3 سناریو برای کاخ ثابت پاسال

سعید برآبادی: سه سال پیش «ثابت پاسال» یک عمارت قدیمی و ناشناخته بود، افتاده در گوشه‌ای از جردنِ‌ گران‌قیمت. بسیاری از عابران خیابان ناهید، روح‌شان خبردار نبود که دارند از کنار دیوارهای خانه‌ای می‌گذرند که معمارش برای ساخت آن، از قصر «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه الگو برداشت و پرده‌هایش را از بلژیک سفارش داد؛ اما حالا اگر نام ثابت پاسال را در شبکه‌های اجتماعی جست‌وجو کنید، به‌ هزار و یک نام آشنا و مخفی بر می‌خورید؛ از چمران، رئیس فعلی شورای شهر که گفته قرار است ثابت پاسال را به مسجد تبدیل کنیم تا مبل ایران و بانک آینده و سرمایه‌دار نام‌آشنایی مانند انصاری که به دنبال تخریب این بناست.
تاریخچه این خانه، پرفراز و نشیب است. فارغ از قضاوت‌ها، حبیب‌الله ثابت پاسال برای ایرانی‌ها نامی آشناست. او یکی از سرمایه‌داران بخش خصوصی بود که در 1337 پیشنهاد تأسیس اولین فرستنده تلویزیونی در ایران را به دولت وقت داد و پای تلویزیون را به ایران باز کرد. پس از انقلاب، کاخی که او با شوکت و جلال ساخته و تزیین کرده بود، مصادره و زمانی برای زندانِ معتادان مواد مخدر استفاده شد؛ اما تا سال‌ها بعد کسی درباره گران‌ترین خانه تهران هیچ اطلاعی نداشت تا اینکه گروهی از معماران، در رفت‌وآمدهای روزانه خود این کاخِ را که در آستانه تخریب و ساخت یک آسمان‌خراش بود، کشف کردند و موضوع به معاونت وزارت راه و شهرسازی از یک سو و شورای شهر از سوی دیگر رسید. انتشار چنین خبری، طبعا باید پیش از همه سازمان میراث فرهنگی را خشنود می‌کرد؛ اما مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران همان ابتدای امر از زیر بار ثبت این اثر کنار رفت تا راه برای تبصره‌های تخریبی شهرداری باز شود. در ابتدا قرار بود این خانه به برجی 9 طبقه با تراکم ساختمانی 440 درصد و حداقل ضریب سکونت 50 درصد بدل شود؛ اما پیروز حناچی، معاون وزیر راه و شهرسازی با حمایت قاطع معماران نگذاشت این سرانجام شوم نصیب این عمارت باشکوه شود و در نهایت رايزني‌ها، مانع از هرگونه تخریب در این بنا شد و حالا... .
سه سناریو برای ثابت پاسال مطرح است. سناریوی اول را مهدی چمران، دو روز پیش اعلام کرد. طبق گفته او قرار است این کاخ تخریب و به بنایی با کاربری فرهنگی بدل شود و بعد حرفش را این‌طور کامل کرده که قرار است به جای کاخ ورسای تهران، مسجدی در خیابان ناهید جردن ساخته شود. نظر چمران در همین یکی، دو روز با واکنش‌های منفی مواجه شده است. برخی اظهارات او را نشانه‌ای از شکست مسلم در انتخابات شورا می‌دانند و برخی با اشاره به تاریخ دستور صدور نقشه (یعنی آخرین روز کاری سال 95) آن را نشانه‌ای از آخرین تلاش‌های مشترک شهرداری و رئیس شورای شهر برای نابودی تاریخ تهران ارزیابی می‌کنند.
سناریوی دوم درست پس از اظهارات چمران مطرح شد. فرهاد نظری، مدیر‌کل ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی در واکنش به اظهارات چمران می‌گوید که برای ثبت این بنا وارد عمل خواهد شد و اجازه نمی‌دهد این بنا هرچه هست، تخریب شود: «از شنبه تلاش برای ثبت این اثر در فهرست آثار ملی آغاز شده و امیدواریم مانند ثبت موزه دفینه، بتوانیم این بنا را در چند روز به ثبت برسانیم»؛ اما ثبت این بنا با دو تناقض همراه خواهد بود، اول اینکه اگر واجد ارزش‌های ثبتی بوده، چرا تا پیش از این به وسیله میراث تهران به ثبت نرسیده است. با‌این‌همه اگر این بنا به ثبت رسید، میراث فرهنگی برای آن چه برنامه‌ای دارد؟ خبرنگار «شرق» تا اینجای کار کسب اطلاع کرده که در صورت ثبت این کاخ، قرار است آن را بدون تخریب، به هتلی برای گردشگران بدل کنند و این کاربری تازه می‌تواند سرانجام متفاوت و مقبولی برای كاخ ثابت پاسال رقم بزند.
سناریوی سوم کمی نگران‌کننده است. یکی از معمارانی که از چند سال پیش در گیر‌و‌دار ماجرای ثابت پاسال است، به «شرق» می‌گوید: «طبق آخرین بررسی‌ها روی پرونده زمین ثابت پاسال، متأسفانه دستور نقشه برای عملیات تخریب و نوسازی در تاریخ 28/12/95 با مهلت زمان شش‌ماهه صادر شده، مالکیت این بنا هم از شرکت صبا میهن تغییر کرده و درحال‌حاضر مالکیت زمین براساس دستور نقشه، متعلق به شرکت پیشگامان توسعه تجارت البرز است». او که نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، می‌گوید که برای نقشه جدید، تراکم 440 درصدی با 14 طبقه روی زمین اعلام شده؛ اما با وجود آنکه برای چنین پروژه‌ای نیاز به مصوبه کمیسیون ماده پنج هست، در پرونده ملک مد نظر هیچ مصوبه‌ای از این کمیسیون وجود ندارد. او از تناقضی دیگر در این نامه هم می‌گوید: «در انتهای این نامه آمده: با توجه به نامه شماره 12115/126/952 مورخ 3/12/95 سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره ارزش معماری و تاریخی بنا، حفظ ملک الزامی و صدور هرگونه جواز تخریب و نوسازی ممنوع اعلام شد. این در حالی ست که عنوان درخواست دستور نقشه صادرشده «تخریب و نوسازی» است». اگر بر‌اساس‌این بخواهیم سومین سناریوی ثابت پاسال را در نظر بگیریم، باید گفت که بانک آینده قرار است این بنا را تخریب و به جای آن برجی با 14 طبقه روی زمین بسازد.

سعید برآبادی: سه سال پیش «ثابت پاسال» یک عمارت قدیمی و ناشناخته بود، افتاده در گوشه‌ای از جردنِ‌ گران‌قیمت. بسیاری از عابران خیابان ناهید، روح‌شان خبردار نبود که دارند از کنار دیوارهای خانه‌ای می‌گذرند که معمارش برای ساخت آن، از قصر «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه الگو برداشت و پرده‌هایش را از بلژیک سفارش داد؛ اما حالا اگر نام ثابت پاسال را در شبکه‌های اجتماعی جست‌وجو کنید، به‌ هزار و یک نام آشنا و مخفی بر می‌خورید؛ از چمران، رئیس فعلی شورای شهر که گفته قرار است ثابت پاسال را به مسجد تبدیل کنیم تا مبل ایران و بانک آینده و سرمایه‌دار نام‌آشنایی مانند انصاری که به دنبال تخریب این بناست.
تاریخچه این خانه، پرفراز و نشیب است. فارغ از قضاوت‌ها، حبیب‌الله ثابت پاسال برای ایرانی‌ها نامی آشناست. او یکی از سرمایه‌داران بخش خصوصی بود که در 1337 پیشنهاد تأسیس اولین فرستنده تلویزیونی در ایران را به دولت وقت داد و پای تلویزیون را به ایران باز کرد. پس از انقلاب، کاخی که او با شوکت و جلال ساخته و تزیین کرده بود، مصادره و زمانی برای زندانِ معتادان مواد مخدر استفاده شد؛ اما تا سال‌ها بعد کسی درباره گران‌ترین خانه تهران هیچ اطلاعی نداشت تا اینکه گروهی از معماران، در رفت‌وآمدهای روزانه خود این کاخِ را که در آستانه تخریب و ساخت یک آسمان‌خراش بود، کشف کردند و موضوع به معاونت وزارت راه و شهرسازی از یک سو و شورای شهر از سوی دیگر رسید. انتشار چنین خبری، طبعا باید پیش از همه سازمان میراث فرهنگی را خشنود می‌کرد؛ اما مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران همان ابتدای امر از زیر بار ثبت این اثر کنار رفت تا راه برای تبصره‌های تخریبی شهرداری باز شود. در ابتدا قرار بود این خانه به برجی 9 طبقه با تراکم ساختمانی 440 درصد و حداقل ضریب سکونت 50 درصد بدل شود؛ اما پیروز حناچی، معاون وزیر راه و شهرسازی با حمایت قاطع معماران نگذاشت این سرانجام شوم نصیب این عمارت باشکوه شود و در نهایت رايزني‌ها، مانع از هرگونه تخریب در این بنا شد و حالا... .
سه سناریو برای ثابت پاسال مطرح است. سناریوی اول را مهدی چمران، دو روز پیش اعلام کرد. طبق گفته او قرار است این کاخ تخریب و به بنایی با کاربری فرهنگی بدل شود و بعد حرفش را این‌طور کامل کرده که قرار است به جای کاخ ورسای تهران، مسجدی در خیابان ناهید جردن ساخته شود. نظر چمران در همین یکی، دو روز با واکنش‌های منفی مواجه شده است. برخی اظهارات او را نشانه‌ای از شکست مسلم در انتخابات شورا می‌دانند و برخی با اشاره به تاریخ دستور صدور نقشه (یعنی آخرین روز کاری سال 95) آن را نشانه‌ای از آخرین تلاش‌های مشترک شهرداری و رئیس شورای شهر برای نابودی تاریخ تهران ارزیابی می‌کنند.
سناریوی دوم درست پس از اظهارات چمران مطرح شد. فرهاد نظری، مدیر‌کل ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی در واکنش به اظهارات چمران می‌گوید که برای ثبت این بنا وارد عمل خواهد شد و اجازه نمی‌دهد این بنا هرچه هست، تخریب شود: «از شنبه تلاش برای ثبت این اثر در فهرست آثار ملی آغاز شده و امیدواریم مانند ثبت موزه دفینه، بتوانیم این بنا را در چند روز به ثبت برسانیم»؛ اما ثبت این بنا با دو تناقض همراه خواهد بود، اول اینکه اگر واجد ارزش‌های ثبتی بوده، چرا تا پیش از این به وسیله میراث تهران به ثبت نرسیده است. با‌این‌همه اگر این بنا به ثبت رسید، میراث فرهنگی برای آن چه برنامه‌ای دارد؟ خبرنگار «شرق» تا اینجای کار کسب اطلاع کرده که در صورت ثبت این کاخ، قرار است آن را بدون تخریب، به هتلی برای گردشگران بدل کنند و این کاربری تازه می‌تواند سرانجام متفاوت و مقبولی برای كاخ ثابت پاسال رقم بزند.
سناریوی سوم کمی نگران‌کننده است. یکی از معمارانی که از چند سال پیش در گیر‌و‌دار ماجرای ثابت پاسال است، به «شرق» می‌گوید: «طبق آخرین بررسی‌ها روی پرونده زمین ثابت پاسال، متأسفانه دستور نقشه برای عملیات تخریب و نوسازی در تاریخ 28/12/95 با مهلت زمان شش‌ماهه صادر شده، مالکیت این بنا هم از شرکت صبا میهن تغییر کرده و درحال‌حاضر مالکیت زمین براساس دستور نقشه، متعلق به شرکت پیشگامان توسعه تجارت البرز است». او که نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، می‌گوید که برای نقشه جدید، تراکم 440 درصدی با 14 طبقه روی زمین اعلام شده؛ اما با وجود آنکه برای چنین پروژه‌ای نیاز به مصوبه کمیسیون ماده پنج هست، در پرونده ملک مد نظر هیچ مصوبه‌ای از این کمیسیون وجود ندارد. او از تناقضی دیگر در این نامه هم می‌گوید: «در انتهای این نامه آمده: با توجه به نامه شماره 12115/126/952 مورخ 3/12/95 سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره ارزش معماری و تاریخی بنا، حفظ ملک الزامی و صدور هرگونه جواز تخریب و نوسازی ممنوع اعلام شد. این در حالی ست که عنوان درخواست دستور نقشه صادرشده «تخریب و نوسازی» است». اگر بر‌اساس‌این بخواهیم سومین سناریوی ثابت پاسال را در نظر بگیریم، باید گفت که بانک آینده قرار است این بنا را تخریب و به جای آن برجی با 14 طبقه روی زمین بسازد.