از ماه مبارک رمضان است

شرق: با آغاز شاهد آغاز اعتراضات گسترده مردمی در اکثر شهرهای فلسطین از جمله ‌ام‌الفحم و ناصره بودیم. موتور محرکه این تظاهرات تلاش فلسطینیان برای حفاظت از مسجدالاقصی در برابر هتک‌حرمت شهرک‌نشینان به‌واسطه قربانی‌کردن در صحن‌های آن بود. مضافا در این ماه سلسله عملیات‌هایی در سرزمین‌های اشغالی صورت گرفت که امنیت اسرائیل را تحت‌الشعاع قرار داده است. اما با درنظر‌گرفتن جامعیت و تداوم این عملیات‌ها و تشدید تقابل فلسطینیان در کل خاک سرزمین‌های اشغالی این سؤال طرح می‌شود که آیا انتفاضه جدید فلسطین در راه است؟ پاسخ به این سؤال، محور گفت‌وگوی «شرق» با صباح زنگنه، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه است.

‌‌‌ طی سال‌های اخیر همواره شاهد بودیم که با آغاز مبارک رمضان تمرکز روی مسئله فلسطین بیشتر می‌شود؛ چراکه درگیری در این ماه تشدید پیدا می‌کند. کمااینکه در ماه مبارک رمضان سال گذشته و سال جاری شاهد این درگیری‌ها هستیم. به باور شما چرا در این ماه این درگیری‌ها بیشتر می‌شود؟

این مسئله بیشتر ناشی از نوعی خوانش هویتیِ دینی از ماه مبارک رمضان است. وقتی وارد ماه مبارک رمضان می‌شویم، طبیعی است که مسلمان شهر قدس هم مانند همه مسمانان جهان به دنبال احکام این ماه باشند. از برقراری نماز جماعت با جمعیت بیشتر تا برگزاری شب‌های قدر و به‌خصوص نمازجمعه که جوانان پرشور سعی دارند در این نمازجمعه‌ها شرکت کنند. طبیعی است که در چنین شرایطی نیروهای امنیتی رژیم صهیونیستی هم تلاش بیشتری در ماه مبارک رمضان داشته باشند تا با جلوگیری از حضور جوانان، از تجمع گسترده مسلمانان و فلسطینیان در بیت‌المقدس و قدس شریف ممانعت به عمل آورند. این نکته خود باعث تأکید مضاعف بر حضور هرچه پررنگ‌تر جوانان مسلمانان و فلسطینیان در نماز جماعت و نمازجمعه ماه مبارک رمضان در بیت‌المقدس می‌شود. به موازات این مسئله در ماه مبارک رمضان امسال شاهد هستیم که شهرک‌نشینان تندروی صهیونیست با واردشدن به مسجدالاقصی و تخریب آثار اسلامی سعی کردند احکام دینی خود را با تقابل در برابر مسلمانان پیاده کنند. طبیعتا این شرایط سبب درگیری‌ها و تشدید تقابل در ماه مبارک رمضان مانند سال گذشته می‌شود. این در حالی است که در دیگر ماه‌ها حساسیت بالایی روی پیگیری احکام اسلامی وجود ندارد. ضمن اینکه اساسا محتوا و ماهیت ماه مبارک رمضان ارتباط تنگاتنگی با مسئله و آرمان قدس شریف پیدا می‌کند.

‌‌ چگونه؟

در ماه مبارک رمضان توجه مسلمانان به مسئله معراج پیامبر و قبله اول مسلمانان بیشتر و پررنگ‌تر از هر زمان دیگری می‌شود. پس طبیعی است که آموزه‌های دین اسلام درخصوص مسجد‌الاقصی با ماهیت ماه مبارک رمضان ارتباط تنگاتنگی داشته باشد.

‌‌ در ماه مبارک رمضان امسال شاهد چند عملیات در خود سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ بودیم که به نظر می‌رسد چهره امنیتی اسرائیل را به کلی متفاوت از گذشته کرده است. ارزیابی شما از وضعیت امنیتی ماه مبارک رمضان امسال در بیت‌المقدس چیست؟

اگرچه سال گذشته شاهد درگیری‌های شدیدی در منطقه شیخ جراح بودیم و نهایتا کار به تقابل نوار غزه با رژیم صهیونیستی و عملیات شمشیر قدس منجر شد اما اکنون فضای امنیتی صهیونیست‌ها، نه از بیرون بلکه از داخل دچار فروپاشی است. ببینید مجموع عملیات‌ها در داخل سرزمین‌های اشغالی طی چند هفته گذشته چیزی در حدود ۱۵ کشته روی دست صهیونیست‌ها گذاشته است که تقریبا دوبرابر آمار تلفات آنان در سال گذشته به‌واسطه حمله موشکی محور مقاومت از نوار غزه بوده است. پس تا همین‌جای کار بحران امنیتی صهیونیست‌ها در ماه مبارک رمضان امسال به‌مراتب عمیق‌تر از سال گذشته است. ضمن اینکه اکنون در ماه مبارک رمضان تلاش برای تشدید حضور جمعیت گسترده‌تر و پرشورتر فلسطینیان و به‌خصوص جوانان عملا خود به یک پارامتر ماهوی و هویتی در برابر شهرک‌نشینان صهیونیست بدل شده است. بدیهی است این مسئله به تشدید درگیری‌ها دامن می‌زند که قطعا چالش‌های امنیتی را پررنگ‌تر می‌کند. این در حالی است که باید یک معادله جدید را هم در نظر بگیریم و آن هم معادله انسجام و اتحاد فلسطینیان در کل خاک فلسطین از نوار غزه تا مرزهای ۱۹۴۸، ۱۹۶۷ و کرانه باختری است. کمااینکه سال گذشته عملا نیروهای محور مقاومت در غزه توانستند با حمایت قاطع خود از فلسطینیان ساکن در محله شیخ جراح در بیت‌المقدس عملیات سیف‌القدس را اجرائی کنند. در کنار آن اکنون حمایت مردم و نیروهای مقاومت در غزه از اردوگاه جنین، حمایت از مقاومت فلسطینیان در کرانه باختری، شهرک الخلیل و ...، عملا یک معادله جدید مقاومتی را برای فلسطینیان ایجاد کرده است که می‌تواند تمام تحولات جاری در فلسطین و منطقه را تحت‌الشعاع قرار دهد.

‌‌ آیا همین معادله جدید امنیتی فلسطینی‌ها می‌تواند در نهایت به انتفاضه منجر شود؟

در ظاهر امر به نظر می‌رسد که دینامیسم حرکتی فلسطینیان در کل خاک فلسطین از غزه تا کرانه باختری که منجر به ایجاد یک معادله جدید مقاومتی شده است، می‌تواند در نهایت به انتفاضه جدید منجر شود، خصوصا اگر طی چند روز آینده شاهد سقوط کابینه نفتالی بنت و برگزاری انتخابات جدید پارلمانی در اسرائیل باشیم. بنابراین در شرایطی که مقاومت از نوار غزه به کرانه باختری و حتی سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ کشیده شده است، اگر کابینه بنت هم سقوط کند، خود به خود فضای لازم برای تشکیل جبهه واحد مقاومتی و تبدیل آن به انتفاضه ایجاد خواهد شد. در این بین تداوم اقدامات شهرک‌نشینان صهیونیست در تعرض به بیت‌المقدس و قدس شریف هم پارامتر تعیین‌کننده‌ای است؛ چراکه این مسئله در تشدید درگیری‌ها به‌خصوص در سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ مؤثر خواهد بود و به تبع آن روند تشکیل جبهه واحد مقاومتی و تبدیل آن به انتفاضه سرعت پیدا خواهد کرد. در این بین تنها یک مسئله مهم می‌تواند وقوع انتفاضه را یا به کلی از دستور کار خارج کند یا تحقق آن را به تأخیر بیندازد.

‌‌ و آن نکته چیست؟

عملکرد دولت خودگردان در همراهی و همکاری نظامی و امنیتی با صهیونیست‌ها برای تقابل با فلسطینیان است.

‌‌ آیا به واقع معتقدید جبهه خودگردان و به‌خصوص شخص محمود عباس مانع از شکل‌گیری انتفاضه جدید خواهد شد؟

تا همین الان هم عملکرد تأسف‌بار محمود عباس در به‌تأخیر‌انداختن انتخابات سراسری در کل فلسطین ضرر زیادی را به دنبال داشته است. به هر حال با برگزاری انتخابات در نوار غزه و کرانه باختری این احتمال می‌رود که جایگاه، نفوذ و آرای جریان خودگردان و محمود عباس تحت‌الشعاع قرار گیرد؛ بنابراین وی دست به نوعی سیاست و رفتار پیچیده زده است. هرچند مشابه این حرکات در زمان یاسر عرفات هم مشاهده می‌شد اما تفاوت محمود عباس با یاسر عرفات این است که عرفات به نیروهای فلسطینی میدان عمل می‌داد تا به اعتراضات خود ادامه بدهند و حتی آن را گسترده‌تر کنند، ولی در زمان محمود عباس متأسفانه سطح و نوع همکاری‌های خودگردان با رژیم‌ صهیونیستی در جهت خفه‌کردن همه حرکت‌های مقاومت فلسطینی بوده است که تمرکز این تحرکات به منطقه کرانه باختری بازمی‌گردد. حتی خودگردان در مقاطعی هم بسیاری از شخصیت‌های فلسطینی را به رژیم صهیونیستی تحویل داده است؛ بنابراین اگر کماکان شاهد این همکاری‌ها باشیم، احتمال دارد انتفاضه جدید یا شکل نگیرد یا به تأخیر بیفتد.