برتری حواشی یک سفر دیپلماتیک بر متن

‌شرق: نخستین سفر لاوروف در دولت سیزدهم به تهران که کم‌حاشیه هم نبود، با خبر سفر پوتین به تهران در آینده‌ای نه‌چندان دور همراه شد. البته تاریخ دقیقی از این سفر در دست نیست و فقط سخنگوی کاخ کرملین اعلام کرد رئیس‌جمهور روسیه در تاریخی نامشخص از ایران بازدید خواهد کرد. ماریا زاخارووا، سخنگوی کاخ کرملین روز جمعه با اشاره به سفر احتمالی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به تهران و شرکت در نشست روند آستانه گفت: او قطعا در زمانی به آنجا سفر خواهد کرد، اما زمان دقیق آن هنوز تعیین نشده است.

در همین زمینه حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان، در بخشی از صحبت‌های خود در نشست مطبوعاتی مشترک روز پنجشنبه با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با ابراز امیدواری مبنی بر اینکه با توجه به مهار ویروس کرونا در جهان در آینده نه‌چندان دور شاهد برگزاری نشست سران روسیه، ترکیه و ایران در چارچوب نشست آستانه در تهران باشیم، گفته بود: «بخشی از این نشست به صورت دو‌جانبه و بخش دیگر در فرمت آستانه برگزار می‌شود».‌ این نخستین سفر سرگئی لاوروف به ایران از زمان آغاز به کار دولت ابراهیم رئیسی بود و پیش ‌از ‌این در اسفند سال گذشته، وزیر خارجه ایران در رأس هیئتی به مسکو سفر و با سرگئی لاوروف دیدار و گفت‌وگو کرد. پیش از سفر عبداللهیان به مسکو، وزیر خارجه اوکراین گفت‌وگویی تلفنی با وزیر خارجه ایران داشت. او در این زمینه در توییتی نوشت از عبداللهیان خواسته پیغام او را مبنی بر اینکه روسیه باید از بمباران غیرنظامیان دست کشیده و از اوکراین خارج شود، به روسیه برساند. با این حال سفر وزیر خارجه ایران در اسفند به مسکو، هم‌زمان با مذاکرات هسته‌ای ایران، دلیل دیگری داشت. در آن زمان روسیه از آمریکا خواست که تضمینی در جریان مذاکرات ارائه داده و روابط تجاری مسکو و تهران را از تحریم‌ها علیه روسیه مستثنا کند. حال سفر لاوروف به تهران در حالی انجام شد که هم‌زمان با توقف چندین‌ماهه مذاکرات، رفع تحریم‌ها به بن بست احیای برجام رسیده است؛ هرچند جوزف بورل در راه تهران است، اما امیدهای کمی برای بازگشت طرفین به میز مذاکره وجود دارد. البته در جمع‌بندی مذاکرات لاوروف با رئیس‌جمهور ایران و وزیر امور خارجه می‌توان تلاش برای به سرانجام رساندن قرارداد 20‌ساله میان دو کشور و زمینه‌سازی برای دیدار پوتین از تهران را به‌طور برجسته‌ای دید.

لاوروف در این سفر با رئیسی دیدار مهمی داشت که بیش از محتوای جلسه، عدم استفاده از ماسک توسط لاوروف بحث‌برانگیز شد و سبب انتقاد بسیاری از رسانه‌ها و کابران فضای مجازی به نحوه رفتار او شد. در حالی این میهمان خارجی برخلاف رویه جاری و پروتکل‌های دیپلماتیک بدون ماسک با مقام بالاتر دیدار کرد که پروتکل‌های سخت‌گیرانه روس‌ها باعث شده بود رئیس مجلس ایران در سفر به روسیه با پوتین دیدار نکند یا وزیر خارجه سابق ایران در سفر به روسیه تلفنی با ولادیمیر پوتین رایزنی کند.

در این دیدار رئیس‌جمهور پس از گزارش مبسوط وزیر خارجه روسیه از آخرین وضعیت میدانی در اوکراین، با تأکید بر اهمیت پایان‌یافتن هرچه سریع‌تر این جنگ و آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای کمک به یافتن راه‌حل دیپلماتیک در این زمینه افزود: تردیدی نیست که تحریکات آمریکا و ناتو عامل شکل‌گیری این درگیری‌ها بوده است؛ بنابراین باید نسبت به تلاش‌هایی که برای گسترش نفوذ ناتو در هریک از مناطق جهان از‌جمله در غرب آسیا، قفقاز و آسیای مرکزی صورت می‌گیرد، فعال بود. رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت همکاری کشورهای همسایه در حوزه دریای خزر، بر ممنوعیت هرگونه حضور نظامی بیگانه در این منطقه و به‌ویژه وضعیت استثنائی سواحل جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد. وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه نیز در این دیدار توضیحات مشروحی درباره ابعاد همکاری‌های تهران و مسکو ازجمله در حوزه اقتصادی ارائه و بر آمادگی و علاقه‌مندی کشورش برای ارتقای سطح همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران به سطح راهبردی تأکید کرد. وزیر خارجه روسیه با اشاره به اهمیت عضویت ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای، بر حمایت کشورش از گسترش نقش‌آفرینی ایران در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تصریح کرد.

عبداللهیان که با عالیجناب خطاب‌کردن پوتین خود به حاشیه مهم این سفر بدل شد نیز با مثبت ارزیابی‌کردن سفر وزیر امور خارجه روسیه، در توضیح دستاوردهای این سفر گفته است: در حوزه‌های منطقه‌ای، تحولات افغانستان، سوریه و یمن و اجلاس سران کشور‌های حوزه دریای خزر در هفته آینده را مورد گفت‌وگو قرار دادیم. از کشور‌های دوست روسیه و چین تشکر می‌کنیم که مخالفت خود را با قطع‌نامه اخیر در شورای حکام اعلام کردند. از حمایت‌های مستمر روسیه در ادامه کار در آژانس در قبال حمایت از منافع و مواضع منطقی ایران تشکر می‌کنیم. روابط ایران و آمریکا و کشورهای اروپایی که به دلیل توقف در مذاکرات برجام و کاهش امید برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها در شرایط خوبی قرار ندارد، از دیگر صحبت‌های این دو وزیر بود که امیر‌عبداللهیان در این زمینه هم گفته است: با لاوروف بار دیگر بر سر این موضوع گفت‌وگو کردیم که در صورت ادامه گفت‌وگو‌ها که امیدوارم در آینده نزدیک از سر گرفته شود و برنامه‌ریزی‌هایی در دستور کار وزارت خارجه است، با واقع‌بینی طرف آمریکایی بتوانیم در آینده نزدیک به نقطه نهایی توافق برسیم. در این چارچوب لاوروف بر حمایت از مواضع سیاسی ایران در مذاکرات و در صورت رسیدن به نقطه توافق بر حمایت روسیه تأکید کرد.

لاوروف در این نشست که در وزارت امور خارجه برگزار شد، با اشاره به پیشنهاد ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، درخصوص گسترش مناسبات میان تهران و مسکو تأکید کرد که با همتای ایرانی خود به توافق رسیده تا کارشناسان دو کشور سندی برای شراکت استراتژیک ایران و روسیه در ۲۰ سال آینده تهیه و تنظیم کنند. لاوروف همچنین با اشاره به اینکه تحریم‌های آمریکا و کشورهای وابسته به آن دلیل عدم توسعه روابط میان ایران و روسیه شده، اضافه کرد تهران و مسکو وظیفه دارند روابط فی‌مابین را گسترش دهند. او با اشاره به اینکه تجارت میان ایران و روسیه در سال گذشته با افزایش ۸۰‌درصدی، به حدود چهار میلیارد دلار رسیده، تأکید کرد که دو کشور می‌خواهند مسیرهایی را برای توسعه همکاری‌ها در بخش انرژی، حمل‌ونقل، کشاورزی، فاینانس و گمرکی پیدا کنند. او همچنین وعده داد که مسکو در توسعه فاز دوم و سوم نیروگاه بوشهر فعالیت می‌کند. دیپلمات ارشد روس در ادامه با حمایت از ورود ایران به سازمان شانگهای تأکید کرد که قرار است به‌زودی تفاهم‌نامه‌ای امضا شود تا روند حقوقی پیوستن ایران به سازمان را تبیین کند.

رعایت‌نکردن پروتکل‌های بهداشتی تنها حاشیه سفر لاوروف نبود و حاشیه بعدی نحوه پوشش سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه بود که بی‌توجه به ضرورت رعایت حجاب اسلامی در ایران برای خارجی‌ها، با پیراهنی کوتاه و البته شالی رها در سر و مانتویی جلو‌باز در وزارت امور خارجه ما حاضر شده بود. گویی همه پروتکل‌ها و سخت‌گیری‌هایی که درباره حجاب زنان خارجی در ایران وجود دارد، درباره اتباع روس جاری نیست و همین امر سبب خشم کاربران فضای مجازی شد و توییت‌های بسیاری در نقد رفتار دوگانه با خارجی‌ها حتی دیپلمات‌ها درباره نحوه پوشش آنها منتشر شد. پیش‌تر نیز سفیر روسیه در تهران در مصاحبه با روزنامه ایزوستیا چاپ مسکو گفته بود که من بار‌ها و با صراحت به ایرانی‌ها گفته‌ام دو مسئله عمده مانع ورود شهروندان روس و نه‌تنها گردشگران به ایران می‌شود؛ یکی مسئله دستورالعمل پوشش زنان است که امروزه حجاب حتی در گرما در همه جای این کشور اجباری است و دیگری اینکه مشروبات الکلی ممنوع است.