صنعت 5.0 و فناوری‌های آینده

محمدرضا حسین‌زاده

وقتی صحبت از انقلاب صنعتی می‌شود، بیشتر ذهن‌ها به یاد کارخانه‌ها و ربات‌ها می‌افتد، اما باید بدانیم که امروز در موسم «انقلاب پنجم» قرار داریم؛ انقلابی که تنها یک تحول فناورانه نیست، بلکه بازتعریفی از رابطه انسان و تکنولوژی به شمار می‌رود. اگر انقلاب چهارم با اینترنت اشیا، داده‌های عظیم و هوش مصنوعی توانست جهان را دیجیتالی کند، انقلاب پنجم فراتر می‌رود و انسان را دوباره در مرکز این تغییرات قرار می‌دهد. در این عصر، فناوری به جای آنکه رقیب انسان باشد به یار و همراه او بدل می‌شود. هوش مصنوعی دیگر فقط ابزار پردازش اطلاعات نیست، بلکه به مشاوری برای تصمیم‌گیری‌ها، شریکی برای نوآوری و حتی به معلمی برای یادگیری تبدیل می‌شود. تأثیر این انقلاب فقط در کارخانه‌ها و بنگاه‌ها نیست؛ بلکه آثار آن در زندگی روزمره انسان ملموس است؛ از مراقبت‌های پزشکی و آموزشی آنلاین گرفته تا خرید و ارتباطات اجتماعی. به بیان ساده، انقلاب پنجم می‌خواهد جهانی بسازد که در آن فناوری نه جایگزین، بلکه تقویت‌کننده توانایی‌های انسانی باشد و مسیر توسعه را به سوی آینده‌ای هوشمندانه هدایت کند.

پیش از وقوع این انقلاب، تمرکز صنایع و بنگاه‌ها روی دیجیتالی‌سازی و هوشمندسازی بود: ربات‌ها، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و داده‌های کلان، اما انقلاب پنجم بسیار فراتر می‌رود. این بار حرف از انسان‌محوری، پایداری محیط‌زیستی و تاب‌آوری در برابر تهدیدهاست؛ یعنی سیستمی که نه‌فقط کارآمد باشد، بلکه منصفانه، اخلاقی و همسو با محیط زیست عمل کند. امروز هوش مصنوعی تنها در صنایع پیشرفته حضور ندارد، بلکه در زندگی روزمره ما نیز جریان دارد؛ از موتورهای جست‌وجو و رسانه‌های اجتماعی گرفته تا سامانه‌های پزشکی، آموزشی و حتی سرگرمی. در چارچوب انقلاب پنجم، هوش مصنوعی دیگر فقط ابزار پردازش داده نیست، بلکه شریک فکری انسان در تحلیل، تصمیم‌سازی و خلق نوآوری خواهد بود.

نکته قابل بحث در این یادداشت، تأثیر این انقلاب بر صنعت بانکداری است. بانکداری یکی از حوزه‌هایی است که به‌سرعت تحت تأثیر این تحول قرار می‌گیرد و با اتکا به هوش مصنوعی به شریک مالی قابل اعتمادی برای مشتریان تبدیل می‌شود. آن‌گاه دیگر بانک‌ها تنها یک نهاد پولی یا مالی نیستند که فقط پول نگه دارند و وام بدهند، بلکه در عمل از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی روندها، کشف خطاها و مشاوره‌های شخصی به مشتریان استفاده می‌کنند. بلاکچین را برای شفافیت بیشتر، کاهش هزینه تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند به کار می‌گیرند، فناوری‌های تازه مثل واقعیت افزوده، رایانش لبه‌ای و محاسبات کوانتومی برای ایجاد شعبه‌های مجازی و ارائه خدمات سریع‌تر و امن‌تر عملیاتی می‌شود و اکوسیستم‌هایی که بانک‌ها را به مرکز تعامل مالی و اجتماعی بدل کند، به وجود می‌آیند. در این وضعیت، همکاری با فین‌تک‌ها و کیف‌پول‌های دیجیتال به امری عادی تبدیل می‌شود.

البته حرکت در این مسیر چندان آسان نیست. بانک‌ها با چالش‌های بزرگی مواجه می‌شوند؛ ازجمله امنیت سایبری و حریم خصوصی که با گسترش تراکنش‌های دیجیتال، خطر حملات پیچیده‌تر می‌شود. از آنجا که فناوری‌ها خیلی سریع‌تر از مقررات رشد می‌کنند، مشکل انطباق با قوانین نیز ممکن است به وجود آید. از طرفی، سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های نو نیازمند منابع مالی است. همچنین آموزش مداوم کارکنان برای استفاده از فناوری‌های جدید چالش مهم دیگری است. در کنار این چالش‌ها، موضوعی کلیدی به نام اعتماد عمومی نیز مطرح است؛ اگر مشتریان احساس کنند داده‌های‌شان امن نیست یا بانک‌ها از فناوری به شیوه‌ای ناعادلانه استفاده می‌کنند، اعتماد از بین خواهد رفت و این سرمایه نمادین برای همیشه خدشه‌دار می‌شود.

برای غلبه بر این مشکلات و به منظور همراهی اجتناب‌ناپذیر بانک‌ها با روند انقلاب پنجم، بانک‌ها باید بین نوآوری، امنیت، قوانین و توانمندسازی کارکنان یک تعادل منسجم ایجاد کنند. در این زمینه، آموزش مهارت‌های دیجیتال و تفکر انتقادی به سرمایه انسانی ضروری است. همچنین سیاست‌گذاران باید چارچوب‌های قانونی تازه‌ای طراحی کنند که هم از نوآوری حمایت کند و هم جلوی سوءاستفاده‌ها را بگیرد. در کنار آن، توجه به اصول اخلاقی و شفافیت در استفاده از فناوری‌های نوین، نقشی تعیین‌کننده در حفظ اعتماد مشتریان خواهد داشت.

جان کلام آنکه بانکداری در عصر انقلاب پنجم دیگر فقط یک صنعت مالی نخواهد بود، بلکه بخشی از یک اکوسیستم اجتماعی و اقتصادی گسترده‌تر است. در این شرایط، بانکی موفق خواهد بود که هم‌زمان نوآور، شفاف، پایدار و انسان‌محور باشد. آینده بانک‌ها نه در رقابت با ماشین‌ها، بلکه در همکاری هوشمندانه با آنها رقم خواهد خورد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.