آیلتس‌فروشی

مریم امامی: «به من گفتند با 320 میلیون تومان می‌توانم نمره 8.5 آیلتس بگیرم. قرار بود یک نفر جای من سر جلسه آزمون برود. پول زیادی بود اما می‌خواستم با فروش کمی طلا و قرض و بخشی از پس‌اندازم بالاخره این کار را انجام دهم». این روایت «مینا» از تلاش برای خرید مدرک زبان‌ انگلیسی است.

«نادیا» هم که برای مهاجرت تحصیلی اقدام کرده، تجربه دیگری دارد: «شرکت اولی که رفتم، گفته بود برای اینکه به سیستم من وصل شوند و به جای من امتحان بدهند، 15 میلیون دریافت می‌کنند که البته این رقم به‌جز پنج میلیون تومان ثبت‌نام آزمون بود. اما شرکت دیگری که در اینستاگرام پیدا کردم، گفته بود کل کار را با پنج میلیون برای من انجام می‌دهد و از طرف دیگر از دوستانم شنیدم که شرکت‌هایی هم هستند که تا سقف 50 میلیون هم پول می‌گیرند». ماجرا بر سر آیلتس‌فروشی است؛ آیلتس یکی از آزمون‌های مورد قبول و معتبر زبان انگلیسی است که در سراسر جهان برگزار می‌شود. به دست آوردن نمره قابل قبولی در این آزمون، یکی از شرط‌های پذیرش در دانشگاه‌های خارجی و مهاجرت است.

کلاهبرداری‌های مهاجرتی

اینجا، در شرکتی که ادعا می‌کند واسطه برگزاری امتحانات زبان‌ انگلیسی برای دریافت مدارکی همچون آیلتس و تافل است، می‌توان تمام رفتن‌های چند سال اخیر را مرور کرد. مهاجرت تمام دوستان و آشنایان و افرادی از اعضای خانواده که به امید زندگی بهتر، ترک خانه کردند و درست در یکی از همین مؤسسات و شرکت‌ها، یکی از اصلی‌ترین خان‌های این مسیر دشوار را پشت سر گذاشتند؛ جایی که باید مدرک زبان خود را دریافت می‌کردند. همین حالا هم تمام افرادی که برای کار و تحصیل از ایران می‌روند، یکی از دشوارترین کارها برایشان گرفتن مدرک زبان است. همین اهمیت بالا نیز سبب شده که بستر سودجویی و کلاهبرداری در این حوزه سر به فلک بکشد. این گزارش گشت‌و‌گذاری در میان مؤسسات، شرکت‌ها و افرادی است که با ادعای ساده‌کردن مسیر دریافت مدرک زبان انگلیسی، یا کلاه بزرگی سر مشتریانشان می‌گذارند یا قوانین شرکت در آزمون بین‌المللی را دور می‌زنند؛ در هر دو صورت هم کلاهبرداری است و هم قانون‌شکنی.

320 میلیون تومان برای نمره 8.5 آیلتس!

از زمان برگزاری نخستین آزمون آیلتس در ایران تا به امروز، انواع و اقسام تقلب‌ها رایج بوده است که در صورت لورفتن فرد متقلب با او برخورد هم می‌شد. اما آن دسته از تقلب‌ها همیشه خطرناک‌تر بود که به شکل سیستماتیک رخ می‌داد. یعنی این‌طور نبود که فرد تقلبی را با خود به داخل محل برگزاری آزمون ببرد یا اینکه موبایل همراه خودش داشته باشد. این شکل از تقلب در آزمون عموما با خریدن فردی برای امتحان‌دادن به جای متقاضی اصلی دریافت مدرک زبان رخ می‌داد.

همین حالا هم شرکت‌های بدون نامی هستند که به راحتی چنین اقداماتی را انجام می‌دهند و با دریافت مبلغ قابل توجهی، وعده نمره تضمینی آیلتس بالا را می‌دهند. «مینا» که خودش در سال 99 تا یک‌قدمی پرداخت این مبلغ رفته بود، به «شرق» می‌گوید: «مدت‌ها بود قصد مهاجرت داشتم و سه بار آزمون دادم اما حد نصاب نمره را نیاوردم. تا اینکه به پیشنهاد دوستی با یک شماره تماس گرفتم که می‌گفت با 320 میلیون نمره 8.5 آیلتس برایم می‌گیرد. او قرار بود کسی را به جای من سر جلسه آزمون بفرستد. پول زیای بود اما می‌خواستم با فروش کمی طلا و قرض و بخشی از پس‌اندازم بالاخره این کار را انجام دهم. تا یک‌قدمی‌اش هم رفتم اما منصرف شدم. راستش از تبعات حقوقی‌اش ترسیدم».

طبق قوانین بین‌المللی و مقررات مراکز آزمون، شرکت‌کردن افراد غیرمجاز در آزمون و جعل هویت جرم محسوب می‌شود و در صورت کشف، علاوه بر ابطال نمره، داوطلب با محرومیت‌های متعددی روبه‌رو خواهد شد. محرومیت از شرکت در آزمون آیلتس تا دو سال، ارسال گزارش تقلب به دانشگاه یا محل کار فرد متقلب، ردشدن مدارک توسط مراکز برگزاری آزمون یا سفارت‌ها، باطل‌شدن ویزای کشور مقصد و قرارگرفتن فرد تحت پیگیر قانونی که با برخورد در دادگاه‌های کیفری روبه‌رو خواهد شد، بخشی از تبعات این کار است. مسئول یکی از مراکز برگزاری آیلتس در تهران که نخواست نامش در گزارش بیاید، به «شرق» می‌گوید: «ما به‌شدت با چنین مواردی مقابله می‌کنیم و سیستم‌های شناسایی هویتی را تقویت کرده‌ایم، اما همچنان برخی شرکت‌ها با مدارک جعلی و ترفندهای مختلف موفق می‌شوند. متأسفانه مسئولان بین‌المللی آزمون هم نسبت به ایران کمی بدبین هستند و به همین دلیل در امتحانات ما خیلی سخت‌گیرانه‌تر عمل می‌کنند. اما خب برای یک متقلب همیشه راه‌های زیادی وجود دارد».

با 15 میلیون یک نفر جای شما امتحان می‌دهد

«نمره شما تضمینی است»، «قبولی صددرصد»، «بدون استرس آزمون دهید»؛ روی دیوار پر از پوسترهای رنگی با وعده‌های این‌چنینی است. چند نفری در این دفتر کار که حوالی خیابان ستارخان تهران قرار دارد، نشسته‌اند و با ظاهری خوب و مرتب خودشان را به‌شدت مشغول کار نشان می‌دهند. رفتارشان هم دوستانه است. واضح است به خوبی یاد گرفته‌اند ارباب‌رجوع را راضی نگه دارند و به هر شکلی که شده امضا و کارت بانکی مشتری را بگیرند تا معامله به هر قیمتی‌ جوش بخورد. یکی از کارمندان این مؤسسه شرایط برگزاری آزمون را توضیح می‌دهد.

چطور می‌توان آیلتس گرفت؟ پاسخ می‌دهد: «دوران آیلتس گرفتن دیگه گذشته خانم. ما اینجا به شما کمک می‌کنیم بدون تحمل استرس بالا و وقت زیاد برای شرکت‌کردن در آزمون آیلتس و چند بار قبول‌نشدن و کلی پول هدردادن، به راحتی مدرکتون رو بگیرید». در حالی که بروشوری در دست دارد، جدولی را نشان می‌دهد و در همان حین از وضعیت آزمونی می‌گوید که این روزها مقبولیت بسیار بالایی پیدا کرده است: «شما اصلا لازم نیست کار خاصی بکنید، فقط کافیه از خونه خودتون به لینک آزمون وصل بشید و امتحان بدید. اگر به‌جز کارهای ثبت‌نام کمک بیشتری هم از ما بخواهید ما می‌تونیم به سیستم شما وصل بشیم و در برخی از مهارت‌ها به جای شما امتحان بدیم».

شنیده‌ها درباره آیلتس‌فروشی واقعیت دارد. مدتی بود که اخباری مبنی بر برگزاری آزمون‌های زبان جایگزین آیلتس و تافل که دانشگاه‌های مختلف جهان هم نمرات آن را قبول دارند، بر سر زبان‌ها افتاده بود. این شرکت‌ها آزمون زبان دولینگو را برگزار می‌کنند و روش و شکل و مقررات برگزاری این آزمون هم به واسطه اینکه در خانه و از طریق کامپیوترهای شخصی انجام می‌شود، خیلی ساده‌تر است و امکان دورزدن قوانین آن هم به راحتی در دسترس همه وجود دارد.

در نتیجه افرادی که همواره دنبال کسب درآمد با دورزدن قانون هستند، اینجا هم قد علم کرده‌ و خودشان را نشان داده‌اند. شرکت‌هایشان هم معمولا از یک سیستم ساده استفاده می‌کنند: ابتدا داوطلب مشخصات خود را ثبت می‌کند و مبلغی به‌عنوان پیش‌پرداخت می‌دهد. سپس اطلاعات شخصی داوطلب در اختیار فرد آزمون‌دهنده قرار می‌گیرد. این فرد حرفه‌ای به جای داوطلب در آزمون شرکت می‌کند و بعد از اعلام نتایج، نمره را به داوطلب تحویل می‌دهند. برخی از این شرکت‌ها حتی برای اطمینان مشتریان، یک قرارداد رسمی نیز تنظیم می‌کنند که شامل تضمین نمره است و در صورت به ‌دست ‌نیاوردن نمره، دوباره امتحان داده می‌شود.

«نادیا» که در ماه‌های اخیر با شرکت‌های این‌چنینی تماس‌های زیادی داشته، برای «شرق» از نخستین ‌باری که به یکی از این مراکز مراجعه کرده بود، توضیح می‌دهد: «یکی از دوستان من را به این شرکت معرفی کرد. آدرس را گرفتم و رفتم و وقتی وارد شدم، یک آقای میانسال خوش‌برخورد به استقبال من آمد و گفت نگران نباشید، ما همه کارها را انجام می‌دهیم. فقط باید مبلغ مشخصی پرداخت کنید و نمره ۷.۵ آیلتس را تضمین می‌کنیم. اولش شک داشتم، ولی وقتی دیدم خیلی‌ها اینجا رفت‌و‌آمد دارند، فکر کردم شاید واقعا راه‌حلی هست.

کارمند شرکت با لحن آرام و مطمئن برای من توضیح داد که چگونه افراد حرفه‌ای به جای متقاضیان در آزمون‌ها شرکت می‌کنند. فقط باید مبلغش را پرداخت می‌کردم که خب راستش را بخواهید عدد وحشتناکی هم نبود که در توانم نباشد». «نادیا» اما برای اطمینان بیشتر به چند شرکت دیگر هم مراجعه می‌کند: «پس از آن روز در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مدام دراین‌باره جست‌وجو می‌کردم. تعدادشان هم کم نبود.

اما مشکلی که باعث تردیدم شد این بود که رقم‌ها یک محدوده معقول نداشت. مثلا شرکت اولی که رفتم گفته بود برای اینکه به سیستم من وصل شوند و به جای من امتحان بدهند، 15 میلیون دریافت می‌کنند که البته این رقم به‌جز پنج میلیون تومان ثبت‌نام آزمون بود. اما شرکت دیگری که در اینستاگرام آن را پیدا کردم، گفته بود کل کار را با پنج میلیون برای من انجام می‌دهد و از طرف دیگر از دوستانم شنیدم شرکت‌هایی هم هستند که تا سقف 50 میلیون پول می‌گیرند. راستش همین بالا و پایین بودن اعداد و رقم‌ها سبب شد نتوانم به کل ماجرا اعتماد کنم و برای همین هم به‌طور کلی از ادامه این کار منصرف شدم».

مدرک تقلبی

جست‌وجوی ساده در شبکه‌های اجتماعی به شما نشان می‌دهد که شرکت‌های برگزارکننده امتحانات این‌چنینی چه میزان تنوع بالایی دارند و حتی در چند سال اخیر نوع آزمون‌ها هم بیشتر شده است؛ فهرست بلندبالایی از امتحاناتی که برای افراد با نیازها و مقاصد مختلف مهاجرتی تعیین شده است. در اغلب این صفحات متعلق به شرکت‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی، ثبت‌نام دولینگو قیمت 59 دلاری دارد و در صورتی که شما بخواهید گزارش عملکرد آزمون خود را برای دانشگاه‌های مختلف ارسال کنید، بسیاری از این صفحات مدعی هستند که ارسال ریپورت را به‌صورت رایگان برای شما انجام خواهند داد. 59 دلار با ارز حدود 80 هزار تومانی رقمی حدود پنج میلیون تومان خواهد شد و روشن است شرکت‌هایی که برای دولینگو بیش از این عدد را دریافت می‌کنند، قطعا برنامه‌ریزی برای تقلب کرده‌اند و روی نمره تضمینی معامله می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه در سال اخیر برگزاری آزمون‌های هوم‌تافل و آیلتس به‌صورت آنلاین هم رایج شده و همین موضوع امکان را برای افراد متقلب بیش از گذشته فراهم کرده است.

دولینگو به دلیل آنلاین‌بودن و البته قیمت پایین‌تر آن در ایران طرفداران زیادی پیدا کرده است. اما همین ویژگی‌ها باعث شده برخی شرکت‌ها از آن سوءاستفاده کنند و به جای داوطلبان، در آزمون شرکت کرده یا از نرم‌افزارهای تقلبی استفاده کنند. «کیان»، یکی از متخصصان آموزش زبان و از معلمانی است که دوره‌های خصوصی آیلتس برگزار می‌کند. او می‌گوید میل زیاد برای استفاده از میان‌برهای غیرقانونی نه‌فقط تنبلی که در بسیاری از موارد به ‌دلیل هزینه‌های بالاست: «حتما برخی از افراد هستند که به‌ دلیل تنبلی سراغ چنین راهکارهای نادرستی می‌روند؛

چون ترجیح می‌دهند به جای زحمت‌کشیدن و درس‌خواندن و امتحان‌دادن و چشیدن طعم دانستن یک زبان خارجی و پذیرفته‌شدن در یک امتحان، تقلب کنند. اما من به شما اطمینان می‌دهم که درصد قابل توجهی هم هستند که این کار را به‌ دلیل هزینه‌های سنگین انجام می‌دهند. همین الان نرخ بیشتر شرکت‌هایی که آزمون دولینگو را برگزار می‌کنند و به جای شما به سیستم وصل می‌شوند و امتحان می‌دهند، حدود 15 میلیون است. این را به خوبی می‌دانم چون زبان‌آموزان زیادی دارم که خیلی از آنها برایم از این روش‌ها گفته‌اند.

یعنی یک نفر یک‌ بار 15 میلیون می‌دهد و قبولی‌اش را هم می‌گیرد. اما شما تصور کنید که برای آیلتس باید نزدیک 25 میلیون بدهید و تعارف هم که نداریم، بیشتر افراد چند مرتبه رد می‌شوند، چون این آزمون صرفا سواد زبان شما را نمی‌سنجد و خیلی تکنیک‌محور است، مثل کنکور. از آن طرف هزینه کلاس‌ها هم کم نیست. خودم معلم هستم و تدریس خصوصی می‌کنم. با اینکه همیشه تلاش دارم در صورت کم‌بودن بودجه‌ شاگردانم با آنها همراهی کنم، اما به هر حال عدد کمی نیست. حالا تصور کنید یک نفر چندین میلیون تومان خرج کلاس زبان کند، کلی وقت بگذارد، چند بار هم بخواهد آزمون بدهد، باید چندصد میلیون خرج کند که در نهایت آیا قبول بشود‌، آیا نه».

کیان معتقد است اگر زبان انگلیسی در مدارس ما به شکل درستی تدریس می‌شد، مردم ایران این میزان مشکل در دریافت مدرک زبان نداشتند: «ما دو زبان خارجی در طول تحصیل‌مان می‌خوانیم؛ عربی و انگلیسی. اما چرا هیچ‌کدام از ما از آموخته کل سال‌های تحصیلی حتی سه جمله به عربی یا انگلیسی نمی‌توانیم درست حرف بزنیم؟ در حالی که زبان دوم در مدارس به معنای آموزش کامل آن زبان است. راستش را بخواهید من خیلی به مردم خرده نمی‌گیرم که سراغ این راهکارهای غیرقانونی می‌روند. کاش این‌طور نبود، اما شرایط سخت باعث می‌شود».

سازمان سنجش آموزش کشور متولی اصلی و مرجع تعیین‌شده برای برگزاری آزمون آیلتس است. یعنی همان مرجعی که آزمون کنکور سراسری را نیز برگزار می‌کند که هرساله با ادعاهای زیادی مبنی بر لو‌رفتن سؤال‌هایش روبه‌رو می‌شود. اما نظارت سازمان سنجش بر آزمون‌های حضوری است و آزمون‌های آنلاین با سازوکار خاص خودشان آن‌چنان نظارت‌پذیر به نظر نمی‌رسند. در نتیجه، مشخص نیست درآمدزایی شرکت‌های سوداگر نیز تا چه زمانی ادامه یابد؛ آن‌هم در مقابل سیل گسترده ایرانیانی که در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، میل به مهاجرت دارند.