تاب‌آوری اکولوژیک؛ سپری فراموش‌شده در برابر بحران‌ها
تجارب جهانی نشان داده است در هر درگیری نظامی، بخشی از زیان‌های نادیده‌مانده اما عمیق، به محیط زیست وارد می‌شود. تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی منابع آب و خاک، آتش‌سوزی‌های گسترده، مهاجرت گونه‌ها و بهره‌برداری غیرمجاز از منابع طبیعی، تنها بخشی از آثار پنهان جنگ‌ها بر اکوسیستم‌ها‌ست.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
علی ارواحی، متخصص مدیریت اکوسیستم‌های آبی: تجارب جهانی نشان داده است در هر درگیری نظامی، بخشی از زیان‌های نادیده‌مانده اما عمیق، به محیط زیست وارد می‌شود. تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی منابع آب و خاک، آتش‌سوزی‌های گسترده، مهاجرت گونه‌ها و بهره‌برداری غیرمجاز از منابع طبیعی، تنها بخشی از آثار پنهان جنگ‌ها بر اکوسیستم‌ها‌ست. پس از تنش کم‌سابقه میان ایران و اسرائیل، بار دیگر نگاه‌ها به ابعاد مختلف درگیری‌های نظامی معطوف شده؛ اما همچنان یکی از ابعاد مغفول‌مانده، نقش حیاتی تاب‌آوری اکولوژیک در مواجهه با چنین بحران‌هایی است.
در شرایطی که منطقه در معرض گمانه‌زنی‌های جدی درباره احتمال تشدید تنش‌ها قرار دارد، پرداختن به پیوند میان تاب‌آوری زیست‌محیطی و تاب‌آوری اجتماعی-اقتصادی، نه‌تنها یک ضرورت تخصصی، بلکه بخشی از گفتمان امنیت ملی محسوب می‌شود. تخریب منابع طبیعی و عملکردهای بوم‌شناختی، پیامدهای مستقیمی بر معیشت، سلامت، امنیت غذایی و انسجام اجتماعی دارد. در مقابل، زیست‌بوم‌های سالم و مقاوم همان سپر طبیعی فراموش‌شده‌ای هستند که می‌توانند به جوامع کمک کنند تا سریع‌تر خود را بازسازی کنند؛ چه در دل بحران و چه در دوره پسا‌بحران. در ادامه، 12 راهکار کلیدی برای افزایش تاب‌آوری اکولوژیک در دوران جنگ و پساجنگ، به‌ویژه در بستر پرتنش منطقه‌ای کنونی، پیشنهاد می‌شود:
۱. حفاظت پیشگیرانه از مناطق حساس: ایجاد پهنه‌های امن زیستی در نزدیکی مناطق بحرانی و کاهش تداخل توسعه‌های نظامی و صنعتی در اطراف آنها از وارد‌آمدن آسیب‌های مستقیم به زیستگاه‌های حساس جلوگیری می‌کند.
۲. مدیریت منابع آب در شرایط بحرانی: تأمین حداقل نیاز آبی زیست‌بوم‌های آبی، حتی در دوران جنگ، از طریق تخصیص منابع آب، ذخیره‌سازی باران و استفاده از فناوری‌های تصفیه طبیعی ضروری است.
۳. فناوری‌های کم‌هزینه برای پایش: پهپادها، تصاویر ماهواره‌ای و حسگرهای محیطی، بدون نیاز به حضور فیزیکی در مناطق جنگی، می‌توانند اطلاعات ضروری برای تصمیم‌گیری محیط‌زیستی را فراهم کنند.
۴. تقویت تنوع زیستی به‌عنوان سپر طبیعی: حمایت از گونه‌های بومی و مقاوم و ایجاد کریدورهای زیستی در مناطق با ریسک بالا، ظرفیت طبیعی اکوسیستم‌ها را برای مقاومت در برابر بحران‌ها افزایش می‌دهد.
۵. مدیریت ریسک‌های زیست‌محیطی جنگ: شناسایی ریسک‌هایی مانند بروز حریق‌ها، نشت آلاینده‌ها، بهره‌برداری غیرمجاز و تدوین برنامه‌های مداخله سریع برای کنترل و کاهش آنها حیاتی است.
۶. بازسازی سریع پس از درگیری: پاک‌سازی خاک و آب، احیای پوشش گیاهی و بازگرداندن گونه‌های بومی باید بلافاصله پس از درگیری آغاز شود تا از فروپاشی کامل اکوسیستم‌ها جلوگیری شود.
۷. مشارکت جوامع محلی: توانمندسازی، آموزش و ارائه مشوق‌های اقتصادی به جوامع محلی، مشارکت آنان را در حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها، به‌ویژه در دوره‌های بحران تقویت می‌کند.
۸. مستندسازی و پیگیری حقوقی: ثبت دقیق تخریب‌های زیست‌محیطی در زمان جنگ می‌تواند برای پیگیری حقوقی، جلب حمایت بین‌المللی و مستندسازی تجربیات آینده مفید واقع شود.
۹. تقویت دیپلماسی محیط‌زیستی: در شرایطی که بخشی از اکوسیستم‌ها ماهیت فرامرزی دارند، باید دیپلماسی محیط‌زیستی و سازوکارهای همکاری منطقه‌ای حتی در شرایط تنش، برقرار و فعال باشد.
۱۰. تاب‌آوری زیرساخت‌های سبز شهری و روستایی: فضاهای سبز، باغ‌های شهری و زیرساخت‌های طبیعی مانند زهکش‌ها یا کانال‌های طبیعی، باید مقاوم و قابل بازسازی سریع در برابر آسیب‌های جنگی باشند.
۱۱. ملاحظات محیط‌زیستی در سیاست‌های دفاعی و بازسازی: ادغام ارزیابی‌های زیست‌محیطی در برنامه‌ریزی نظامی و بازسازی پساجنگ مانع از تعمیق آسیب‌ها و تسریع در احیا می‌شود.
۱۲. سازوکارهای مالی برای بازسازی محیط زیست: ایجاد صندوق‌های مالی و وضع عوارض بر صنایع پرریسک یا شرکت‌های دفاعی می‌تواند پشتوانه‌ای برای احیای طبیعت آسیب‌دیده از جنگ باشد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
