آزمون سخت «شینباوم»

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: تظاهرات شنبه‌شب در میدان اصلی مکزیکو، با بیش از صد زخمی و ده‌ها بازداشتی، نخستین آزمون خیابانی جدی برای دولت کلودیا شینباوم بود؛ اعتراضی که روی کاغذ علیه ناامنی و قتل‌های جنایی بود، اما در عمل شکاف میان محبوبیت رئیس‌جمهور و ترس روزمره شهروندان را عیان کرد.

جوانان کلاه‌ حصیری بر سر، کنار بازنشسته‌ها و خانواده‌های نگران، روبه‌روی کاخ ملی صف کشیده بودند؛ بعضی‌ها پرچم جمجمه دزدان دریایی را تکان می‌دادند، همان پرچم انیمه‌ای که از ماداگاسکار تا پرو به نماد خشم نسل زد تبدیل شده و حالا به قلب سیاست مکزیک رسیده است. از پشت حصارهای فلزی، دولت محبوب تازه روی کار آمده‌ای که وعده امنیت داده بود، ناگهان خود را طرف دیگر گاز اشک‌آور دید.

چند هزار نفر در میدان تاریخی زوکالو، قلب نمادین مکزیکو، جمع شدند؛ بدنه اصلی جمعیت را جوانان بیست‌وچند‌ساله تشکیل می‌دادند، اما حضور پررنگ میانسالان و سالمندان نشان می‌داد داستان فقط یک موج دانشجویی نیست. شعارها مستقیم و بی‌پرده بود؛ از «ما امنیت بیشتر می‌خواهیم» تا «یکی از فاسدترین دولت‌ها»، ترکیبی که ناامنی اجتماعی و خشم سیاسی را در یک قاب کنار هم قرار می‌داد.

پابلو واسکز، رئیس امنیت عمومی مکزیکو، به تلگراف می‌گوید راهپیمایی «برای ساعت‌ها مسالمت‌آمیز» پیش رفت تا وقتی که گروهی معترض نقاب‌دار موانع فلزی اطراف کاخ را پایین کشیدند. از آن لحظه، صحنه آشنا شد: پلیس ضد شورش با گاز اشک‌آور و خاموش‌کننده‌های آتش جمعیت را عقب زد، صدای فریاد و سرفه بالا رفت و کلاه‌های حصیری در دود سفید گم شد.

به گفته واسکز، حدود صد مأمور پلیس زخمی شدند که 40  نفرشان به خاطر ضربه و پرتاب سنگ در بیمارستان بستری شدند و در کنار آن، 20 معترض آسیب دیدند. 20  نفر هم به اتهام سرقت و حمله به نیروهای امنیتی بازداشت شدند. در همین میانه، ضرب‌وشتم یک خبرنگار روزنامه چپ‌گرای لا خونادا، که روزنامه مدعی است کار مأموران بوده، یک خط تنش تازه میان دولت و رسانه‌ها ایجاد کرد.

در ویدئوهای میدان، شعار «باید از کارلوس مانزو این‌طور محافظت می‌کردید» خطاب به پلیس مرتب شنیده می‌شود؛ خلاصه قضاوت معترضان درباره اولویت‌های امنیتی دولتی که در مرکز پایتخت از خود سخت‌گیرانه دفاع می‌کند، اما در شهرهای کوچک غرب مکزیک، شهردارانش ترور می‌شوند. برای دولت شینباوم، این صحنه فقط یک تظاهرات نیست؛ نوعی رفراندوم خیابانی درباره کارنامه امنیتی کمتر از یک سال است.

سیاست روی شانه شهرداران محلی

نماد اصلی تجمع نه پرچم احزاب، بلکه کلاه حصیری شهردار مقتول شهر اورواپان در ایالت میچوآکان بود؛ کارلوس مانزو، سیاست‌مداری محلی که به فرستادن پلیس به جنگ باندهای مواد مخدر و مافیای لیمو شهرت داشت. او اوایل نوامبر در یک سوءقصد کشته شد و عکسش با همان کلاه، ظرف چند روز در شبکه‌های اجتماعی همه‌جا دیده شد.

بسیاری از معترضان در زوکالو همان مدل کلاه را بر سر داشتند و پلاکاردهایی با شعارهایی شبیه «ما همه کارلوس مانزو هستیم» بالا برده بودند. برای آنها، مانزو نمونه شهرداری است که حاضر شد با کارتل‌ها دربیفتد و هزینه‌اش را با جانش داد؛ نقطه مقابل دولتی که به نظر معترضان، بیشتر درگیر محاسبه سیاسی است تا تأمین امنیت.

در همان منطقه، برناردو براوو، رهبر تولیدکنندگان لیمو، هم در اواخر اکتبر هدف گلوله قرار گرفت. رزا ماریا آویلا، مشاور املاک شصت‌وپنج ساله که از شهر پاتسکوارو به مکزیکو آمده، می‌گوید «دولت در حال مردن است» و تأکید می‌کند مانزو کشته شد، چون «افسران را سراغ بزهکارها می‌فرستاد و جرئت مقابله با آنها را داشت». این نگاه، شهرداران و رهبران محلی را خط مقدم واقعی جنگ با کارتل‌ها می‌بیند و دولت مرکزی را یا دیررس و بی‌اثر، یا بدبینانه‌تر، در بهترین حالت تماشاگر.

در‌عین‌حال، همسر مانزو آشکارا از گره‌زدن حرکت سیاسی شوهرش با تظاهرات شنبه فاصله گرفته و هشدار داده سوگ خانواده نباید ابزار گروه‌های ناشناس شود. همین فاصله‌گذاری نشان می‌دهد حتی نام قربانی هم در میدان، محل نزاع روایت‌ها است؛ اینکه آیا «جنبش کلاه» یک اعتراض خودجوش علیه ناامنی است یا ابزاری در دست مخالفان دولت ملی.

تظاهرات را عمدتا اعضای نسل زد سازمان‌دهی کردند؛ نسلی متولد میانه دهه 90 به بعد که امسال در کشورهایی مختلف در مرکز اعتراض‌های علیه نابرابری، عقب‌گرد دموکراتیک و فساد دیده شده است. در مکزیکو هم، جوانان با گوشی و هشتگ و ویدئو، موتور سازمان‌دهی این تجمع بودند؛ اما بدون پشتیبانی نسل‌های بزرگ‌تر، میدان تا این حد پر نمی‌شد. ترکیب جوانان و سالمندان، خودش پیام دارد؛ احساس ناامنی از مرزهای نسلی عبور کرده است.

در روزهای منتهی به تجمع، برخی اینفلوئنسرهای نسل زد در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند دیگر از تظاهرات حمایت نمی‌کنند، در‌حالی‌که چهره‌های ثروتمند و با‌نفوذی مثل ریکاردو سالیناس پلیگو، میلیاردر رسانه‌ای، علنا از اعتراض‌ها پشتیبانی کردند. این ترکیب پیچیده، دست دولت را برای زیر سؤال بردن انگیزه‌های سیاسی میدان باز گذاشته است.

کلودیا شینباوم، که از اکتبر ۲۰۲۴ در قدرت است و به خاطر تصویر تکنوکرات اصلاح‌طلبش محبوبیتی بالای 70 درصد دارد، در نشست خبری خود تظاهرات را «غیرارگانیک» و «پولی» خواند و گفت این «حرکتی ترویج‌شده از خارج علیه دولت» است و بخشی از تبلیغات آن با بات‌های فضای مجازی پیش برده شده. برای بخشی از حامیان او، این روایت تهدید خارجی و بازی بازیگران سنتی مخالف را برجسته می‌کند؛ اما در گوش جوانانی که هر روز خبر قتل شهرداران را روی گوشی می‌بینند، بیشتر شبیه بی‌اعتنایی به ترس‌های داخلی است.

در میدان، تضاد این دو روایت کاملا عینی بود؛ از یک طرف، جوانی 29‌ساله که می‌گوید «ما امنیت بیشتر می‌خواهیم» و پزشکی 43ساله که هشدار می‌دهد «در کشوری زندگی می‌کنیم که می‌شود تو را کشت و هیچ اتفاقی نیفتد»؛ و از طرف دیگر، دولتی که تأکید می‌کند هنوز یکی از محبوب‌ترین حکومت‌ها در منطقه است و می‌گوید مخالفان با کمک شبکه‌های اجتماعی می‌کوشند این محبوبیت را در خیابان زیر سؤال ببرند.

برای شینباوم، چالش فقط پایین‌آوردن آمار قتل نیست؛ اگر مرز روشنی میان مقابله با کارتل‌ها و احترام به حق ‌اعتراض ترسیم نکند، هر درگیری تازه میان پلیس و معترضان می‌تواند بنزین بی‌اعتمادی باشد. تظاهرات زوکالو یادآوری کرد که جنگ مکزیک با خشونت سازمان‌یافته فقط در کوه‌ها و مرزها و جاده‌های قاچاق نیست؛ حالا در میدان‌های نمادین و مقابل در کاخ ملی هم ادامه دارد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.