سیلی فقر

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

اول آبان ساعت 15 در پایانه مرزی میلک شهرستان هیرمند دو زن سالمند دست‌فروش با سرباز مرزبانی وارد جدل می‌شوند و ناگهان سرباز به زنان سالمند حمله می‌کند و آنها را زیر مشت و لگد می‌گیرد. ویدئوی این تهاجم سرباز مرزبانی به زنان سالمند دست‌فروش به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌چرخد و باعث خشم کاربران ایرانی می‌شود. در این میان، دادگستری سیستان‌‌و‌بلوچستان بلافاصله اطلاعیه می‌دهد که سرباز دستگیر شده و پرونده‌ای در دادسرای نظامی برای او تشکیل شده است. با‌این‌حال، مردم بومی منطقه به «شرق» می‌گویند ‌بدرفتاری‌ها با دست‌فروشان مرز سابقه‌دار است و زنان بزرگ‌ترین قربانیان این بدرفتاری‌ها هستند. آنها توضیح می‌دهند که بحران آب بسیاری از باغات و مزارع را خشکانده ‌و نبود کارخانه و راه سبب شده است‌ تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه و به‌ویژه زنان سرپرست خانوار، دست‌فروشی در مرز میلک باشد. اما کارکردن در مرز میلک راحت نیست.

بحران آب باغات و مزارع هیرمند را خشکاند

هیرمند در شمالی‌ترین ‌نقطه سیستان‌و‌بلوچستان و درست در جوار افغانستان قرار دارد. حالا اما اوضاع هیرمند آخرالزمانی است؛ کشاورزان می‌گویند آسمان بخیل شده ‌و افغانستان آب را بر ایران بسته است. باغ‌های انگور سیاه یکی‌یکی خشک شده‌اند و مزارع قندک، بامیه، ماش و گوجه فرنگی نیز سال‌هاست خشکیده‌اند و کشاورزان تهیدست شده‌اند.

در هیرمند که روزگاری بستر باغ‌ها و مزارع سبز و خرم بوده است، حالا تا چشم کار می‌کند بیابان تشنه‌لب دیده می‌شود و درخت‌های گز رنگ‌باخته در توفان شن و غبار. هیرمند نه کارخانه دارد و نه راه درست‌و‌حسابی و موسی می‌گوید که ‌او و تقریبا تمام مردم منطقه درآمدی به‌جز یارانه نقدی ندارند؛ چرا‌که کار نیست و کشاورزی و باغ‌داری نیز تعطیل شده است.

اهالی منطقه می‌گویند ‌برخی خانواده‌ها تک‌و‌توک رأس دامی دارند، اما تأمین آب و علوفه برای دام‌های هیرمند سخت‌ترین کار ممکن شده است و بسیاری از حیوانات تلف شده‌اند.

بر‌اساس گزارش سازمان هواشناسی، سیستان‌و‌بلوچستان در سال زراعی 1403-1404 فقط 27.7 میلی‌متر بارش را تجربه کرده، در شرایطی که مقدار بلندمدت آن 100.7 میلی‌متر بوده است.

این میزان بارش حاکی از کاهش 73‌درصدی بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت است. این در حالی است که میانگین کاهش بارش‌های کشور در سال زراعی جاری حدود 39 درصد گزارش شده و این استان را در جایگاه اول کشور از نظر سقوط بارش‌های جوی قرار داده است.

این میزان بارش در مقایسه با سال زراعی 96-97 که 24.5 میلی‌متر ثبت شده بود، کمترین رکورد بارش استان در شش سال اخیر را تکرار کرده است. پس از سیستان‌و‌بلوچستان، استان هرمزگان با وجود دریافت بارشی حدود دو برابر بیشتر از سیستان‌و‌بلوچستان، نسبت به بلندمدت، رتبه دوم کم‌‌بارش‌ترین استان کشور را به خود اختصاص داده است.

همچنین میانگین دمای سیستان‌و‌بلوچستان در سال زراعی جاری نسبت به دوره بلندمدت 1.5 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته‌ که این موضوع در کنار کاهش بارش‌ها، شرایط خشک‌سالی را تشدید کرده است.

سقوط بارندگی در سیستان‌و‌بلوچستان در حالی رخ می‌دهد که افغانستان نیز برخلاف معاهده‌های موجود، آب را بر این منطقه بسته است.

رودخانه‌های هیرمند به همراه خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به دریاچه هامون می‌ریزند. رود هیرمند، از رودهای پرآب فلات ایران، اصلی‌ترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون است که از بلندی‌های کوه‌های بابا در ۴۰‌کیلومتری غرب کابل از رشته‌کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت هزارو‌۱۰۰‌کیلومتر وارد دریاچه هامون می‌شود. اما‌ افغانستان سدهای متعددی روی‌ رودخانه‌های مشترک مرزی با ایران بسته است؛ از سد کجکی تا بند کمال‌خان که حالا نفس را بر دریاچه هامون تنگ کرده ‌و این دریاچه را به‌طور کامل خشکانده است.

‌بر‌اساس اعلام استانداری سیستان‌و‌بلوچستان، از سه‌هزار‌و 442 روستای بالای 20 خانوار استان، بیش از ‌هزار‌و ۲۰۰ روستا با تانکر آبرسانی می‌شوند. به‌جز این، مردم برخی شهرهای استان از‌جمله زاهدان و چابهار هم امسال آب آشامیدنی خود را از تانکرها تأمین می‌کنند. به گفته برخی شهروندان سیستان‌و‌بلوچستانی، بهای هر تانکر آب حدود صد هزار تومان است و این رقم تأمین آب شرب و بهداشتی برخی خانواده‌های فقیر و پرجمعیت را با مشکل مواجه کرده است.

دست‌فروشی در مرز میلک تنها راه درآمد بومیان

در این میان، تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه، مرز میلک است. ‌میلک از گذرگاه‌های مهم مرزی بین ایران و افغانستان است. این گذرگاه بخشی از منطقه آزاد تجاری-صنعتی سیستان و در محدوده شهرستان هیرمند ایران، در فاصله ۲۶۱‌کیلومتری شمال زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد.

پایانه مرزی میلک در سال ۱۳۸۴ در زمینی به مساحت ۱۲.۵ هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق ایران و گسترش دادوستد منطقه‌ای، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شد. بااین‌حال، این مرز سال‌هاست رونق چندانی ندارد؛ فقر جاده در سیستان‌و‌بلوچستان سبب شده است ‌بسیاری از تولیدکنندگان علاقه‌ای نداشته باشند که از این مرز کالاهای خود را به افغانستان صادر کنند و البته بسیاری از رانندگان کامیون نیز تمایلی ندارند‌ در این منطقه بی‌آب‌و‌علف و بدون هرگونه زیرساختی تردد کنند. حالا پایانه مرزی بیشتر محل مبادلات محدود مردم مرزنشین دو کشور شده است. در این میان، زنان سرپرست خانوار نقش پررنگی میان دست‌فروشان این منطقه دارند.

بنا بر روایات مرکز آمار ایران، سیستان‌و‌بلوچستان ‌با سهم 18.1 درصد بیشترین زنان سرپرست کشور را دارد. ‌این روزها ویدئوی ضرب‌و‌شتم دو زن سالخورده دست‌فروش در مرز میلک، احساسات بسیاری از کاربران ایرانی را جریحه‌دار کرده است.

یکی از مقامات محلی که نمی‌خواهد نام او منتشر شود، در این زمینه به «شرق» می‌گوید: «به علت ضعف گارد گمرگ، عده‌ای از مرزنشینان وارد محوطه پایانه میلک می‌شوند و کالاهای اساسی مانند سوخت، روغن، آرد و... را به صورت محدود روی پل ابریشم برای معیشت خود می‌فروشند یا به روایتی قاچاق می‌کنند و سربازان مرزبانی این افراد را در بازه‌های زمانی مختلف متفرق می‌کنند و این زن سالخورده نیز گویا تعدادی بطری یک‌و‌نیم لیتری بنزین را در محل پل ابریشم به فروش می‌رساند. از طرفی میان سرباز هتاک و بانوی سالخورده درگیری لفظی رخ می‌دهد که منجر به ضرب‌و‌شتم زن سالخورده می‌شود. سرباز به‌تازگی وارد منطقه شده و درکی از شرایط منطقه نداشته است».

این مقام محلی در ادامه می‌گوید: «در این منطقه هیچ تدبیری برای معیشت مرزنشینان از ظرفیت مرز سیستان اتخاذ نشده است و بارها این پیشنهاد مطرح شده که در کنار جایگاه‌های جمع‌آوری گازوئیل در قالب طرح رزاق، یک جایگاه جمع‌آوری بنزین هم ایجاد شود؛ زیرا این افراد حاضرند ‌بنزین را به قیمت نازل‌تر به جایگاه‌های جمع‌آوری سوخت بفروشند ولی برای کسب رزق، این‌گونه روی پل میلک به آنها بی‌احترامی نشود. متولیان امر می‌توانند از مسیر بازارچه میلک یا سایر گذرهای مرزی، به برخی از مرزنشینان براساس کد ملی مجوز دهند که یک مقدار سوخت را در یک بازه زمانی مشخص بفروشند تا معیشت‌شان تأمین شود».

بنا بر گفته این مقام محلی، «بازارچه مرزی میلک فعال است، اما برای منتفع‌شدن مرزنشینان باید مانند مرز میرجاوه اجازه دهند ‌جامعه محلی در بازارچه فعالیت کنند. اکنون فقط تجار افغانستانی از بازارچه میلک منفعت دارند و اتباع ایرانی از این ظرفیت منفعت ندارند؛ زیرا بار و ناوگان متعلق به اتباع افغانستان است. باید مانند مرز میرجاوه اجازه تردد وانت و نیسان دهند تا جامعه محلی از ظرفیت بازارچه میلک بهره‌مند شود و مانند گذشته شرایطی گذاشته شود که محموله تاجر به‌جای حمل با ناوگان افغانستانی، با ناوگان ایرانی حمل شود. تحقق این امر نیازمند یک اراده است. ناوگان‌ افغانستانی بدون پرداخت عوارض در بازارچه مرزی میلک تردد می‌کند و تنها عایدی آن برای اتباع ایرانی، فقط ۱۵۰ هزار تومان دستمزد کارگری است».

بر‌اساس توضیحات این مقام مسئول، «قریب به پنج هزار ناوگان حمل‌ونقل در منطقه سیستان وجود دارد که امکان ساماندهی آنها و انتقال بار به مقصد میلک و ترانشیپ کالا وجود دارد تا دیگر مقامات افغانستان، تانکرهای ایرانی را بدون دلیل در خاک‌ افغانستان متوقف نکنند. با اجرای ترانشیپ، دیگر نیازی به تردد ناوگان ایرانی در خاک افغانستان نیست و ناوگان افغانستان به‌جز محوطه پایانه میلک، اجازه ورود به خاک ایران را ندارد. ۱۸ هکتار زمین بلااستفاده پایانه میلک، ظرفیت اجرای طرح ترانشیپ را دارد».

او همچنین تأکید می‌کند: «در سیستان تمام شغل‌های وابسته به آب، کاملا نابود شده است؛ بنابراین اجرای طرح ترانشیپ می‌تواند شغل پایدار با درآمد بالا برای جامعه مرزنشین فراهم کند. با این طرح، جلوی قاچاق موارد مخدر، قاچاق انسان و‌... گرفته می‌شود. دست‌های پشت پرده بابت تردد ناوگان افغانستانی در ایران منفعت دارند و اجازه نمی‌دهند ‌طرح ترانشیپ در پایانه مرزی میلک اجرائی شود. اعطای مجوز به شرکت‌های حمل‌ونقل از سوی سازمان راهداری رایگان است، اما شرکت‌های حمل‌ونقل این مجوز را در ازای حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان به ناوگان افغان می‌فروشند، درحالی‌که تردد ناوگان ایرانی‌ صرفا درآمد سیمر دارد».

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.