‌نشست سه جانبه سران ایران ترکیه و روسیه در تهران

رؤسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه در چارچوب روند آستانه که مذاکرات سوریه را دربر می‌گیرد، 19 جولای (28 تیر) در تهران دیدار خواهند کرد. آخرین نشست سه‌جانبه سران ترکیه، روسیه و ایران در قالب روند آستانه اول جولای 2020 به روش ویدئو‌کنفرانس برگزار شد. در گفت‌وگوهای اخیر علاوه بر اوضاع سوریه، عملیات روسیه (جنگ روسیه- اوکراین) و ایجاد کریدورهای امن برای صادرات غلات در دریای سیاه نیز مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. پوتین یک نشست سه‌جانبه با سران ایران و ترکیه، مرتبط با سوریه و همچنین دوجانبه جداگانه با رئیس‌جمهور ترکیه خواهد داشت. بسیاری سفر پوتین به ایران را پاسخی به سفر رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان می‌دانند و پوتین قدرت خود را در پرواز به تهران به‌ رخ خواهد کشید. پوتین حضورش در خاورمیانه را تقویت می‌کند و ائتلاف‌های جایگزینی را در قالب اتحادها طراحی می‌کند که این روزها آمریکا نیز تلاش می‌کند اتحادهای قبلی را مجددا احیا کند.

رئیس‌جمهوری ایران چندی پیش پس از گفت‌وگوی کوتاه با پوتین در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، قصد خود را برای توسعه روابط راهبردی با روسیه از حوزه مالی تا انرژی با هدف حفظ استقلال از غرب اعلام کرد. برگزاری نشست سه‌جانبه سران ایران، ترکیه و روسیه در تهران، پس از تماس‌های اخیر وزیر خارجه ایران در آنکارا و دمشق، جلب توجه کرد. رسانه‌های مخالف با برجسته‌کردن روابط اسرائیل و ترکیه و تبلیغ همکاری اسرائیل و ترکیه علیه ایران و انتشار اخباری مبنی بر اینکه «عوامل ایرانی قرار است علیه اتباع اسرائیلی در ترکیه اقدام کنند»، برای سایه‌افکنی بر این سفر تلاش بسیاری کردند. وزیر ایران در سفر به دمشق با اسد، رئیس‌جمهور و همتای سوری خود دیدار کرد.

تحولات جنگ روسیه و اوکراین، توزیع مجدد یا شفاف‌سازی حوزه‌های نفوذ در سوریه را در دستور کار مقامات قرار می‌دهد. هدف، تقویت اهرم استراتژیک برای آینده و ایجاد هماهنگی با ترکیه کشور رقیب روسیه و ایران در سوریه است. اردوغان ضمن تأکید بر اهمیت گسترش مکانیسم فرامرزی در سوریه، درباره بحران غلات نیز اعتقاد دارد زمان آن فرا‌رسیده است که نسبت به طرح سازمان ملل برای ایجاد کریدورهای امن برای صادرات غلات در دریای سیاه اقدام شود. اردوغان با بیان اینکه جنگ بین اوکراین و روسیه باید با صلح پایدار و عادلانه و از طریق مذاکره خاتمه یابد، تأکید دارد ترکیه آماده است تا هرگونه کمکی را برای احیای روند مذاکرات انجام دهند. نشست تهران همچنین به اردوغان کمک می‌کند تا نقش میانجیگری خود را در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز جنگ روسیه و اوکراین تقویت کند. از آنجایی که ترکیه و روسیه در دریای سیاه مرز دارند، موضوع تأمین امنیت در آن منطقه نیز در مواضع اردوغان خطاب به پوتین گنجانده خواهد شد. ترکیه در حال آماده‌شدن برای عملیات علیه گروه پ‌ک‌ک در شمال سوریه است؛ اما روسیه و ایران در نشست آستانه در ماه ژوئن از آن حمایت نکردند. ترکیه بر ایجاد منطقه امنیتی در عمق 30‌کیلومتری اصرار دارد و این سرسختی را در سطح عملی نشان خواهد داد.

هدف فعلی پوتین نه تمایل به ایجاد درگیری شدید در سوریه، بلکه سیاست رفع تضادها و ایجاد علاقه بین سه کشور است. این تصویر از پوتین، او را به ایجاد سازوکاری جدید در برابر اقدامات غرب و دستیابی به کمک‌های قاطع ترکیه و ایران سوق می‌دهد. نشست تهران فرصتی را برای پوتین فراهم می‌کند تا پاسخی به حملات همه‌جانبه غرب علیه روسیه دهد. روسیه می‌تواند صرفا بر اساس اصل «وارد منطقه کنترل من نشوید و اوضاع را متشنج نکنید» با ترکیه به توافق برسد. روسیه دلایلی برای امتیاز‌دادن به ترکیه در جغرافیای سوریه دارد؛ بنابراین‌ ممکن است سعی کند خسارات نظامی را که به‌ دلیل جنگ در اوکراین با نیروهای خود در سوریه روبه‌رو می‌شود، متعادل کند.

در آستانه برگزاری اجلاس تهران، کاخ سفید مدعی است اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می‌دهد روسیه برای تهیه «صدها» هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) از‌جمله هواپیماهای بدون سرنشین با قابلیت تسلیحاتی برای استفاده در حملاتش در اوکراین به ایران روی آورده و ایران سربازان روسی را برای استفاده از این پهپادها آموزش خواهد داد. منابع غربی مدعی‌اند ظرفیت ایران در تولید و صادرات انبوه قابل ملاحظه نیست، ولی می‌تواند در تأمین نیاز روسیه کمک کند. طبق ارزیابی سال 2019 آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا، علی‌رغم پیشرفت‌ها در قابلیت‌های تولید پهپاد، ایران همچنان به موتورها و قطعات ساخت غرب برای حمایت از تولید پهپاد خود متکی است. ایران ضمن تکذیب این ادعا، تأیید می‌کند «سابقه همکاری ایران و فدراسیون روسیه در چارچوب تبادل فناوری‌های مدرن، به‌ قبل از جنگ در اوکراین برمی‌گردد».