به سوی انتخابات شایسته

در ادامه یادداشت هفته گذشته با عنوان «انتخابات کانون وکلا و هزاران افسوس» بهتر است با رویکردی سازنده پیشنهادهایی در جهت شایسته‌تر برگزار‌شدن این انتخابات صنفی ارائه شود. فرایند انتخابات هفت مرحله را در بر می‌گیرد: ثبت‌نام نامزدها، بررسی اولیه صلاحیت در کانون وکلا، تأیید صلاحیت در دادگاه انتظامی قضات، تبلیغات، رأی‌گیری، شمارش آرا و اعلام نتایج و در نهایت رسیدگی به اعتراضات نسب به نتایج اعلام‌شده. بخش‌هایی از مراحل تا اصلاح قوانین خارج از اختیار وکلای دادگستری است، مانند تأیید صلاحیت در دادگاه انتظامی قضات و رسیدگی به اعتراضات؛ اما دیگر موارد قابل بهبود‌بخشی است و نهادهای بیرونی نقشی در آن ندارند.

نخست. ثبت‌نام نامزدها: اولین گام داوطلبی است. در چند دوره اخیر مشاهده شده وکلای پیش‌کسوت و همکارانی که دارای جایگاه بالای دانشگاهی هستند، از ثبت‌نام برای عضویت در هیئت‌مدیره خودداری می‌کنند. توجیه این دوستان عدم امکان اثر‌گذاری مناسب، احتمال عدم تأیید صلاحیت یا نگرانی از رأی‌آوری است. اینکه فرد تا چه حد بتواند نقش‌آفرینی کند، بخشی به خود او بر‌می‌گردد، اما صرف حضور مایه دلگرمی و هم‌افزایی در جامه وکالت خواهد بود. بحث تأیید یا رد صلاحیت مربوط به احتمالات بوده و کم‌و‌بیش در همه انتخابات صنفی (و غیر‌صنفی) مطرح است. تجربه این سال‌ها نشان داده عموم وکلا به پیش‌کسوتان وکالت و بزرگان دانشگاهی اقبال نشان می‌دهند.

دوم. بررسی اولیه صلاحیت در کانون وکلا: این مرحله بیشتر به امور کمی مانند تمدید پروانه، داشتن سابقه کافی برای داوطلبی و عدم محرومیت از عضویت در هیئت‌مدیره به دلیل تخلفات انتظامی می‌پردازد که به دلیل روشن‌بودن معیارها، کمتر مسئله‌ساز بوده است. با‌این‌حال، مناسب است هیئت نظارت بر انتخابات نتایج این مرحله را هم شفاف اطلاع‌رسانی کند.

سوم. تبلیغات و رقابت‌های لیستی: آیین‌نامه «تبلیغات هیئت‌مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز» مصوب 22 اردیبهشت 1392 هیئت‌مدیره که در هشت ماده تدوین شده، تا حدی نحوه تبلیغات را مشخص کرده است. این آیین‌نامه نیاز به اصلاح، تکمیل و جامعیت بیشتری دارد. هیئت‌مدیره مرکب از 12 نفر است و برای تصویب هر پیشنهادی نیاز به هفت رأی خواهد بود. اصولا نامزدی انفرادی یا مستقل محل تأمل است. فرض بگیریم شخصی که مستقل داوطلب شده، رأی هم بیاورد، چگونه می‌تواند در تصمیم‌سازی نقش‌آفرینی کند؟ بهتر است نامزدها در گروه‌هایی حداقل هفت‌نفره وارد کارزار انتخاباتی شوند که در صورت کسب اعتماد جامعه وکالت بتوانند در رأی‌گیری هیئت‌مدیره اثر‌گذار باشند. نکته دیگر عدم تفکیک بین «شعار»، «هدف» و «برنامه» است. این روزها دیده می‌شود تشکل‌ها به‌جای ارائه برنامه‌ای کاربردی، تنها به شعار و حداکثر بیان چند هدف کلی مانند «استقلال کانون»، «شفافیت» یا «بالا‌بردن سطح رفاه» اکتفا می‌کنند؛ بدون اینکه کمترین طرحی برای تحقق آن داشته باشند. در پوستر‌ها بیشتر به سوابق تحصیلی یا عضویت در چندین دوره کمیسیون‌های کانون اشاره می‌شود. به هر حال فردی که پروانه وکالت گرفته دارای دانشنامه کارشناسی حقوق است. عضویت طولانی در کمیسیون‌های مختلف بدون بیان دستاوردها (اگر وجود داشته باشد) خود امتیازی منفی است تا مثبت!

چهارم. رأی‌گیری: در ماده 6 آیین‌نامه تبلیغات آمده است: «در روز انتخابات هرگونه تبلیغ در کلیه قسمت‌های ساختمان محل برگزاری انتخابات ممنوع است. هر تشکل یا کاندیدای مستقل فقط در محل‌های اختصاصی که توسط کمیسیون روابط عمومی کانون با همکاری شورای تشکل‌ها تهیه می‌شود، اقدام به تبلیغات می‌نماید و هیچ کاندیدای مستقل یا تشکلی نمی‌تواند محدوده تبلیغاتی خود را از حریم اختصاصی که توسط کمیسیون روابط عمومی برای آنها تعیین شده، گسترش دهد. در صورت تخلف از این بند،‌ تبلیغات مربوط به شخص یا تشکل توسط کمیسیون روابط‌عمومی جمع‌آوری می‌گردد». این ماده قابل انتقاد است؛ اساسا تبلیغ در روز انتخابات هر‌چند در محل‌های تعیین‌شده چه معنا دارد؟ انتظار می‌رود وکیل دادگستری به‌عنوان فردی تحصیل‌کرده و آگاه به امور اجتماعی، انتخاب خود را بسیار زودتر از روز انتخابات انجام داده باشد و اسیر فضاسازی‌های محل رأی‌گیری نشود. متأسفانه در دوره قبل شاهد بودیم نامزدها با مراجعه به صف وکلایی که منتظر ورود به ساختمان کانون بودند از آنها می‌خواستند به ایشان رأی دهند! اقدامی دور از انتظار و دون شأن.

عدم برگزاری الکترونیک انتخابات موجب کاهش حضور رأی‌دهندگان شده است. اکنون استان سیستان‌و‌بلوچستان زیر‌مجموعه کانون مرکز محسوب می‌شود. اینکه انتظار داشته باشیم وکیل شاغل در چابهار روز انتخابات چند میلیون هزینه صرف تهیه بلیت رفت و برگشت با هواپیما برای آمدن به تهران کند تا بتواند در انتخابات شرکت کند و رأی دهد، تا چه حد منطقی است؟ در حال حاضر بسیاری از خدمات مانند تمدید پروانه وکالت الکترونیکی انجام می‌گیرد.

خوشبختانه از سال 1376 که انتخابات کانون هر دو سال یک بار برگزار شده، مشکلی در مرحله شمارش و اعلام نتایج رخ نداده است. متأسفانه دو مرحله تأیید صلاحیت و رسیدگی به اعتراضات خارج از نهاد وکالت و در نتیجه در اختیار وکلای دادگستری است که امیدواریم این صلاحیت‌ها دوباره به کانون‌ها بازگردد.