«جیمز وب» نگاهی از درون

زینب همتی.دبیر گروه علم: سال هزار و چهارصد هجری خورشیدی رو به پایان است. این سال هم با تمام فرازوفرودش سپری شد و رویدادهای مهمی در جهان علم رخ داد. در یک سال گذشته تمام تلاش ما بر این بود که در صفحه علم روزنامه «شرق» در کنار برجسته‌ترین رویدادهای علمی جهان، به مدد نویسندگان خوبمان به مسائلی عمیق‌تر هم بپردازیم. از مهم‌ترین موضوعاتی که از سوی افکار عمومی و خوانندگان دریافت می‌کردیم، نوشتن درباره تلسکوپ فضایی جیمز وب بود. در ایران از چند روز پیش از پرتاب تا زمانی که این تلسکوپ 10 میلیارد دلاری به فضا برسد، شور و حالی بر‌پا شد. از بچه‌های دبیرستانی که با گوشی موبایل از سایت رسمی جیمز وب اخبار آن را دنبال می‌کردند تا استادان بازنشسته نجوم کشورمان که با همراهی دانشجویان دانشگاه‌ها نشست‌های زنده اینستاگرامی برگزار می‌کردند. پرتاب موفقیت‌آمیز جیمز وب آنچنان اشتیاقی در جهان علم و دانش‌پژوهان و دانش‌دوستان برپا کرد و برای مدتی در صدر اخبار قرار گرفت. تمام این وقایع ما را بر آن داشت تا فراتر از صفحات محدود روزنامه، برای جیمز وب پرونده‌ای مجزا را اختصاص دهیم. تعطیلات سال نو و فراغتی که مردم دارند هم بهترین فرصت است تا خوانندگان با نادیده‌ها و ناگفته‌های جیمز وب آشنا شوند. از همان اول دغدغه‌ای ذهن ما را مشغول کرده بود. تقریبا تمام نهادهای اطلاع‌رسانی به مسائل فنی آن پرداخته بودند. با جزئیات خوبی ابزارهای آن را معرفی کرده بودند و پابه‌پای تارنماهای بین‌المللی از مأموریت‌های پیش‌روی آن سخن می‌گفتند. در این میان با ذره‌بین به دنبال دانشمندان و پژوهشگران ایرانی درگیر در این پروژه فراملیتی بودند تا مثل همیشه بگویند «پای یک ایرانی در میان است». اما ما رویکرد دیگری را در پیش گرفتیم. می‌خواستیم فراتر از شور و شادی و فراتر از در پی فردی بودن، نشان دهیم چنین پروژه بزرگی چه پشت‌پرده‌هایی از جهان اقتصاد و سیاست را در دل خود دارد؟ چگونه سه سازمان فضایی بزرگ دنیا با همکاری هم چنین کاری را رقم زدند؛ درحالی‌که در خاورمیانه کشورها به معنای واقعی و فراتر از شعار، ساده‌ترین پروژه مشترکی را نمی‌توانند به سرانجام برسانند. برای این منظور دست به کار شدیم و از کسانی برای نوشتن مقالات این پرونده دعوت کردیم که هریک در حوزه کاری خود پیشینه‌ای دارد. آنکه از سیاست نوشته متخصص امور بین‌الملل است و دیگران نیز به همین ترتیب. به‌رغم دشواری‌های پیش‌رو، توانستیم با یکی از اخترفیزیک‌دانان برجسته که مستقیم درگیر پروژه است و در اتاق کنترل جیمز وب حضور دارد، گفت‌وگویی ترتیب دهیم. همچنین از یکی از کیهان‌شناسان نامور ایرانی هم مقاله‌ای داریم که نشان داده مشارکت‌های بین‌المللی چه نقشی دارند. ما در این پرونده تلاش کردیم به جامعه ایرانی نشان دهیم جیمز وب از دل چه تلاش‌های انسانی‌ای زاده شده است.