خانه تئاتر عذرخواهی نکرد

مدت‌هاست مباحث آزار زنان در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است. یکی از دختران مورد آزار قرار‌گرفته از مراجعه خود در سال 94 به خانه تئاتر نوشت. 14 نفر از زنان آسیب‌دیده به خانه تئاتر مراجعه کردند و برای این فرد در این نهاد پرونده تشکیل دادند و در نهایت فرد متعرض از سوی شورای داوری این نهاد صنفی به دو سال محرومیت از کار محکوم شده است. هرچند نکته‌ای که برای بسیاری جای سؤال دارد، این است که کمتر‌کسی، چه آن زمان و چه پس از آن، از این حکم مطلع شده و این عدم رسانه‌ای‌شدن و به نوعی رازداری خانه تئاتر سبب شده است تا این فرد به فعالیت‌های متعرضانه و آزارگری خود ادامه دهد و زنان دیگری نیز دچار آسیب شوند. همان موقع با خانه تئاتر تماس گرفتیم، اما پاسخ‌گویی را به انتشار بیانیه موکول کردند؛ حتی درخواست شد صحبتی را که با یکی از اعضای شورای داوری داشتیم، منتشر نکنند. هیئت‌مدیره خانه تئاتر بیانیه‌ خود را در روز تعطیل منتشر کرد‌ند؛ بیانیه‌ای که پس از خواندن آن، پر از ناامیدی می‌شویم و آرزو می‌کنیم کاش ساختارها تغییر کند و مسئولان هر نهادی معذرت‌خواهی را یاد بگیرند و بپذیرند رفتار و نادانسته‌هایشان به دیگرانی آسیب زده است. کاش بپذیرند عدم رسانه‌ای‌کردن و رازداری نام یک متعرض، یک اشتباه بزرگ بود؛ همان اشتباهی که زمینه را برای ارتکاب عمل آنان آسان می‌کند.

بیانیه خانه تئاتر

«درباره موضوعی که این روزها محملی برای تازش به خانه‌ تئاتر شده، یعنی جریان آزار جنسی یکی از اهالی تئاتر و سینما در سال ۱۳۹۴ به اطلاع می‌رساند:

«شورای داوری» خانه‌ تئاتر با عملکرد و واکنش به‌‌موقع و سریع خود در این مورد مسئولیت‌پذیر بوده است. هفت سال پیش، زمانی که این موضوع مطرح شد و تعدادی از خانم‌ها، نامه اعتراضی طولانی و با جزئیاتی را برای خانه تئاتر ارسال کردند، شورای داوری وقت به بررسی آن پرداخت. به آن عزیزان یادآور شد که شورای داوری ابزار کافی برای رسیدگی درباره‌ موضوعاتی که در قانون جزا به عنوان جرم تلقی شده مثل افترا، تهمت، فروش مال غیر، تعرض، ضرب و شتم و... را ندارد. بنابراین تعیین حد چنین جرم‌هایی که به مسائل اخلاقی می‌پردازد، تنها در دادسراها بررسی و بعد از ابلاغ به شوراهای داوری هنری از اختیارات خود برای ایجاد محدودیت‌ها استفاده می‌شود اما در شورای داوری خانه‌ تئاتر به موضوعاتی حقوقی که قابلیت ارزیابی آن وجود دارد رسیدگی می‌شود. شورای داوری، در بررسی این پرونده سعی کرد با رضایت طرفین شیوه‌ای کاربردی را در پیش بگیرد تا منجر به صدور رأی شود. احکام مقدور شورای داوری شامل ممنوعیت کاری، محدودیت کاری، جلوگیری از پرداخت مالی و کمک‌هزینه‌ها و دستمزدها است. البته کمیته‌های اخلاقی انضباطی هم تشکیل می‌شود که محدوده‌ اختیاراتشان با اختیارات قوه قضائیه که به بزه می‌پردازد قابل مقایسه نیست. شوراهای داوری خلأهای قانونی را پوشش می‌دهند و به مسائل تخصصی می‌پردازند. در قانون جزا مواردی از این دست (تعریف جرم) پیش‌بینی شده و کاملا می‌توان با نوشتن دادخواست اعلام جرم کرد. شورای داوری همان زمان نیز به خانم‌های معترض یادآوری کرد که مجازات سنگین‌تر نیازمند پیگیری خاص و تشکیل پرونده قضائی است و رسیدگی در خانه تئاتر حقوق آنها را برای پیگیری در قوه قضائیه از بین نخواهد برد. به آنها راهنمایی شد که حکم سنگین‌تر پیگیری خاص‌تری می‌طلبد و باید به دادسراها مراجعه و تشکیل پرونده دهند تا مسئله بتواند به صورت اعلام جرم تعریف شده و در قانون بررسی شود. بنابراین خلاف آنچه ادعا شده، شورای داوری خانه تئاتر از اختیارات مقدور خود استفاده کرده و با حمایت از خانم‌هایی که شاکی بودند، رأی نهایی خود را مبنی بر:

۱- دو سال ممنوعیت کارگردانی در هر مکان

۲- دو سال ممنوعیت تدریس در هر مکان

۳- متوقف‌کردن اجرای جاری کارگردان در تماشاخانه باران، صادر کرد و رأی برای اجرا به مرکز هنرهای نمایشی و شورای نظارت و ارزشیابی ارجاع گردید که با حکم مدیرکل هنرهای نمایشی اجرائی گردید.

لذا هیئت‌مدیره خانه‌ تئاتر ضمن حمایت از رأی صادره و عملکرد شورای داوری وقت، امیدوار است ارزش‌ کارهای انجام‌شده‌ همکاران‌مان را پاس بداریم.

این خانه متعلق به همه است و البته هیچ‌کس معاف از مجازات در صورت تخلف نیست.

هیئت‌مدیره مرکزی خانه تئاتر».

اعتراض کمیته آزار

ترانه علیدوستی، به‌عنوان یکی از اعضای کمیته پیگیری آزار علیه زنان بازیگر، در اینستاگرام خود بیانیه این کمیته را منتشر کرده و به روند رسیدگی پرونده این 14 زن در شورای داوری اعتراض کرده است. از نکاتی که در این بیانیه با عنوان «وقتی از استقلال و تخصص سخن می‌گوییم، دقیقا از چه حرف می‌زنیم» آمده است، به چند موضوع اشاره می‌کنیم:

• چرا متهم و قربانی را جلوی هم قرار داده‌اند؟

• چرا به دختران گفته ‌شده چرا رفتند، اما از متهم پرسیده نشده چرا کردی؟

• اصطلاح «رضایت طرفین» چه مفهومی می‌تواند داشته باشد‌؟ چطور یا چگونه می‌توان رضایت فرد قربانی را فراهم کرد؟

• چطور فرد متعرض را از کارگردانی ممنوع کردید و به گواه همگان امکان بازیگری برایش فراهم بوده است و در عین حال زنان مجبور به حذف از صحنه کار شده‌اند؟

در نهایت نیز از «متولیان عزیز خانه تئاتر» درخواست شده تا با شهامت عذرخواه و مسئولیت‌پذیر باشند تا سقف این خانه بر سر همه آوار نشود.

این کمیته نماینده بیش از 800 زنی هستند که در اعتراض به آزار جنسی زنان در سینمای ایران، بیانیه‌ای منتشر کردند. آنها در این بیانیه نوشته بودند: «هر‌گونه خشونت، آزار و باج‌‌گیری جنسی در محیط کار از نظر ما محکوم است و برای توقف آن خواستار عواقب قانونی جدی برای متخلفان هستیم». پس از آن با رأی زنان امضاکننده همین بیانیه، پنج زن سینماگر، هانیه توسلی، ترانه علیدوستی، سمیه میرشمسی، غزاله معتمد و مارال جیرانی، به‌عنوان اعضای مجمع پیگیری مطالبه این بیانیه اعتراضی انتخاب شدند. اعضای این کمیته قرار است با کمک حقوق‌دانان و مشاوران، راهکارهای تشکیل یک کمیته مستقل جهت بررسی سوء‌رفتارهای جنسی در سینمای ایران را بررسی کنند و اگر نیاز به حضور رسانه‌‌ای یا اقدامات حقوقی و اداری بود، مقدمات آن را انجام دهند تا مسیر برای مطالبات بیانیه هموار شود.

یادگیری و تغییر ساختار

هرچند به نظر می‌رسد در این مسیر همگی (مخاطبان، سینماگران، اعضای هیئت‌مدیره‌های نهادهای صنفی و حتی همین پنج نفر کمیته پیگیری) نیاز به یادگرفتن داریم؛ مثلا تا پیش از درخواست «شبنم فرشادجو» در آنفالوکردن صفحات پنج مردی که نامشان به‌عنوان آزارگر مطرح شده بود، کمتر‌‌کسی به این نکته توجه کرده بود. از سوی دیگر، همگان باور دارند حساسیت‌ها درباره این موضوعات روز به روز بیشتر می‌شود و علاوه بر تغییر ساختار، باید آموزش‌هایی نیز داده شود.