شیفت شب با فاجعه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 چهار پاکبان جان خود را از دست دادند تا مجوز نظافت بزرگراه‌های تهران در روز صادر شود. از این پس، دیگر پاکبان‌ها می‌توانند از ساعت هفت صبح تا ۴ بعدازظهر هم در بزرگراه‌های پایتخت کار کنند. اما این تصمیم خیلی دیر گرفته شد؛ درست پس از فاجعه‌ای که نیمه‌شب جمعه ۹ آبان در بزرگراه شهید فهمیده رقم خورد.

ساعت حدود ۱:۴۰ بامداد بود. در مسیر شرق به غرب، چند متر بعد از کوهک، وانت حامل پاکبان‌های شهرداری کنار گاردریل متوقف شده بود. ابزار کارشان جاروها، بیل‌ها و سطل‌ها ده‌ها متر جلوتر روی زمین چیده شده بود. قرار بود مثل هر شب، مسیر را از زباله و برگ پاک کنند و بعد از چند ساعت به کارگاه برگردند. اما این ‌بار، شبِ کار برای همیشه تمام شد. خودروی پرشیا با سرعتی حدود ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت در مسیر حرکت بود که به وانت حامل پاکبان‌ها برخورد کرد. خودرو چپ کرد، صدا در سکوت بزرگراه پیچید و ظرف چند ثانیه، همه چیز به‌هم ریخت. در خودرو ۱۳ نفر بودند؛ سه نفر همان لحظه جان باختند، یک نفر سرپایی مداوا شد و بقیه به بیمارستان منتقل شدند. دو نفر از آنان وضعیت وخیمی داشتند. یکی با سطح هوشیاری پایین در کما ماند و ظهر شنبه خبر رسید که او نیز جان باخت. دیگری هم‌اکنون با سطح هوشیاری ۹ در بیمارستان فیاض‌بخش بستری است. چهارمین قربانی، پاکبان جوانی بود که تازه از اهواز به تهران آمده و فقط چند هفته بود مشغول کار شده بود. سه نفر دیگر از اطراف ورامین بودند؛ بعضی متأهل، بعضی مجرد، اما همه نان‌آور خانه‌هایشان. راننده پرشیا، جوانی بدون گواهینامه و در حالت مستی بود. پلیس همان شب او را بازداشت کرد.

مهدی قاسمی، معاون اداره ارزیابی عملکرد سازمان پسماند شهرداری تهران، درباره وضعیت مصدومان به خبرگزاری ایلنا گفت: تمام هزینه‌های درمان پرداخت شده و حقوق‌شان هم واریز شده است. پیمانکار برای استراحت چندروزه پاکبان‌ها کمک‌هزینه‌ای پرداخت کرده است. به خانواده فرد فوت‌شده در بیمارستان ۸۰ میلیون تومان پرداخت شده و هزینه سفر خانواده‌اش از اهواز تا تهران و انتقال پیکر او نیز بر عهده پیمانکار است. همه پاکبان‌ها بیمه هستند و مسائل حقوقی‌شان از طریق سازمان و پیمانکار پیگیری می‌شود. محل حادثه، نقطه‌ای باریک میان جدول و گاردریل بود؛ جایی که معمولا از دید رانندگان پنهان می‌ماند و نیروهای خدمات شهری برای جارو و جمع‌آوری زباله در آن توقف می‌کنند. کارشناسان می‌گویند طراحی هندسی مسیر و محل توقف خودروهای خدماتی در این محدوده ایمن نیست و نیاز به اصلاح فوری دارد. اما ماجرا فقط به ایمنی مسیر ختم نمی‌شود. رانندگی در حالت مستی نه‌تنها جان انسان‌ها را می‌گیرد، بلکه خسارت‌های سنگینی بر شهر و خانواده‌ها تحمیل می‌کند؛ از خودروهای آسیب‌دیده و تجهیزات شهری گرفته تا هزینه‌های درمان مصدومان.

کارشناسان تأکید می‌کنند که پیشگیری از رانندگی در حالت مستی نیازمند اصلاح ساختار قانونی و تجهیز پلیس است. از‌جمله پیشنهادها، نصب دستگاه‌های تست الکل در ایستگاه‌های پلیس، تعریف جرم مستقل برای «رانندگی در حالت غیرعادی» و ابطال دائمی گواهینامه در صورت تکرار تخلف است. در کنار این اقدامات، شفاف‌سازی آمار تخلفات و اطلاع‌رسانی عمومی درباره مجازات‌ها می‌تواند به مطالبه‌گری اجتماعی در اجرای قانون منجر شود. حادثه اخیر فقط یکی از ده‌ها رویداد مشابه در ماه‌های گذشته است که بسیاری از آنها هرگز رسانه‌ای نشده‌اند. در همین حال، برخی اعضای شورای شهر تهران نیز بر کوتاهی پیمانکار در تأمین ایمنی پاکبان‌ها تأکید دارند و خواستار برخورد قانونی با مقصران شده‌اند.

مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران به «شرق» گفت: در این جلسه، معاون خدمات شهری شهرداری تهران در‌خصوص علت وقوع حادثه مورد پرسش قرار گرفت. مقرر شد برخوردهای قانونی لازم با پیمانکار صورت گیرد و از این پس جابه‌جایی پاکبان‌ها فقط با وسایل نقلیه مناسب و ایمن انجام شود. پیرهادی تأکید کرد که رعایت اصول ایمنی و بهداشت کار در حوزه فعالیت پاکبان‌ها باید به‌طور جدی دنبال شود تا شاهد تکرار چنین حوادثی نباشیم. او با یادآوری اینکه در سال‌های گذشته نیز حوادث مشابهی رخ داده است، گفت: لازم است شهرداری با اتخاذ روش‌های پیشگیرانه و نظارت دقیق‌تر، از بروز تلفات انسانی در میان نیروهای خدمات شهری جلوگیری کند.

جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران این حادثه را ناشی از «نقض قانون، ضعف آموزش کارگران و ساختار معیوب پیمانکاری شهرداری تهران» دانست. او تأکید کرد که جابه‌جایی انسانی در پشت وانت، خلاف قانون است و شهرداری باید از پیمانکاران فاقد صلاحیت جلوگیری کند. تشکری‌هاشمی با اشاره به ابعاد حادثه به «شرق» گفت: شهر تهران بزرگراه‌هایش را که بیش از ۵۰۰ تا نزدیک به ۶۰۰ کیلومتر طول دارند، به دو شرکت پیمانکار سپرده تا کار نظافت آن را انجام دهند. طبیعتا بزرگراه‌ها به دلیل سرعت بالای خودروها باید با خودروهای مکانیزه نظافت شوند. اما متأسفانه در این حادثه، کارگرانی که از شهرستان‌های جنوب کشور برای کار به تهران آمده بودند، در حال انتقال به محل اسکان کارگری بودند و با یک وانت نیسان جابه‌جا می‌شدند.

او یادآور شد که طبق ماده ۲۰۳ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، جابه‌جایی انسان در پشت وانت غیرقانونی است: این کار خلاف قانون است و کسی نباید چنین کاری بکند. متأسفانه تعداد زیادی کارگر را در نیمه‌های شب، حدود ساعت دو بامداد، در پشت یک ماشین نشاندند و در بزرگراه یا آزادراه تهران‌-‌کرج جابه‌جا کردند؛ آن هم با وسیله‌ای نامناسب.

تشکری‌هاشمی تأکید کرد که سطح آموزش کارگران خدمات شهری بسیار پایین است: چه پیمانکاران و چه کارگران‌شان‌ آموزش‌های لازم را ندیده‌اند. این حادثه در نتیجه هم نقض قانون و هم نبود آموزش رخ داده است. ما به خانواده‌های متوفیان تسلیت می‌گوییم؛ کارگرانی که از خوزستان و جنوب کشور کیلومترها راه آمده بودند تا روزی حلال برای خانواده‌هایشان به دست آورند.

او در عین حال افزود: اگرچه خودرویی که با این وانت برخورد کرده، فاقد گواهینامه بوده و به دلیل استفاده از مواد الکل تعادل روحی نداشته، اما زمینه‌ساز اصلی حادثه پیمانکاری بوده که نیروی خود را چنین جابه‌جا کرده است. این عضو شورای شهر یادآور شد: در یکی، دو ماه اخیر، شاهد تصادف‌های منجر به فوت بسیاری از کارگران خدمات شهری در بزرگراه‌هایی همچون امام‌ رضا، امام‌ علی، صیاد و چند مسیر دیگر بوده‌ایم. همه اینها ناشی از نبود آموزش و استفاده از نیروی انسانی به‌جای ماشین‌آلات مکانیزه است. پیمانکاران هم آموزش ندیده‌اند و این نتیجه ساختار مدیریتی معیوب شهرداری تهران در اداره نظافت شهری است. به گفته تشکری‌هاشمی، راه‌حل جلوگیری از تکرار این حوادث، استفاده از ماشین‌آلات مکانیزه و پیمانکاران صاحب صلاحیت است: نباید پیمانکارانی از استان‌های دیگر که تجربه کار در شهر بزرگی مثل تهران را ندارند، وارد شوند. اگر پیمانکاری فاقد امکانات لازم است و به‌جای ماشین از نیروی انسانی استفاده می‌کند، باید جلوی کارش گرفته شود. او به «پنهان‌کاری خبری» در این حادثه اشاره کرد و گفت: ما می‌بینیم شهرداری برای هر موضوعی صدها بنر نصب می‌کند، اما وقتی جان انسان‌ها در میان است، سکوت می‌کند. این کارگران هرچند پیمانکاری بودند، اما جزء خانواده بزرگ شهرداری محسوب می‌شوند. اگر این روند اصلاح نشود، باز هم شاهد چنین اتفاقات تلخی خواهیم بود.

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران هم در این‌باره به «شرق» گفت: علی‌رغم تذکراتی که هم بنده و هم برخی دیگر از اعضای شورا درباره لزوم رعایت مسائل ایمنی در بزرگراه‌های تهران داده بودیم، متأسفانه این موضوع نادیده گرفته شد و حادثه‌ای بسیار تأسف‌بار رخ داد.

امانی گفت: قرار بود در صحن شورا درباره این موضوع تذکر بدهیم، اما به دلیل اینکه جلسه به خاطر راهپیمایی ۱۳ آبان زودتر تمام شد، این موضوع به جلسه آینده موکول شد. روز یکشنبه آینده به‌طور مفصل در شورا به این حادثه و مسئولیت پیمانکار خواهیم پرداخت. او با انتقاد از نحوه اطلاع‌رسانی شهرداری تهران افزود: سؤال اصلی ما این است که چرا شهرداری این حادثه را در سکوت رسانه‌ای برگزار کرد. هیچ‌کدام از رسانه‌های وابسته به شهرداری به موضوع نپرداختند و مشخص نیست آیا تسلیت رسمی به خانواده‌های داغدار گفته شده یا نه، وضعیت مصدومان در بیمارستان و روند کفن و دفن و تشییع و انتقال پیکرها به شهرستان‌ها چگونه بوده است. اما اصل ماجرا، یعنی بی‌توجهی به ایمنی و تکرار چنین حوادثی، دیگر قابل قبول نیست.

امانی تأکید کرد شورای شهر تهران این حادثه را پیگیری می‌کند و به شهرداری تهران در این‌باره تذکر رسمی خواهد داد. به گفته او، تداوم بی‌توجهی به اصول ایمنی در اجرای پروژه‌ها و فعالیت‌های شهری، نه‌تنها جان کارگران، بلکه اعتبار مدیریت شهری را نیز به خطر می‌اندازد.

آبان امسال، شبِ کار پاکبان‌های تهران با مرگ تمام شد؛ اما شاید همین فاجعه، سرآغاز تغییر روالی باشد که سال‌هاست در سایه‌ بی‌توجهی، جان کارگران شهری را می‌گیرد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.