رنج‌های پتروشیمی
صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نقشی کلیدی در خلق ارزش افزوده، صادرات غیرنفتی و اشتغال‌زایی، ارزآوری و... ایفا میکند. با وجود رشد کمی قابل توجه در ظرفیت تولید طی سال‌های اخیر، چالش‌هایی در زیرساخت، سیاست‌گذاری و توسعه متوازن زنجیره ارزش، مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها شده است. این گزارش با مروری بر وضعیت موجود و مقایسه جهانی، به بررسی نقاط ضعف فعلی و چالش‌ها پرداخته است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
پرنیان پناهی: صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نقشی کلیدی در خلق ارزش افزوده، صادرات غیرنفتی و اشتغال‌زایی، ارزآوری و... ایفا میکند. با وجود رشد کمی قابل توجه در ظرفیت تولید طی سال‌های اخیر، چالش‌هایی در زیرساخت، سیاست‌گذاری و توسعه متوازن زنجیره ارزش، مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها شده است. این گزارش با مروری بر وضعیت موجود و مقایسه جهانی، به بررسی نقاط ضعف فعلی و چالش‌ها پرداخته است.
مطابق آمار منتشرشده، اندازه بازار جهانی پتروشیمی در سال 2024 حدود 659.22 میلیارددلار محاسبه شده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2034 با رشد شش‌درصدی به حدود 1193.26 میلیارددلار برسد. این در حالی است که حدود 53 درصد از سهم بازار پتروشیمی‌ها در جهان در سال 2024 مختص ASIA PACIFIC است. در حال حاضر، پالایشگاه‌های فعال در کشور، روزانه حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی را فرآوری می‌کنند. این پالایشگاه‌ها حدود ۵۰ نوع محصول مختلف تولید می‌کنند. انتظار می‌رود اندازه بازار صنعت پالایش و پتروشیمی ایران تا سال 2033 رشد 4.5 درصدی را تجربه کند. صنعت پتروشیمی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین صنایع محرک اقتصاد بدون نفت به شمار می‌آید؛ به‌طوری‌که حدود ۴۰ درصد از تولیدات صنعتی غیرنفتی و بیش از ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی مربوط به این صنعت است. سال‌های اخیر برای صنعت پتروشیمی ایران، بسیار پرچالش و بغرنج بود. این صنعت که یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشورمان به شمار می‌رود و نقش چشمگیری در تأمین درآمدهای ارزی دارد، برای بقا و رقابت در بازارهای جهانی، با مشکلات متعددی روبه‌رو است. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف قوانین و مقررات برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی
- خودتحریمی و ضعف در نظام حکمرانی
- چالش تأمین مالی
- حدود 23 میلیون تن عدم تولید عمدتا ناشی از عدم تأمین خوراک (در حال حاضر طرح‌های پتروشیمی با هدف افزایش ظرفیت به 130 میلیون تن در سال در حال اجراست، درحالی‌که درمورد محل تأمین خوراک این طرح‌ها ابهامات جدی وجود دارد)
- تغییرات مداوم قیمت‌گذاری خوراک و فرآورده‌ها
- نبود ثبات نسبی و یک برنامه مدون برای صادرات محصولات پتروشیمی
- نبود استراتژی مدون به منظور ممنوعیت فروش نفت خام و افزایش فروش فرآورده‌های آن
- نوسانات در نرخ تخفیف خوراک (تخفیف پنج‌درصدی خوراک در صنعت پالایش نفت مشروط به اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌ها شده و در صورت تأخیر در اجرای پروژه‌ها، درصد تخفیف خوراک کاهش خواهد داشت. با کاهش تخفیف خوراک، کاهش سودآوری اتفاق خواهد افتاد، مشکلات تأمین مالی طرح‌های توسعه افزایش پیدا کرده که منجر به اختلال در پیشرفت پروژه‌های توسعه‌ای شده و مجددا به کاهش تخفیف خوراک منجر می‌شود)
- تولید حداکثری سوخت (به دلیل ناترازی بنزین این الزام وجود دارد که منجر به کاهش کیفیت فرآورده‌های تولیدی و سودآوری پالایشگاه‌ها خواهد شد)
- کمبود نیروی انسانی متخصص در مناطق دارای انرژی
- کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تجدیدناپذیر در سطح جهان
- و...
از طرفی چشم‌انداز ضعیف صنعت پالایش نفت کشور به‌ویژه در شرایط کنونی، ناشی از مجموعه‌ای از چالش‌ها و مشکلات ساختاری در کنار چالش‌های ایجادشده به سبب تحریم‌های خارجی، در آینده به اخلال در عملکرد و کاهش سودآوری این صنعت منجر خواهد شد و در تشدید ناترازی انرژی نیز نقش زیادی خواهد داشت.
براساس آمار‌ها ۹۰ درصد سوخت مورد نیاز در بخش حمل‌ونقل از طریق بنزین تأمین می‌شود. به همین دلیل بنزین یک کالای استراتژیک است که هم برای مردم و هم برای دولت، به لحاظ سیاسی، اقتصادی و امنیتی، بسیار حائز اهمیت است. اگر مصرف با همین روند ادامه یابد، در سال 1406 حدود 50 میلیون لیتر در روز کمبود بنزین خواهیم داشت. حتی اگر به طور معجزه‌آسایی بتوانیم پالایشگاه کافی بسازیم، برای تولید این 50 میلیون لیتر بنزین اضافی، حدود 800 هزار بشکه نفت لازم است. کاهش 800 هزار بشکه‌ای صادرات، بر بودجه دولت تأثیر شدیدی خواهد داشت. موارد ذکرشده به طور کلی نشان‌دهنده چالش‌های جدی و ضرورت اصلاح سیاست‌گذاری فعلی در این حوزه هستند و در صورت ادامه این روندها نیز می‌تواند حیات این صنعت را تهدید کرده و آسیب جدی به صادرات محصولات پتروشیمی، درآمدهای ارزی کشور، تشدید ناترازی بنزین و... وارد کند.
آخرین اخبار ویژه نامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
