تهران-مینسک؛ فراتر از تحریم‌ها

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

چهارشنبه ۲۹ مرداد، مسعود پزشکیان، رئیس‌‌جمهوری اسلامی ایران، در چارچوب سفری رسمی و در پاسخ به دعوت الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، وارد مینسک شد. استقبال رسمی و باشکوه از رئیس‌جمهور ایران در کاخ ریاست‌جمهوری بلاروس، هم‌زمان با نواخته‌شدن سرود ملی دو کشور و رژه یگان‌های تشریفات، گویای اهمیت استراتژیک این سفر و مرحله نوینی از همکاری‌های دوجانبه است که بر بستر تاریخی و سیاسی مستحکم شکل گرفته است.

پیشینه روابط ایران و بلاروس؛ بنیاد یک همکاری راهبردی

روابط ایران و بلاروس را باید در بستری تاریخی‌‌ ارزیابی کرد که از سال ۱۳۷۱ آغاز شد؛ زمانی که جمهوری اسلامی ایران به‌ عنوان یکی از نخستین کشورها، استقلال بلاروس را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک برقرار کرد. انتخاب سفیر ایران در اوکراین به‌ عنوان سفیر اکرودیته در بلاروس، گواه عمق و جدیت ایران در توسعه این ارتباط نوپا بود.‌ در سال‌های پس از آن، شاهد توسعه سریع مناسبات دو کشور بودیم. نخست‌وزیر بلاروس در سال ۱۳۷۳ به تهران سفر کرد و در پاسخ، معاون اول رئیس‌جمهور وقت ایران به مینسک رفت و موافقت‌نامه‌هایی در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، تجارت، فرهنگ، حمل‌ونقل و همکاری‌های نظامی امضا شد. برگزاری نخستین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در همان سال نشان داد ‌دو طرف به دنبال پیوندهایی فراتر از دیپلماسی معمول هستند. سفرهای متقابل رؤسای جمهور در سال‌های ۱۳۷۶، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ که به امضای چندین سند همکاری منجر شد، زمینه را برای گسترش همکاری‌های دوجانبه فراهم آورد. در این دوره، افتتاح سفارت‌های دو کشور در تهران و مینسک، به‌ عنوان نمادهای ارتقای سطح روابط سیاسی و دیپلماتیک، گام‌های مهمی در تقویت ارتباطات محسوب می‌شد.

توسعه روابط در دهه‌های اخیر و تحولات جدید

در دهه‌های بعدی، تعاملات دو کشور همواره در سطوح مختلف سیاسی و اقتصادی ادامه داشت؛ از دیدارهای معاونان رئیس‌جمهور، وزرای خارجه، دفاع و صنعت و معدن گرفته تا همکاری در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی.‌ آغاز دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲، بار دیگر روابط را وارد فاز تازه‌ای کرد و با تبادل هیئت‌های بلندپایه، گشایش ساختمان جدید سفارت ایران در مینسک و افزایش همکاری‌ها، نشان داد ‌دو کشور چشم‌انداز بلندمدت و رو به توسعه‌ای را دنبال می‌کنند.‌ نقطه عطف این روند، سفر تاریخی الکساندر لوکاشنکو به تهران در اسفند ۱۴۰۱ و امضای هشت سند همکاری در حوزه‌های تجاری، حمل‌ونقل، کشاورزی و فرهنگی بود که راه را برای ایجاد نقشه راه جامع همکاری‌های دو کشور هموار کرد.

تلاش برای عبور از تحریم‌ها و یک‌جانبه‌گرایی

سفر رئیس‌جمهور به بلاروس در این بستر تاریخی انجام شد، بااین‌حال، فراتر از یک ملاقات دیپلماتیک، این سفر حامل پیام‌های مهمی در عرصه سیاست خارجی و اقتصاد مقاومتی است. پزشکیان در دیدار با لوکاشنکو به‌صراحت بر ضرورت همکاری‌های مشترک برای غلبه بر تحریم‌های ظالمانه غرب و یک‌جانبه‌گرایی تأکید کرد و گفت: «ایران و بلاروس باور دارند که می‌توانند با همکاری جدی بر مشکلات غلبه کنند». این موضع سیاسی‌ نه‌تنها از یک اتحاد استراتژیک خبر می‌دهد، بلکه بازتابی از اراده دو کشور در تقویت همکاری‌های چندجانبه و مقابله با فشارهای آمریکا و متحدان اروپایی آنها‌ست. ‌از سوی دیگر، رئیس‌جمهور بلاروس این سفر را فرصتی طلایی برای گسترش همکاری‌ها دانست و تأکید کرد‌ بلاروس همواره شریک قابل اعتماد ایران بوده و با اعتماد متقابل، می‌توان موانع موجود را برطرف کرد. اشاره لوکاشنکو به دیدار خود با مقام معظم رهبری و درخواست ارسال پیام‌های خود به ایشان نیز نمایانگر عمق روابط شخصی و دیپلماتیک دو کشور است.

تأکید بر همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی؛ اوراسیا، شانگهای و بریکس

در نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور، پزشکیان با اشاره به دیدگاه‌های مشترک در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، به نقش ایران و بلاروس در ساختارهای منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس تأکید کرد. او این سازمان‌ها را بستری برای تسهیل تعاملات و ارتقای همکاری‌های سازنده دانست.‌ این رویکرد نشان می‌دهد‌ تهران و مینسک، در تلاش برای حضور فعال و مؤثر در نظام چندقطبی جهانی هستند و می‌کوشند با اتکا بر این ساختارها، ضمن کاهش اثرگذاری تحریم‌ها، زمینه توسعه روابط اقتصادی و سیاسی خود را فراهم کنند. به این ترتیب، سفر پزشکیان نه‌تنها یک گام در روابط دوجانبه، بلکه بخشی از سیاست کلان جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان است.

دستاوردهای سفر؛ نقشه راه جامع و تعهد به پیگیری

پزشکیان در نشست‌های مختلف بر لزوم افزایش حجم مبادلات تجاری و ارتقای سطح همکاری‌ها تأکید کرد. او حجم کنونی تجارت دو کشور را «ناچیز در مقایسه با ظرفیت‌ها» دانست و وعده داد که توافق‌های به‌دست‌آمده را شخصا پیگیری خواهد کرد. این تعهد نشان از اراده جدی دولت ایران برای عملیاتی‌کردن نتایج سفر دارد.

لغو روادید و تدوین سند راهبردی مشترک

‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با اشاره به رشد ۱۴درصدی تجارت دوجانبه در سال گذشته، لغو روادید و تدوین سند راهبردی مشترک را‌ عوامل مهمی برای ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور معرفی کرد. همچنین صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بر ظرفیت‌های گردشگری دو کشور تأکید کرد و لغو روادید و راه‌اندازی پروازهای مستقیم را گامی کلیدی برای افزایش تعاملات مردمی دانست.

مواضع مشترک در قبال تهدیدها و تجاوزهای منطقه‌ای

یکی از نکات برجسته این سفر، مواضع مشترک ایران و بلاروس در قبال حملات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی و آمریکا به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران بود. لوکاشنکو در سخنرانی خود در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ضمن ابراز همدردی با ایران، این حملات را نقض آشکار قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد دانست. پزشکیان نیز ضمن تشکر از مواضع قاطع بلاروس، تأکید کرد‌ ایران هرگز آغازگر جنگ نبوده و پاسخی قاطع به تعرضات خواهد داد.‌ این مواضع مشترک، نمادی از اتحاد سیاسی دو کشور در عرصه بین‌المللی بوده و بیانگر همکاری راهبردی آنها در حمایت از چندجانبه‌گرایی، حق حاکمیت ملی و مقابله با سلطه‌طلبی‌های یک‌جانبه است.

چشم‌انداز روابط؛ از توسعه همکاری‌های اقتصادی تا تحکیم ارتباطات مردمی

پزشکیان در نشست مطبوعاتی مشترک با لوکاشنکو‌ تصریح کرد که جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط با بلاروس هیچ محدودیتی قائل نیست. نقشه راه همکاری‌های جامع که در سفر گذشته رئیس‌جمهور بلاروس به تهران امضا شد، مسیر واضحی برای آینده روابط است و باید به‌ طور کامل اجرائی شود.‌ در این میان، موضوعاتی ‌کلیدی مانند توسعه همکاری‌های گمرکی، سرمایه‌گذاری مشترک، افزایش ترانزیت کالا و مسافر، حل مشکلات بخش خصوصی و تأمین کالاهای مورد نیاز دو طرف نیز مورد توافق قرار گرفتند. همچنین در حوزه رسانه و ارتباطات مردمی نیز سندهایی به امضا رسید تا تصویر واقعی و مشترکی از تاریخ، فرهنگ و ظرفیت‌های دو کشور منتشر شود. این امر، نشان‌دهنده تلاش برای تعمیق روابط اجتماعی و فرهنگی فراتر از سطح دولت‌هاست.

فصلی نو در روابط استراتژیک ایران و بلاروس

سفر رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان به بلاروس در شرایطی انجام شد که جهان به‌سرعت در حال تغییر است و قدرت‌های بزرگ تلاش دارند نظم جهانی را به نفع منافع خود بازتعریف کنند. در این میان، کشورهایی مانند ایران و بلاروس که تحت فشار تحریم‌ها و سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه قرار دارند، نیازمند همکاری‌های راهبردی برای حفظ منافع ملی و توسعه پایدار خود هستند.‌ این سفر، نمادی از اراده دو کشور برای تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها و همکاری بر مبنای احترام متقابل و منافع مشترک بود. تعهدات و اسناد به‌دست‌آمده، امید به تقویت و ارتقای روابط تهران-مینسک را به‌ عنوان نمونه‌ای موفق از همکاری‌های جنوب-جنوب بیشتر می‌کند.  پزشکیان در توییتی پس از پایان سفر تأکید کرد: «سفر به بلاروس نقطه عطفی در روابط دو کشور است و نتایج حاصل، مسیر همکاری‌های راهبردی آینده را روشن‌تر می‌کند». این جمله، پاسخی به تحولات جاری و آینده‌ای پرامید برای تهران و مینسک است که در مسیر تعاملات راهبردی گام برمی‌دارند.