در مدار آینده
اوایل سال میلادی جاری، شرکت نووا اسپیس پیش‌بینی کرد اقتصاد کسبوکارهای فضایی ظرف کمتر از 10 سال آینده تقریبا دو برابر خواهد شد که یعنی از رقم کنونی آن که معادل ۵۹۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ میلادی بود، به حدود ۹۴۴ میلیارد دلار می‌رسد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
محمد‌حسین جهان‌پناه -روزنامه‌نگار: اوایل سال میلادی جاری، شرکت نووا اسپیس پیش‌بینی کرد اقتصاد کسبوکارهای فضایی ظرف کمتر از 10 سال آینده تقریبا دو برابر خواهد شد که یعنی از رقم کنونی آن که معادل ۵۹۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ میلادی بود، به حدود ۹۴۴ میلیارد دلار می‌رسد. رشدی که بخش عمده آن نه مستقیما از توسعه کسب‌و‌کار شرکت‌های بزرگ‌تر فضایی، بلکه مدیون فعالیت شرکت‌های پایین‌دستی این حوزه یعنی همان شرکت‌هایی است که خدمات عمومی‌تری مثل تحلیل، پردازش داده‌های ماهواره‌ای و خدمات ناوبری و مخابراتی را برای طیف‌های متنوعی از مشتریان در حوزه‌های مختلف فراهم می‌کنند؛ از پایش کشاورزی، محیط زیست و مدیریت شهری بر پایه پایش تصاویر ماهواره‌ای تا سرویس‌های عمومی‌تری در حوزه ارتباطات مثل اینترنت ماهواره‌ای که حالا به لطف اسپیس‌ایکس در حال تبدیل‌شدن به یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری در صنایع فضایی است.
بازاری که چه در بُعد بومی و ملی و چه در سطح بین‌المللی همچنان پر از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه کسبوکارهای خلاقی است که اگر فرصت را غنیمت شمارند، خیلی زود به سود‌دهی و ارزش‌آفرینی خواهند رسید.
حقیقت این است که بدون توجه به اینکه درباره کدام کشور یا قاره صحبت می‌کنیم، انتظار عمومی در توسعه صنعت تجاری فضایی کاهش نقش هرچه بیشتر دولت‌ها در قالب آژانس‌های فضایی و واگذاری هرچه بیشتر این حوزه حداقل در لایه‌های اقتصادی و غیرنظامی به شرکت‌های خصوصی است.
تجربه سال‌های اخیر در فضای بین‌المللی به خوبی نشان داده که شرکت‌های خصوصی در یک فضای رقابتی در لوای قوانین منصافانه، خیلی سریع توسعه یافته و به دستاوردهای خوبی می‌رسند. طبیعتا در بین نام‌های مشهور، اسپیس‌ایکس نمود بارز موفقیت شرکت‌های خصوصی است. صد‌‌البته که زیرساخت، دسترسی‌های بین‌المللی و شرایط منطقه‌ای هم نقش مهمی در میزان موفقیت میدان‌دادن به بخش خصوصی در صنعت فضایی بازی می‌کند.
نباید فراموش کرد که صنعت فضایی در اصل یک چرخه صنعتی است که به ارکان سیاسی و اقتصادی مختلفی در سطح همکاری‌های بین‌المللی و محلی وابسته است؛ وابستگی‌ای که خود را در حجم جذب سرمایه و گسرش بازارهای هدف نشان می‌دهد.
در‌واقع در‌حالی‌که بازیگران فنی برای توسعه سرویس‌های مختلف در حال صف‌کشیدن هستند، لایه دیگری هم در این فضا در حال شکل‌گیری است: زیرساخت‌های مالی مخصوص فضا؛ بازیگران مالی که در تلاش هستند تا تراکنش‌ها، تأمین مالی ماهواره‌ها و حتی بازارهای ثانویه خدمات فضایی را روان‌تر کنند. این در حالی است که به‌جز کشورهای با صنعت فضایی توسعه‌یافته مثل آمریکا، روسیه، چین یا کشورهای اروپایی که در قالب آژانس فضایی اروپا همکاری می‌کنند، سایر کشورها نیز بسته به توان سرمایه‌گذاری و ضریب نفوذ خود، در تلاش برای توسعه زیرساخت‌های دانش‌بنیان مناسب برای گرفتن سهمی از این بازار بزرگ هستند.
این «جهانی‌شدن فضا» دو سویه دارد؛ از یک سو توانمندسازی و دسترسی بیشتر به خدمات کاربردی برای کشورهای در حال توسعه و از سوی دیگر کشمکشی نو بر سر قوانین و تقسیم منافع فضایی. رقابتی که در آن بازیگرانی که چابک‌تر باشند، قوانین آن را بازنویسی خواهند کرد.
در این میان، ایران اگرچه مسیر توسعه فضایی را در سال‌های اخیر خیلی سریع طی کرد، اما به خاطر فشار‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی همچنان با محدودیت‌های بیش از پیش در یافتن شرکای بین‌المللی در حوزه‌های مختلف صنعت فضایی مواجه است. محدودیت‌هایی که مکانیسم ماشه حتی آنها را پر‌رنگ‌تر نیز خواهد کرد. این محدودیت‌ها طیف گسترده‌ای از مشکلات، از دسترسی به برخی فناور‌ی‌ها تا فقدان شرکای خارجی و همین‌طور کمبود سرمایه و محدودیت منابع مالی بازارهای هدف را پوشش می‌دهد.
با وجود همه این مشکلات، اگر به لایه‌های سرویس‌دهی اجازه نفس‌کشیدن داده شود، حتی بیشتر از صنایع بالا‌دستی که معمولا در مرکز توجه هستند، شانس توسعه با سرعتی معقول به نسبت محدودیت‌های کنونی را دارند. حرکت‌هایی که در 10 سال گذشته شروع شده، بسته به شرایط اقتصادی کشور -که طبیعتا تمامی صنایع خلاق و به‌اصطلاح های‌تک را تحت تأثیر قرار می‌دهد- به کار خود ادامه خواهد داد؛ هرچند با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.
چالش‌هایی که اگر روزی روزگاری از میان برداشته شوند، در یک آینده ایدئال، با دخیل‌شدن هلدینگ‌های بزرگ و جذب سرمایه خارجی، مسیر توسعه این حوزه سرعت و تداوم می‌یابد. با این همه، نباید فراموش کرد که پیشرفت‌های فضایی تنها در توسعه پرتابگرهای فضایی یا ساخت و پرتاب ماهواره‌های بومی خلاصه نمی‌شود؛ پیشرفت باید در تمامی سطوح و سراسر چرخه صنعتی فضا رخ دهد تا هم پیشرفت واقعی حاصل شود و هم آینده‌ای که اقتصاد فضایی پویا پیشران آن است، دیگر تنها رؤیایی دور از دسترس نباشد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
