موج تازه شناسایی فلسطین در اروپا ادامه دارد
دوراهی جدید تل‌آویو؛ اشغال کامل یا مذاکره
با تشدید بحران در غزه و شکست مذاکرات آتش‌بس، چشم‌انداز جنگ اسرائیل و حماس وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ از پیشنهاد اشغال کامل نوار غزه تا فشارهای بین‌المللی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین، فضای سیاست جهانی و معادلات منطقه‌ای دستخوش تحولات چشمگیری شده‌اند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: با تشدید بحران در غزه و شکست مذاکرات آتش‌بس، چشم‌انداز جنگ اسرائیل و حماس وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ از پیشنهاد اشغال کامل نوار غزه تا فشارهای بین‌المللی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین، فضای سیاست جهانی و معادلات منطقه‌ای دستخوش تحولات چشمگیری شده‌اند.
در روزهای اخیر، رئیس‌جمهور آمریکا، تلویحا به اسرائیل توصیه کرده است که راهبرد خود را در قبال جنگ با حماس تغییر دهد؛ این هشدار پس از شکست مذاکرات آتش‌بس در هفته گذشته مطرح شد. ترامپ در اظهاراتی خطاب به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفته است: «به بی‌بی گفتم که شاید حالا باید کار را به شیوه‌ای متفاوت پیش ببری». پرسش اصلی اکنون این است: مسیر تازه اسرائیل چه خواهد بود؟
برخی اعضای جناح راست کابینه نتانیاهو خواهان تصرف کامل نوار غزه هستند؛ اقدامی که نخست‌وزیر تا امروز از آن اجتناب کرده بود. به باور کارشناسان نظامی اسرائیل، چنین حرکتی احتمالا به کشته‌شدن گروگان‌های اسرائیلی و نیروهای ارتش و همچنین افزایش رنج مردم فلسطین منجر خواهد شد. در کنار این پیامدها، اگر اسرائیل به عنوان قدرت اشغالگر شناخته شود، با تعهدات حقوقی جدیدی نیز روبه‌رو خواهد شد. موشه سعده، نماینده حزب لیکود و از جناح راست پارلمان، گفته است: «آنچه رخ خواهد داد، تصرف کامل غزه از ابتدا تا انتهاست. ما غذا توزیع می‌کنیم و طبیعتا برادران و خواهران‌مان را بازمی‌گردانیم».
با این حال، چنین اقدامی مورد مخالفت اکثریت قاطع مردم اسرائیل و فلسطین قرار دارد و به افزایش انزوای بین‌المللی اسرائیل منجر خواهد شد.
گزینه‌های روی میز
اسرائیل می‌تواند رویکردهای دیگری نیز در پیش بگیرد؛ از جمله پذیرش امتیازاتی در پای میز مذاکره یا ادامه جنگی با شدت کمتر علیه حماس، با هدف فرسایش این گروه. عملیات نجات گروگان‌ها هم گزینه‌ای پرخطر اما محتمل است. با این حال، طرح تصرف کامل غزه بیانگر آن است که راهبرد فعلی اسرائیل با شکست مواجه شده است.
اُفر گوترمن، پژوهشگر ارشد مؤسسه مطالعات امنیت ملی در اسرائیل، در گفت‌وگو با وال‌استریت‌ژورنال معتقد است: «اسرائیل اکنون در یک نقطه عطف قرار دارد و برای نخستین‌بار باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد کل غزه را اشغال کند یا به توافقی جامع برای توقف جنگ و آزادسازی گروگان‌ها برسد».
نتانیاهو تاکنون بر استفاده از فشار نظامی برای وادارکردن حماس به تسلیم و آزادی گروگان‌ها اصرار داشته است. در ماه مارس، اسرائیل عملیاتی نظامی برای تصرف ۷۵ درصد غزه آغاز کرد تا با کاهش کنترل حماس بر سرزمین، این گروه را پای میز مذاکره بکشاند. یکی دیگر از بخش‌های مهم این طرح، تلاش برای به‌دست‌گرفتن توزیع کمک‌های انسانی به جای سازمان ملل بود؛ اسرائیل مدعی است حماس با سوءاستفاده از کمک‌ها به تأمین مالی جنگ دست زده و کمک‌ها را از گروه‌های بشردوستانه سرقت کرده است. حماس این اتهامات را رد می‌کند.
با این حال، بنیاد بشردوستانه غزه که قرار بود جایگزین نظام توزیع کمک سازمان ملل شود، نتوانسته است مواد غذایی کافی برای رفع بحران گرسنگی تأمین کند و در نتیجه تیراندازی‌ها در اطراف مراکز کمک‌رسانی، صدها فلسطینی جان خود را از دست داده‌اند. ارتش اسرائیل به شلیک به سمت جمعیت اعتراف کرده اما شمار کشته‌ها را اغراق‌شده می‌داند.
شکست مذاکرات آتش‌بس هفته گذشته با سرزنش حماس از سوی آمریکا و اسرائیل همراه بود و نشان داد تاکتیک‌های نتانیاهو نتوانسته‌اند حماس را وادار به عقب‌نشینی کنند.
یعقوب کاتز، عضو ارشد اندیشکده سیاست‌گذاری معتقد است: «این تصور که فشار نظامی، حماس را پای میز مذاکره می‌آورد، تاکنون شکست خورده است». او می‌گوید سیاست فعلی اسرائیل بیش از آنکه پیش‌برنده باشد، واکنشی و منفعلانه است.
گیدئون ساعر، وزیر خارجه اسرائیل نیز تأکید دارد که فشار نظامی دو بار نتیجه داده و به آزادی چندین گروگان انجامیده است؛ اما در عین حال اذعان می‌کند که فشار بین‌المللی، موضع حماس را در مذاکرات سرسخت‌تر کرده است.
اسرائیل تا امروز از ورود به مناطق پرجمعیت غزه، جایی که همچنان تحت کنترل حماس است و گروگان‌ها نیز در آنجا نگهداری می‌شوند، اجتناب کرده است. ترامپ هم در اظهاراتش به این مشکل اشاره کرد و گفت که حماس به دلیل داشتن گروگان‌ها در مذاکرات مقاوم‌تر شده است: «اگر گروگان‌ها نبودند، اوضاع خیلی سریع‌تر پیش می‌رفت. اما حالا بی‌گدار وارد آن مناطق نمی‌شوید چون گروگان‌ها کشته خواهند شد».
بر اساس گزارش‌ها، ۲۰ اسرائیلی همچنان در غزه زنده هستند و حماس نیز جسد ۳۰ نفر دیگر را در اختیار دارد. ورود به این مناطق احتمال کشته‌شدن گروگان‌ها، نیروهای اسرائیلی و غیرنظامیان فلسطینی را افزایش می‌دهد و به نیروهای بیشتری نیاز دارد، آن هم در حالی که نیروهای ذخیره اسرائیل بارها به خدمت فراخوانده شده و خسته‌اند. از سوی دیگر، این اقدام هزینه سنگینی برای مالیات‌دهندگان اسرائیلی خواهد داشت چراکه کشورهای عربی حاضر به تأمین هزینه بازسازی غزه تحت اشغال اسرائیل نخواهند بود.
گزینه دیگر اسرائیل حفظ وضعیت فعلی و ادامه جنگی فرسایشی با نیروهای کمتر است که به گفته تحلیلگران امنیتی، اسرائیل امیدوار است بتواند در این نبرد فرسایشی بر حماس غلبه کند.
امیر اویوی، مقام سابق وزارت دفاع و از نزدیکان کابینه فعلی، معتقد است: «ما می‌توانیم سال‌ها و سال‌ها به این شیوه ادامه دهیم و لازم نیست مناطق غیرنظامی را اشغال کنیم. با بستن محاصره بر مناطقی که گروگان‌ها در آن هستند و مذاکره یا عملیات نجات، می‌توان گروگان‌ها را آزاد کرد».
اسرائیل همچنین می‌تواند به میز مذاکره بازگردد و توافقی برای پایان کامل جنگ انجام دهد؛ اما این گزینه احتمالا مستلزم عقب‌نشینی از برخی خواسته‌های اصلی نظیر تسلیم کامل سلاح‌های حماس خواهد بود، هدفی که نتانیاهو همواره وعده داده است.
با وجود خروج تیم مذاکره اسرائیل از مذاکرات دوحه، یک منبع آگاه می‌گوید نتانیاهو همچنان خواهان توافقی برای آتش‌بس موقت و آزادی نیمی از گروگان‌های باقی‌مانده است و تلاش‌ها برای آغاز دوباره گفت‌وگوها ادامه دارد.
برخی معتقدند اشغال کامل غزه به نفع حماس خواهد بود؛ گوترمن پژوهشگر می‌گوید: «پاسخ حماس به تهدید اشغال، این است که بیایید! این فقط اهداف بیشتری برای ما می‌سازد؛ ما به استفاده از بمب کنار جاده‌ای و تک‌تیراندازها ادامه می‌دهیم تا اسرائیل را فرسوده کنیم».
اویوی، مقام سابق دفاعی، معتقد است شکست مذاکرات نشان داد اسرائیل هنوز راه درست فشار بر حماس را پیدا نکرده است و خواهان بازداشت رهبران حماس در قطر شد: «ما باید کاری کنیم حماس خودش به التماس بیفتد؛ اگر این اتفاق نیفتاده، یعنی فشار کافی نیست».
افزایش فشارهای بین‌المللی و تغییر سیاست‌ها در اروپا
در همین حال، کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، اعلام کرد که کشورش تا سپتامبر فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت؛ مشروط بر اینکه اسرائیل «گام‌های اساسی» برای پایان جنگ در غزه، توقف الحاق اراضی در کرانه باختری و تعهد به صلح پایدار در خاورمیانه بردارد.
استارمر که از سوی حزب کارگر تحت فشار است تا فلسطین را به رسمیت بشناسد، تأکید کرد سازمان ملل باید آزادانه بتواند روند ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه را از سر بگیرد: «همیشه گفته‌ام که به رسمیت شناختن کشور فلسطین باید زمانی انجام شود که بیشترین تأثیر را در روند صلح دو دولت داشته باشد. حالا که این راه‌حل در خطر است، وقت عمل فرا رسیده است».
این اعلامیه درست پس از دیدار ترامپ از بریتانیا مطرح شد. ترامپ اظهار داشت که مخالفتی با موضع استارمر درباره فلسطین ندارد، اما افزود: «دراین‌باره صحبتی نکردیم. اگر این کار را انجام بدهید، عملا به حماس پاداش داده‌اید و من چنین کاری نمی‌کنم». اشاره او به حمله مر‌گ‌بار سال ۲۰۲۳ حماس بود که جرقه جنگ با اسرائیل را زد.
این اولتیماتوم بریتانیا بر فشارهای جهانی بر اسرائیل در بحبوحه وخامت وضعیت انسانی در غزه می‌افزاید؛ جایی که کارشناسان امنیت غذایی می‌گویند قحطی در حال وقوع است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز هفته گذشته اعلام کرد کشورش در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر، فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. استارمر در بیانیه خود با احتیاط بیشتری سخن گفت و تأکید کرد ممکن است بریتانیا در پاییز همچنان رویکرد فعلی را ادامه دهد. نتانیاهو در واکنش به موضع استارمر، در شبکه‌های اجتماعی این تصمیم را نوعی پاداش‌دادن به حماس توصیف کرد.
در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، برخی اوقات سیاست سنتی آمریکا مبنی بر حمایت از راه‌حل دو دولت مورد تردید قرار گرفته بود.
وزارت خارجه اسرائیل نیز اقدامات فرانسه و بریتانیا در راستای به رسمیت شناختن فلسطین را به منزله پاداشی برای حماس و مانعی در مسیر آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها دانست. استارمر نیز تأکید کرد حماس باید تمام گروگان‌های اسرائیلی را آزاد کند.
اسرائیل از روز یکشنبه وقفه‌هایی در عملیات نظامی ایجاد کرده تا کمک‌های بشردوستانه افزایش یابد، هرچند مقام‌های سازمان ملل معتقدند این میزان کافی نیست. استارمر گفته است روزانه باید دست‌کم ۵۰۰ کامیون حامل کمک به غزه وارد شود، در حالی که اکنون این عدد کمتر از نصف است. بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز اقدام به ارسال هوایی کمک‌ها به غزه کرده‌اند.
پیامدهای نمادین شناسایی فلسطین
حرکت بریتانیا بیشتر جنبه نمادین دارد؛ چراکه اغلب کشورهای عضو سازمان ملل، دولت فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند اما این کشور همچنان عضو ناظر دائم و نه عضو کامل سازمان ملل است. در میان کشورهای اروپایی، اسپانیا، ایرلند و نروژ سال گذشته فلسطین را به رسمیت شناختند اما هیچ‌یک از هفت اقتصاد بزرگ جهان چنین کاری نکرده‌اند.
با این حال، حامیان این تصمیم معتقدند این اقدام می‌تواند روحیه و جایگاه حقوقی فلسطینی‌ها در پیگیری استقلال را تقویت کند و پیامدهایی برای هر گونه اقدام اسرائیل به الحاق اراضی فلسطینی داشته باشد. حتی احتمال اقامه دعوی فلسطین علیه اسرائیل در دادگاه‌های بین‌المللی را نیز مطرح می‌کند.
برونوون مادوکس، رئیس اندیشکده چتم هاوس، نوشته است: «شناسایی کشور فلسطین اقدامی کاملا نمادین است، اما ارزش این نماد اکنون افزایش یافته است».
در مقابل، مخالفان بر این باورند که شناسایی فلسطین باید در پایان یک روند صلح کامل اتفاق بیفتد.
هفته گذشته، ترامپ واکنش تندی به تصمیم فرانسه برای شناسایی فلسطین نشان نداد و گفت این اقدام تغییری در وضعیت میدانی ایجاد نمی‌کند. دولت ترامپ همچنین در اجلاس سطح بالای کشور فلسطین که به میزبانی فرانسه و عربستان در سازمان ملل برگزار شد، شرکت نکرد. ترامپ در اسکاتلند درباره بیانیه مکرون گفت: «خبر خوب این است که آنچه او می‌گوید اهمیتی ندارد».
این تغییر موضع بریتانیا و فرانسه، آلمان را نیز در موقعیت دشواری قرار داده است. آلمان که تاریخی طولانی از روابط نزدیک با اسرائیل دارد، در مقابل فشارها برای شناسایی سریع فلسطین مقاومت کرده است. تردید آلمان مهم‌ترین مانع برای افزایش فشار اتحادیه اروپا بر اسرائیل بوده است. روز سه‌شنبه، آلمان بار دیگر جلوی تصمیم بروکسل برای قطع بخشی از کمک‌های مالی اسرائیل از صندوق تحقیقاتی افق اروپا را گرفت و تصمیم‌گیری را به تعویق انداخت. استارمر درباره ضرب‌الاجل سپتامبر گفت: «در سپتامبر، ارزیابی می‌کنیم که طرفین تا چه حد به این شروط عمل کرده‌اند. اما هیچ‌کس نباید بر تصمیم ما وتو داشته باشد».
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
