در نقد طرح عجیب صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات خطرناک
سپهر سلیمی
در‌حالی‌که حامیان حیوانات و دوستداران محیط زیست پس از یک انتظار دو دهه‌ای منتظر تعیین تکلیف وضعیت قانون حمایت از حیوانات و وضعیت لایحه ارائه‌شده در این زمینه بودند، از مجلس شورای اسلامی خبر آمد که طرحی با عنوان حمایت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک اعلام وصول شده است.
به طور کلی در مواد پیشنهادی این طرح آمده است: واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید‌و‌فروش، حمل‌ونقل و گردانیدن اعم از پیاده یا با وسیله نقلیه و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک از قبیل: کروکودیل، لاکپشت، مار، سوسمار، گربه، موش، خرگوش، سگ و سایر حیوانات نجس‌العین و میمون ممنوع است. چنانچه هر‌یک از شهروندان از نگهداری حیوانات موضوع این قانون توسط همسایگان، گزارش یا شکایت کنند، دستگاه قضائی و نیروی انتظامی به‌عنوان ضابط قضائی، موظف به رسیدگی و اعمال این قانون است. در صورت حمل و گردانیدن حیوانات موضوع این قانون با وسایل نقلیه، مالک خودرو یا حیوان به جریمه نقدی و توقف خودرو محکوم می‌شود.
در دلایل توجیهی این طرح آمده که «تولید، تکثیر، نگهداری و خرید‌و‌فروش حیوانات فوق به یک معضل و مشکل اجتماعی مخرب تبدیل شده است که باعث شکایت شهروندان به مراجع قضائی، ترس، دلهره و اضطراب شهروندان و بروز فشارهای عصبی و روحی، سلب آسایش شهروندان و شکایت همسایگان شده است. آلوده‌سازی محیط در کنار تحمیل هزینه به خانواده و اقتصاد جامعه و تسری انواع بیماری‌ها و تغییر سبک زندگی ایرانی-اسلامی و جایگزینی انس و ارتباط با حیوانات به جای روابط انسانی و خانوادگی از دیگر دلایل توجیهی این طرح برشمره شده است».
ممنوعیت ورود و تکثیر و فروش هر حیوانی کاملا پذیرفته و مورد تأیید حامیان حقوق حیوانات است. همچنین منع نگهداری از حیوانات وحشی مثل سوسمار، مار، میمون، کروکودیل و گربه‌سانان بزرگ کاملا لازم و ضروری است؛ اما درباره دیگر موارد و به‌ویژه نگهداری از گربه و سگ، با توجه به اینکه در‌حال‌حاضر میلیون‌ها حیوان به اشکال مختلف در کنار خانوادهها زندگی می‌کنند، ایرادات این طرح بسیار زیاد و قابل بررسی از سوی متخصصان حوزه‌های مختلف از حقوق‌دانان، جامعه‌شناسان، کارشناسان مذهبی، دامپزشکان، پزشکان و روان‌پزشکان است. بسیاری از دلایلی که در توجیه این طرح آمده، نه‌تنها درست و دقیق نیست بلکه اتفاقا می‌تواند به‌عنوان دلیلی برای رد این طرح مورد استفاده قرار بگیرد.
هر تصمیم‌گیری در چنین سطحی بدون در‌نظر‌گرفتن ابعاد اجتماعی محکوم به شکست است یا سبب بروز مشکلات در حوزه‌های مختلف خواهد شد. چه بخواهیم یا نخواهیم، در‌حال‌حاضر میلیون‌ها حیوان به اشکال مختلف در خانه‌های ایرانیان زندگی می‌کنند. آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد؛ اما بررسی‌های تقریبی عددی بیش از ۱۰ میلیون است. گفتنی است آمار جهانی حاکی از نگهداری حیوان خانگی توسط ۴۰ درصد از مردم جهان است. با توجه به آنچه در این طرح آمده است، چه سرنوشتی در انتظار این حیوانات است؟ منع نگهداری این حیوانات در خانه اگر منجر به رهاسازی آنها در شهرها یا طبیعت شود، علاوه بر ابعاد وحشتناک حقوق حیواناتی آن به یک فاجعه محیط‌زیستی تبدیل خواهد شد. همچنین منع حمل آنها توسط خودروها مساوی است با عدم دسترسی آنها به خدمات دامپزشکی و در‌این‌صورت نیز یک فاجعه بهداشتی در انتظار حیوانات و خانوادهها خواهد بود.
نگهداری از برخی از حیوانات اشاره‌شده در این طرح مانند گربه در نقل قول‌های پیامبر اسلام (ص) و امامان مورد توجه بوده است. به طور مثال: پیامبر (ص)، بودن گربه در خانه را رحمت و باعث برکت می‌دانستند. در دین اسلام نسبت به مهربانی با حیوانات توصیه فراوان شده است. به نظر می‌رسد بن‌مایه این طرح با توصیه‌های دینی تناقض آشکار دارد. بسیاری از این حیوانات سال‌هاست که با اهالی خانه زندگی کرده‌اند. ترک این حیوانات یا بروز مشکلات جسمانی برای حیوانات، ضربه شدید روحی به میلیون‌ها نفر از شهروندان ایرانی وارد می‌کند. نگهداری از حیوانات خانگی در کاهش تنش‌های عصبی-روانی نقش مؤثری دارد و نبودن این حیوانات منجر به افزایش آسیب‌های این حوزه خواهد شد. تصور اینکه حضور این حیوانات مانعی برای تشکیل خانواده توسط صاحبان آنهاست، اشتباه است. عدم تمایل به ازدواج را باید در مشکلات اقتصادی، بی‌کاری، گرانی مسکن و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی جست‌وجو کرد. آنچه درمورد بیماری‌های مشترک انسان و حیوانات آمده، بسیار دور از واقعیت است. فراموش نکنیم بیشترین تعداد حیوانات خانگی در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی وجود دارند که استانداردهای بهداشتی به مراتب
بالاتری نسبت به ایران دارند. بی‌کاری هزاران دامپزشک در سراسر کشور و صدها هزار نفر از افراد شاغل در این حوزه از دیگر مواردی است که مورد توجه قرار نگرفته است. آنچه گفته شد مشتی از خروار بود.
در‌حالی‌که حامیان حیوانات و دوستداران محیط زیست پس از یک انتظار دو دهه‌ای منتظر تعیین تکلیف وضعیت قانون حمایت از حیوانات و وضعیت لایحه ارائه‌شده در این زمینه بودند، از مجلس شورای اسلامی خبر آمد که طرحی با عنوان حمایت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک اعلام وصول شده است.
به طور کلی در مواد پیشنهادی این طرح آمده است: واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید‌و‌فروش، حمل‌ونقل و گردانیدن اعم از پیاده یا با وسیله نقلیه و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک از قبیل: کروکودیل، لاکپشت، مار، سوسمار، گربه، موش، خرگوش، سگ و سایر حیوانات نجس‌العین و میمون ممنوع است. چنانچه هر‌یک از شهروندان از نگهداری حیوانات موضوع این قانون توسط همسایگان، گزارش یا شکایت کنند، دستگاه قضائی و نیروی انتظامی به‌عنوان ضابط قضائی، موظف به رسیدگی و اعمال این قانون است. در صورت حمل و گردانیدن حیوانات موضوع این قانون با وسایل نقلیه، مالک خودرو یا حیوان به جریمه نقدی و توقف خودرو محکوم می‌شود.
در دلایل توجیهی این طرح آمده که «تولید، تکثیر، نگهداری و خرید‌و‌فروش حیوانات فوق به یک معضل و مشکل اجتماعی مخرب تبدیل شده است که باعث شکایت شهروندان به مراجع قضائی، ترس، دلهره و اضطراب شهروندان و بروز فشارهای عصبی و روحی، سلب آسایش شهروندان و شکایت همسایگان شده است. آلوده‌سازی محیط در کنار تحمیل هزینه به خانواده و اقتصاد جامعه و تسری انواع بیماری‌ها و تغییر سبک زندگی ایرانی-اسلامی و جایگزینی انس و ارتباط با حیوانات به جای روابط انسانی و خانوادگی از دیگر دلایل توجیهی این طرح برشمره شده است».
ممنوعیت ورود و تکثیر و فروش هر حیوانی کاملا پذیرفته و مورد تأیید حامیان حقوق حیوانات است. همچنین منع نگهداری از حیوانات وحشی مثل سوسمار، مار، میمون، کروکودیل و گربه‌سانان بزرگ کاملا لازم و ضروری است؛ اما درباره دیگر موارد و به‌ویژه نگهداری از گربه و سگ، با توجه به اینکه در‌حال‌حاضر میلیون‌ها حیوان به اشکال مختلف در کنار خانوادهها زندگی می‌کنند، ایرادات این طرح بسیار زیاد و قابل بررسی از سوی متخصصان حوزه‌های مختلف از حقوق‌دانان، جامعه‌شناسان، کارشناسان مذهبی، دامپزشکان، پزشکان و روان‌پزشکان است. بسیاری از دلایلی که در توجیه این طرح آمده، نه‌تنها درست و دقیق نیست بلکه اتفاقا می‌تواند به‌عنوان دلیلی برای رد این طرح مورد استفاده قرار بگیرد.
هر تصمیم‌گیری در چنین سطحی بدون در‌نظر‌گرفتن ابعاد اجتماعی محکوم به شکست است یا سبب بروز مشکلات در حوزه‌های مختلف خواهد شد. چه بخواهیم یا نخواهیم، در‌حال‌حاضر میلیون‌ها حیوان به اشکال مختلف در خانه‌های ایرانیان زندگی می‌کنند. آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد؛ اما بررسی‌های تقریبی عددی بیش از ۱۰ میلیون است. گفتنی است آمار جهانی حاکی از نگهداری حیوان خانگی توسط ۴۰ درصد از مردم جهان است. با توجه به آنچه در این طرح آمده است، چه سرنوشتی در انتظار این حیوانات است؟ منع نگهداری این حیوانات در خانه اگر منجر به رهاسازی آنها در شهرها یا طبیعت شود، علاوه بر ابعاد وحشتناک حقوق حیواناتی آن به یک فاجعه محیط‌زیستی تبدیل خواهد شد. همچنین منع حمل آنها توسط خودروها مساوی است با عدم دسترسی آنها به خدمات دامپزشکی و در‌این‌صورت نیز یک فاجعه بهداشتی در انتظار حیوانات و خانوادهها خواهد بود.
نگهداری از برخی از حیوانات اشاره‌شده در این طرح مانند گربه در نقل قول‌های پیامبر اسلام (ص) و امامان مورد توجه بوده است. به طور مثال: پیامبر (ص)، بودن گربه در خانه را رحمت و باعث برکت می‌دانستند. در دین اسلام نسبت به مهربانی با حیوانات توصیه فراوان شده است. به نظر می‌رسد بن‌مایه این طرح با توصیه‌های دینی تناقض آشکار دارد. بسیاری از این حیوانات سال‌هاست که با اهالی خانه زندگی کرده‌اند. ترک این حیوانات یا بروز مشکلات جسمانی برای حیوانات، ضربه شدید روحی به میلیون‌ها نفر از شهروندان ایرانی وارد می‌کند. نگهداری از حیوانات خانگی در کاهش تنش‌های عصبی-روانی نقش مؤثری دارد و نبودن این حیوانات منجر به افزایش آسیب‌های این حوزه خواهد شد. تصور اینکه حضور این حیوانات مانعی برای تشکیل خانواده توسط صاحبان آنهاست، اشتباه است. عدم تمایل به ازدواج را باید در مشکلات اقتصادی، بی‌کاری، گرانی مسکن و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی جست‌وجو کرد. آنچه درمورد بیماری‌های مشترک انسان و حیوانات آمده، بسیار دور از واقعیت است. فراموش نکنیم بیشترین تعداد حیوانات خانگی در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی وجود دارند که استانداردهای بهداشتی به مراتب
بالاتری نسبت به ایران دارند. بی‌کاری هزاران دامپزشک در سراسر کشور و صدها هزار نفر از افراد شاغل در این حوزه از دیگر مواردی است که مورد توجه قرار نگرفته است. آنچه گفته شد مشتی از خروار بود.