کتایون شهابی از جایگاه ایران در جشنواره کن گفت

بهناز شیربانی: با اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در بخش‌های مختلف هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن، برای ما ایرانیان جنبه دیگری غیر از سینما نیز مورد توجه قرار گرفت؛ حضور سه نفر از بازیگران زن ایرانی که در این رقابت شرکت دارند. اینکه «ترانه علیدوستی»، «گلشیفته فراهانی» و «زهرا امیرابراهیمی» در سه فیلم از کشورهای ایران، فرانسه و سوئد به رقابت با یکدیگر در بخش مسابقه مهم‌ترین جشنواره جهان بپردازند، اتفاقی است که برای کمتر کشوری رخ می‌دهد. لحظه به لحظه به برگزاری این رویداد مهم هنری نزدیک‌تر می‌شویم و شگفتی‌های متعددی در انتظار برگزارکنندگان و مخاطبان این جشنواره است. اینکه پنه‌لوپه کروز ریاست هیئت داوران را بر عهده می‌گیرد یا اصغر فرهادی یا پل توماس اندرسون یا ونسان لندون، یکی از سؤال‌هایی است که این روزها مدام پرسیده می‌شود. حضور سینمای ایران در بین ۱۸ فیلم حاضر در بخش مسابقه رسمی کن ۲۰۲۲، اتفاق مهمی است که پیگیری اخبار این دوره از جشنواره را برایمان جذاب‌تر می‌کند. فیلم‌های «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی و «عنکبوت مقدس» ساخته علی عباسی که بر اساس ماجرای سعید حنایی در سوئد ساخته شده است، دو فیلم حاضر در بخش مسابقه رسمی هستند و فیلم‌سازان حاضر در این بخش برای بردن جایزه نخل طلایی کن با هم رقابت می‌کنند. سال گذشته اصغر فرهادی با «قهرمان» در این بخش حضور داشت و جایزه بزرگ هیئت داوران این رویداد هنری را دریافت کرد.

«برادران لیلا» سومین ساخته بلند سعید روستایی پس از دو فیلم «ابد و یک روز» و «متری شیش‌و‌نیم» است که نخستین نمایش جهانی خود را در بخش مسابقه هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن تجربه خواهد کرد. ترانه علیدوستی، نوید محمدزاده، سعید پورصمیمی و پیمان معادی از‌جمله بازیگران این فیلم هستند. علی عباسی کارگردان ایرانی-سوئدی نیز با فیلم فارسی‌‌زبان «عنکبوت مقدس» به عنوان محصول مشترک فرانسه، آلمان، سوئد و دانمارک در بخش مسابقه اصلی حضور دارد و زهرا امیرابراهیمی بازیگر ایرانی در این فیلم ایفای نقش می‌کند. این فیلم داستان خانواده سعید حنایی را در شهر مشهد روایت می‌کند. سعید حنایی اعتقاد داشت باید شهر را از بی‌اخلاقی زنان خیابانی با کشتن آنها پاک کرد. «برادر و خواهر» اثر آرنو دپلشین، دیگر فیلمی است که با بازی گلشیفته فراهانی راهی جشنواره فیلم کن می‌شود. اتفاقی که طی روزهای اخیر خبرساز شده و از حضور سه بازیگر زن ایرانی در این فستیوال یاد می‌شود. این فیلم درباره اختلافات دو خواهر و برادر میانسال است. ماریان کوتیار و ملوین پوپاود از دیگر بازیگران این فیلم هستند.

هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن از ۱۷ تا ۲۸ می‌ (۲۷ اردیبهشت تا ۷ خرداد‌) به صورت حضوری برپا خواهد شد. از‌این‌رو دوست داشتیم با کتایون شهابی که بعد از عباس کیارستمی و لیلا حاتمی تجربه حضور در بین هیئت داوران اصلی جشنواره فیلم کن را در کارنامه خود دارد، درباره حضور زنان ایرانی در این رقابت و... صحبت کنیم اما او تلاش کرد ویژگی‌های خاص جشنواره کن را برای ما بیان کند. او که اکنون مشغول تهیه فیلم «بانو» در آذربایجان است، در گفت‌و‌گو با «شرق» با اشاره به جایگاه جشنواره فیلم کن و رویکردش به سینمای ایران گفت: «جشنواره کن بی‌تردید مهم‌ترین جشنواره فیلم سینمایی در جهان است که به مدد انتخاب فیلم‌های هنری و جسور در بیان سینمایی‌شان و البته بازار فیلم سینمایى قدرتمندى که در کنارش برگزار می‌شود، هر‌ساله سینماگران، خریداران و فروشندگان این عرصه را از سراسر جهان به خود جلب مى‌کند. خوشبختانه سینمای ایران تاکنون توانسته است حضور موفقى در این جشنواره داشته باشد و برای خود اعتبار جهانی کسب کند. فیلم‌های ایرانی منتخب این جشنواره توانسته‌اند تقریبا در تمام جهان عرضه شوند و تماشاگران خود را در کشورهای مختلف پیدا کنند. همه می‌دانند که اگر فیلمی برای حضور در یکی از بخش‌های جشنواره کن انتخاب شود، شانس فروش بالایی پیدا می‌کند و فروش فیلم هم به معنای دیده‌شدن فیلم در سطح جهانی است که اهمیتش کمتر از کسب اعتبار و ارتقای جایگاه سینمای ایران نیست. اما از طرف دیگر، این اعتبار برای تهیه‌کننده و کارگردان مسئولیت می‌آورد؛ چون شرکت در چنین جشنواره مهمی و رفتار سینمایی دعوت‌شدگان از چشم تیزبین رسانه‌ها پنهان نمی‌ماند. کشور ما مانند کشورهای آمریکایی یا اروپایی شناخته‌شده نیست و هر نوع اشتباهی به حساب کل ایرانی‌ها گذاشته می‌شود. وقتی فیلمی از سینمای ایران به رویداد‌های جهانی راه می‌یابد، در واقع ایران را نمایندگی می‌کند و هر برخوردی با یک فیلم ایرانی در سطح جهان در برخورد با کشور تأثیرگذار است. یکی از راه‌های معرفی یک کشور در سطح جهانی از طریق سینمای آن کشور است». او که تجربه حضور در جشنواره فیلم کن به عنوان یکی از اعضای هیئت داوران بخش مسابقه را داشته، ادامه داد: «این گفته که هر فیلم خوب سینما را از نو اختراع مى‌کند منسوب به ژان لوک گدار است و به نظر من با توجه به تجربه‌اى که طى سال‌هاى گذشته چه به عنوان پخش‌کننده یا تهیه‌کننده یا عضویت در هیئت داورى و... جشنواره کن داشته‌ام، تحقق مضمون گفته گدار را معمولا مورد توجه کارگزاران جشنواره کن دیده‌ام. به‌خصوص در بخش انتخاب فیلم‌هاى مسابقه اصلى و در تأیید آن باید اضافه کنم که همیشه بخت با فیلم‌سازان تازه‌نفس و نواندیشى یار بوده که به دور از تعصبات قومى، نژادى، فرهنگى و با دیدى انسان‌محور و جهانى با ایده‌هاى نو و با زبانى بصرى پاى به عالم سینما نهاده‌اند. هر‌چند نباید نقش پخش‌کننده‌های داخلی و خارجی را در موفقیت این فیلم‌سازان براى ورود به میدان رقابت در کن از نظر دور داشت. همین‌طور ساده‌انگارانه است که همیشه جایى رزروشده براى چهره‌هاى نامدار و سوپراستارهاى عالم سینما در فهرست منتخبان در نظر نگرفت که به نوعى به لحاظ مادى و معنوى پشتوانه‌اى براى جشنواره هستند... گاهى از بلندگوى رسانه‌ها مى‌شنویم که کن در لفافه جوایز، ملاحظات و جهت‌گیرى‌هاى سیاسى و فرهنگى- هنرى‌اش را اعمال مى کند. حداقل در دوره‌ای که من در هیئت داوران بخش اصلى مسابقه (2016) عضویت داشتم، چنین چیزی مشاهده نکردم و تمامى جوایز اهداشده حاصل جمع‌بندى سلایق تک‌تک اعضای هیئت داوران وقت بود. به همین دلیل همچنان اعتقاد دارم که جشنواره کن بر تعهد و مسئولیت بنیان‌گذاران خود براى ارتقا و تعالى هنر سینما در چشم‌اندازى جهانى وفادار و پایبند مانده است...». شهابی که یک پخش‌کننده بین‌المللی فیلم است، ابراز امیدواری کرد: «می‌گویند سالى که نکوست از بهارش پیداست! آرزو مى‌کنم این ضرب‌المثل براى سینماى ما که در آغاز سال جدید دو فیلمش را در بخش اصلى مسابقه کن جاى داده است تحقق پیدا کند تا نویدبخش سالى سرشار از موفقیت براى سینماى ما باشد که علی‌رغم کسادى ناشى از مصائب دو سال و اندى پاندمى کرونا همچنان سر پاى خود مانده و با تمامى موانع و مشکلات و تنگناهاى همیشگى‌اش در داخل به خط‌شکن سینماى جهان تبدیل شده است...».