جهش تولید در ایران‌خودرو در نیمه اول ۱۴۰۴
وقتی خصوصی‌سازی از دولت جلو زد
در حالی‌که اغلب خودروسازان بزرگ کشور زیر سایه سنگین تصمیم‌های دولتی و قیمت‌گذاری دستوری از رمق افتاده‌اند، ایران‌خودرو در نیمه نخست ۱۴۰۴ برخلاف جریان آب شنا کرده است. این شرکت با وجود رکود تورمی، محدودیت ارزی و کندی زنجیره تأمین، توانسته تیراژ تولید خود را افزایش دهد؛ رخدادی که از «شکست سیاست مداخله‌گر» و در عین حال از توان بقا در مسیر خصوصی‌سازی ناتمام حکایت دارد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
پس از سه ماه افت پیاپی، صنعت خودرو در شهریورماه نفسی تازه کرد. عددها می‌گویند تولید در این ماه ۳۲.۷ درصد نسبت به مرداد رشد داشته؛ اما در دل این جهش آماری، روایتی عمیق‌تر نهفته است: بازگشت تدریجی اعتماد به تولید، در میانه سیاست‌های پرتناقضی که سال‌هاست صنعت را از حرکت بازداشته‌اند.
در شش‌ماهه نخست امسال، تولید کل سه شرکت ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به ۳۷۹ هزار و ۵۹۹ دستگاه رسیده؛ یعنی ۳۶ هزار دستگاه کمتر از مدت مشابه پارسال. با این حال، ایران‌خودرو در این میان استثنا بوده است: رشد ۸.۹ درصدی تولید در بازاری که همه چیز بوی رکود می‌دهد.
ایران‌خودرو، برخلاف دو رقیب دولتی‌اش، به تدریج مسیر خود را از تصمیم‌های دستوری جدا کرده است. بخشی از خطوط تولید و تأمین قطعه را درون خود بازآرایی کرده تا در گردباد تخصیص‌های ارزی، زمین‌گیر نشود. این تغییر کوچک، در صنعتی بزرگ، نتیجه‌ای بزرگ داشته است: حفظ جریان تولید در زمانی که دیگران ایستاده‌اند.
سایپا و پارس‌خودرو اما نیمه نخست سال را با کاهش سنگین تولید سپری کرده‌اند. سایپا با افت ۳۲ درصدی و پارس‌خودرو با کاهش ۳۵ درصدی، در میانه ساختاری گرفتارند.
کارشناسان بر این باور هستند ریشه اصلی عقب‌ماندگی را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد: دخالت دولت در بازار و تداوم قیمت‌گذاری دستوری. سیاستی که نه به نفع تولیدکننده است، نه مصرف‌کننده. دولت با نیت حمایت از مردم، قیمت را پایین نگه می‌دارد، اما در عمل، سرمایه صنعت را تحلیل می‌برد. قطعه‌سازان هم از این نوسان بی‌نصیب نمی‌مانند؛ وقتی ارز برای واردات قطعه به‌موقع تخصیص نمی‌یابد، خط تولید به اجبار می‌ایستد.
با این حال، ایران‌خودرو در شهریور ۶۲ هزار دستگاه خودرو ساخت؛ ۳۹.۵ درصد بیشتر از مرداد. سایپا رشد ۱۴.۹ درصدی داشت و پارس‌خودرو ۱۶.۵ درصد. این ارقام در ظاهر امیدوارکننده‌اند، اما واقعیت آن است که مجموع تولید نیمه نخست سال هنوز کمتر از پارسال است.
در این میان، ایران‌خودرو نمونه‌ای از سازگاری تدریجی با اقتصاد بدون تکیه بر بودجه دولتی است؛ گامی کوچک به‌سوی خصوصی‌سازی واقعی. شاید بتوان گفت این شرکت نخستین سازنده‌ای است که یاد گرفته در زمین سیاست، با قواعد اقتصاد بازی کند — ولو نیم‌بند.
صنعت خودرو ایران نه از کمبود فناوری رنج می‌برد و نه از کمبود تقاضا؛ مسئله، همان تصمیم‌سازی از بالا و ناهماهنگی نهادی است. رشد شهریور، اگرچه نشانه‌ای از بازگشت است، اما تا زمانی که دولت از جایگاه «مدیر بازار» پایین نیاید و قواعد قیمت‌گذاری را به سازوکار رقابتی بسپارد، این رشد بیشتر به موجی زودگذر شبیه خواهد بود تا روندی پایدار.
ایران‌خودرو، در میانه این تناقض‌ها، به‌نوعی «معجزه‌ی صنعتی» بدل شده است؛ شرکتی که نه کاملاً خصوصی است و نه کاملاً دولتی، اما در رکود تورمی، از دل محدودیت‌ها مسیر خود را پیدا کرده. شاید این همان معنای واقعی خصوصی‌سازی در ایران باشد: یاد گرفتنِ راه رفتن در زمین دولت، بی‌آنکه منتظر مجوز او برای حرکت بمانی.
آخرین اخبار اقتصادی را از طریق این لینک پیگیری کنید.
