مردم در انتظار یک دولت کیفیت‌مدار هستند

امیرحسام شهسواری: رهبران رده‌بالای سازمان‌ها وظیفه ترسیم چشم‌اندازها و استراتژی‌های سازمان را برعهده دارند. چشم‌انداز، الهام‌بخش تمام افراد سازمان است تا در راستای یک هدف مشترک گام بردارند. برای آنکه چشم‌اندازها عملیاتی شوند، رهبر به یک بیانیه مأموریت نیاز دارد که بگوید چه کاری برای خدمت به چه کسانی و چگونه باید در سازمان انجام شود؛ به‌طوری‌که قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط با فعالیت سازمان مربوطه و محدود به زمان مشخص (جهت انجام) باشد. رهبران سازمانی برای رسیدن به موفقیت باید از فیلترهایی بهره‌مند باشند که براساس تجربیات، باورها و دانش قبلی آنها به دست آمده است و کمک می‌کند تا در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک به درک عمیق‌تری از واقعیت‌های موجود دست پیدا کنند. به این فیلترها که چارچوب یا فرایندهای فکری هستند و نوع نگاه رهبران نسبت به مسائل اطراف را شکل می‌دهند، مدل‌های ذهنی یا مدل‌های ذهن‌آگاهی می‌گویند. مدل‌های ذهنی به مجموعه‌ای از تصورات، باورها و پیش‌فرض‌های فرد اشاره دارد که او را در تعبیر و تحلیل واقعیت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها کمک می‌کند.

 آیا دولت می‌تواند وزرا را بر مدار کیفیت انتخاب کند؟

دولت چهاردهم با آگاهی نسبت به نیازهای جدی امروز کشور و لزوم شناخت و بهبود وضع موجود و حرکت به سمت آینده مطلوب و همچنین با توجه به ساختارهایی که برای انتخاب وزرا ایجاد کرد، می‌تواند به عنوان یک دولت کیفیت‌مدار با درنظرگرفتن شاخص‌های یک مدیر موفق، تراز انتخاب وزرا را بالا برده و در هر وزارتخانه یک رهبر سازمانی فوق‌العاده را به عنوان مدیر به کار بگمارد. مدل‌های ذهنی ابزارهای ارزشمندی هستند که به رهبران کمک می‌کنند تا در دنیای پیچیده و متغیر سازمانی، به طور مؤثری عمل کنند و با درک بهتر شرایط، ایجاد وضوح و تمرکز در اولویت‌بندی فعالیت‌ها، برقراری ارتباط مؤثر، اخذ تصمیمات منطقی و متناسب با شرایط به نتایج بهتری دست یابند. مدل ذهنی، افق نگاه رهبران را افزایش می‌دهد و مانند یک فانوس دریایی کمک می‌کند تا همه بادها برای رسیدن ناخدا به مقصد با او موافق شوند و به‌مثابه یک مسیر ریل‌گذاری‌شده همه اعضای تیم را تا مقصد هم‌جهت و همسو و دارای ارزش‌های مشترک به پیش می‌برد. اینکه کسی که می‌خواهد وزیر شود به سبب مسئولیت‌های پیشین دارای مدل ذهنی شکل‌یافته است صحیح، اما ایستانبودن رشد بشر این الزام را ایجاد می‌کند که این مدل ذهنی را در راستای چشم‌انداز بزرگ‌تری که اکنون برایش ترسیم شده، تقویت کند و با داشتن یک مدل ذهنی جامع و مبتنی‌بر چشم‌انداز آینده‌نگر، مدیریت منابع، نوآوری و پذیرش ریسک، پاسخ‌گویی و شفافیت، توجه به نظر کارشناسان، تحلیل عمیق داده‌ها و سازمان‌دهی و هماهنگی ذی‌نفعان، وزیر می‌تواند به بهبود کیفیت در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها کمک کند و در نهایت، رونق و پیشرفت کشور را تسریع بخشد. البته این مدل ذهنی باید به‌ طور مداوم مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد تا در مواجهه با چالش‌های جدید، همچنان مؤثر باقی بماند. این مدل‌ها می‌توانند به رهبران کمک کنند سریع‌تر و مؤثرتر تصمیم‌گیری و یک تصویر ذهنی مثبت‌ میان تمام ذی‌نفعان ایجاد کنند. مدل‌های ذهنی به آنها اجازه می‌دهد وضعیت‌های پیچیده را بهتر درک کنند و گزینه‌های مختلف را بررسی و برنامه‌های بهینه‌سازی و تغییر را متناسب با آن تدوین کنند. رهبران با انتقال مدل‌های ذهنی خود به اعضای تیم، می‌توانند فرهنگ خاصی را در سازمان ایجاد کنند. این فرهنگ می‌تواند بر رفتارها، ارتباطات و ارزش‌های سازمان تأثیر بگذارد. آنها با داشتن مدل‌های ذهنی مشابه با تیم، می‌توانند ارتباطات خود را بهبود بخشند و هماهنگی بیشتری را بین اعضای تیم ایجاد کنند. همچنین اگر رهبران به مدل‌های ذهنی خود آگاهی داشته باشند و به دنبال مدل‌های جدید و خلاقانه باشند، می‌توانند ایده‌ها و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای را در سازمان خود پیاده‌سازی کنند.

 ویژگی‌های وزرا در دولت کیفیت‌مدار

یک وزیر کیفیت‌مدار باید به محض کسب رأی اعتماد شرایط فعلی وزارتخانه‌اش را مورد بررسی قرار دهد و تعاملات و وابستگی‌های میان بخش‌های مختلف را تحلیل و به رئیس‌جمهور گزارش کند و مدل ذهنی خود را براساس چشم‌انداز دولت کیفیت‌مدار و بیانیه مأموریتی که برایش در نظر گرفته شده به‌روزرسانی کند. این امر به او امکان می‌دهد تا نواقص موجود را شناسایی کند و دیدگاه جامعی از سیستم به دست آورد. او باید به داده‌های آماری و شواهد علمی اعتماد کند و از آنها برای تحلیل همه‌جانبه چالش‌ها استفاده کند. همچنین به‌جای صرفا تمرکز بر آمارها، وزیر باید از تجربیات واقعی و چالش‌های پیش‌روی مردم نیز آگاه باشد و مدل ذهنی خود را بر‌اساس نیازها و خواسته‌های جامعه شکل دهد؛ به‌طوری‌که سیاست‌ها متناسب با واقعیت‌های اجتماعی وضع شوند. وزیر دولت کیفیت‌مدار باید تغییرمحور باشد و بداند که بسیاری از استراتژی‌ها در عمل ممکن است موفق نشوند و باید انعطاف‌پذیری در تغییر رویکردها داشته باشد. این توانایی او را در مواجهه با شرایط غیرمترقبه یاری می‌کند. به‌طورکلی ویژگی‌هایی که یک وزیر تراز در دولت کیفیت‌مدار باید دارا باشد، می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد:

1- تصویر واضح از اهداف: یک وزیر موفق باید توانایی تبیین و ترسیم اهداف خود و دولت را داشته باشد. این اهداف باید براساس نیازها و مشکلات جامعه شکل بگیرند. وزیری که از مدل ذهنی درستی درباره چالش‌های موجود در کشور برخوردار باشد، می‌تواند سیاست‌هایی متناسب با شرایط واقعی اتخاذ کند.

2- تحلیل جامع‌نگر: داشتن یک مدل ذهنی مناسب به یک وزیر این امکان را می‌دهد که مسئله را از زوایای مختلف تحلیل کند و در تعاملات بین‌بخشی (بین وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف) دیدگاهی جامع‌نگر داشته باشد. این اطلاعات به او کمک می‌کند تا تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرد.

3- قدرت پیش‌بینی: درک عمیق از شرایط و داده‌های موجود به وزیر کمک می‌کند تا پیش‌بینی‌هایی درباره پیامدهای سیاست‌ها و اقدامات خود داشته باشد. این قدرت پیش‌بینی می‌تواند مانع از اتخاذ تصمیمات نابجا و کوتاه‌مدت شود.

4- توانایی در ایجاد تغییر: وزیری که به‌خوبی مدل‌های ذهنی را درک کند و در آینده‌نگری توانمند باشد، می‌تواند در ایجاد تغییرات لازم در قالب برنامه‌های خود موفق‌تر عمل کند. او می‌تواند در ارتباط با تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حساس باشد و در سیاست‌گذاری‌های خود به این مسائل توجه کند.

بنابراین توسعه و پرورش یک مدل ذهنی مثبت و مؤثر می‌تواند به شکل‌گیری رهبران قوی‌تر و موفق‌تر برای توسعه کشور کمک کند که توانایی مدیریت چالش‌ها و خلق فرصت‌ها را در سازمان‌های خود دارند و می‌توانند پاسخ‌گوی نیاز امروز کشور باشند. در نهایت با آرزوی موفقیت برای آقای دکتر پزشکیان و اعضای دولت ایشان، اطمینان دارم در صورت انتخاب وزرایی دارای مدل ذهنی مبتنی‌بر رهبری مؤثر و الهام‌بخش و به دور از سیاست‌زدگی، می‌توانند کشور را به سوی تعالی هدایت کنند و با ایجاد ارتباطات مؤثر با مردم، به دولتی متمایز و پیشرو در سپهر سیاسی ایران بدل شوند.