فراز و نشیب پتروشیمی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

مریم صالحی: مروری بر بازار صنعت پتروشیمی در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که تولید محصولات پتروشیمی در این سال روندی صعودی داشته و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با روندهای نوین و دیجیتالی‌شدن زنجیره تأمین پتروشیمی، رشد تولید تداوم داشته باشد. در سال ۲۰۲۴ عربستان توانست جایگاه خود را در تولید محصولات پتروشیمی ارتقا دهد و به رتبه سوم جهان برسد. در بازار مصرف محصولات پتروشیمی هم چین، هند و کشورهای جنوب شرقی آسیا بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این محصولات بوده‌اند و درواقع موتور رشد تقاضا در این بازار به شمار می‌آیند.

تداوم رشد ارزش بازار جهانی محصولات پتروشیمی

در سال ۲۰۲۴، صنعت پتروشیمی جهانی با وجود نوسانات اقتصادی، رقابت شدید و چالش‌های زیست‌محیطی رشد مثبت خود را حفظ کرد. در این سال ارزش بازار جهانی پتروشیمی به بیش از ۶۲۰ تا ۶۵۰ میلیارددلار آمریکا رسیده است. بر اساس گزارش Fortune Business Insights به عنوان یکی از معتبرترین نهادهای تحقیقاتی در حوزه بازارهای صنعتی، ارزش بازار پتروشیمی در ۲۰۲۴ به ۶۴۹.۱۶ میلیارددلار رسید. این گزارش نشان می‌دهد که صنعت در مسیر رشد ۷.۵ درصدی سالانه قرار دارد و بازار تا سال ۲۰۳۲ ممکن است از مرز یک تریلیون دلار عبور کند. البته گزارش Spherical Insights حاکی از آن است که ارزش بازار محصولات پتروشیمی در سال ۲۰۲۴ کمی پایین‌تر و حدود ۶۱۷.۲۵ میلیارددلار بوده، اما نرخ رشد سالانه نزدیک به ۷.۰۳ درصد است. در گزارش Market.us هم تأکید می‌شود که روندهای نوآوری و دیجیتالی‌شدن در زنجیره تأمین پتروشیمی می‌تواند به رشد صنایع پتروشیمی جهان شتاب دهد. در گزارش Precedence Research هم توضیح داده شده که رشد تقاضای صنایع خودرو، الکترونیک و ساختمان باعث رشد بازار محصولات پتروشیمی شده است.

هند و چین، موتور محرک رشد تقاضا

محصولات پتروشیمی به‌طور گسترده در تولید پلاستیک، الیاف مصنوعی، شوینده‌ها، رنگ‌ها، و داروها استفاده می‌شود. در این میان چین، هند و کشورهای جنوب شرق آسیا با رشد صنعتی شدید، تقاضای بالایی برای محصولات پتروشیمی دارند. درواقع این مناطق به‌عنوان موتورهای اصلی رشد تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی شناخته می‌شوند. چین در حال حاضر به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده پتروشیمی جهان تبدیل شده است. مصرف سرانه محصولات پتروشیمی در این کشور به حدود ۸۲ کیلوگرم رسیده و میزان مصرف نفت برای تولید محصولات پتروشیمی نسبت به سال قبل حدود پنج درصد رشد داشته است. چین در سال ۲۰۲۴، حدود ۱۶۹ میلیون تن خوراک‌های پتروشیمی مصرف کرد که نسبت به سال قبل ۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود این عدد تا سال ۲۰۳۰ به ۱۹۸ میلیون تن برسد. به علاوه اینکه چین با سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های پتروشیمی، ظرفیت تولید اتیلن و پروپیلن خود را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. هند نیز با مصرف سالانه حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۴ و پیش‌بینی رشد هفت درصدی در سال بعد، یکی از سریع‌ترین بازارهای در حال رشد در این صنعت است. در جنوب شرق آسیا نیز با وجود چالش‌هایی در تأمین خوراک، پتانسیل بالایی برای رشد تقاضا وجود دارد. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، این منطقه تا سال ۲۰۳۵ مسئول ۲۵ درصد از افزایش جهانی تقاضای انرژی خواهد بود که بخش بزرگی از آن مربوط به محصولات پتروشیمی است.

در بین اقتصادهای بزرگ آسیا میزان مصرف محصولات پتروشیمی در ژاپن هم کاهشی بوده است. در سال ۲۰۲۴ صنعت پتروشیمی ژاپن با کاهش چشمگیر در مصرف و تولید مواجه شد. طبق گزارش انجمن صنایع پتروشیمی ژاپن (JPCA)، مصرف خوراک‌های پتروشیمی معادل اتیلن به ۳.۸۷ میلیون تن رسید که نسبت به سال ۲۰۲۳ کاهش ۱۱.۹ درصدی را نشان می‌دهد. این افت عمدتا ناشی از کاهش تقاضای داخلی، رقابت شدید با چین و دیگر کشورهای آسیایی، و افزایش هزینه‌های تولید و انرژی در داخل کشور بود.

در بخش تولید، میزان تولید اتیلن در سال ۲۰۲۳ برابر با پنج میلیون و ۳۲۴ هزار تن گزارش شد که ۲.۳ درصد کمتر از سال پیش از آن بود. تولید پلی‌اتیلن با چگالی پایین (LDPE) به یک میلیون و ۲۲۳ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل ۹.۲ درصد کاهش داشت. تولید پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE) نیز با کاهش ۷.۴ درصدی، به ۶۶۱ هزار تن رسید. در بخش پلی‌پروپیلن (PP)، میزان تولید دو میلیون و ۷۵ هزار تن گزارش شد که نسبت به سال گذشته ۲.۱ درصد کاهش داشت. تولید پلی‌استایرن (PS) به ۵۶۴ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل، ۱۳.۸ درصد افت را تجربه کرد. در بخش تولید پلی‌وینیل کلراید (PVC)، برخلاف سایر محصولات، افزایش اندکی ثبت شد و تولید آن به یک میلیون و ۴۹۶ هزار تن رسید که نسبت به سال پیش ۰.۹ درصد رشد داشت. تولید مونومر استایرن (SM) با ۷.۴ درصد کاهش، به یک میلیون و ۴۲۸ هزار تن رسید. در مورد اتیلن گلایکول (EG)، تولید با افت شدید ۲۴.۸ درصدی همراه بود و به ۲۶۴ هزار تن رسید. همچنین تولید آکریلونیتریل (ACN) به ۳۴۱ هزار تن کاهش یافت که معادل ۱۹.۲ درصد افت نسبت به سال پیش بود. این آمارها نشان می‌دهد که صنعت پتروشیمی ژاپن در حال حاضر با چالش‌های متعددی از جمله کاهش بهره‌وری، افزایش فشار واردات و ضعف در بازار داخلی مواجه است. ادامه این روند ممکن است به تعطیلی یا کاهش ظرفیت بیشتر واحدهای تولیدی در سال‌های آینده منجر شود. نکته جالب اینکه هم‌زمان با افزایش مصرف محصولات پتروشیمی در کشورهایی مانند چین، مصرف این محصولات در اروپا سیر کاهشی به خود گرفته است. بررسی میزان مصرف محصولات پتروشیمی در اروپا حاکی از آن است که مصرف این دسته از کالاها در سال ۲۰۲۴، با کاهش مواجه شده است. درحالی‌که چین همچنان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده جهانی در این حوزه باقی ماند. در سال ۲۰۲۴، مصرف خوراک‌های پتروشیمی مانند نفتا، گاز مایع (LPG) و اتان در اروپا کاهش یافت. این کاهش ناشی از افزایش هزینه‌های انرژی، رقابت شدید از سوی تولیدکنندگان آسیایی و کاهش تقاضای داخلی بود. همچنین بیش از ۱۱ میلیون تن ظرفیت تولید پتروشیمی در اروپا در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تعطیل شد یا کاهش داشت. علاوه بر این، نرخ بهره‌برداری از واحدهای تولید اتیلن در اروپا به حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد رسید، درحالی‌که استاندارد جهانی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد است.

عربستان، سومین تولیدکننده بزرگ محصولات پتروشیمی

مروری بر وضعیت تولید محصولات پتروشیمی در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که سه کشور چین، ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان بودند. این کشورها با سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های صنعتی، نقش کلیدی در تأمین نیاز بازار جهانی ایفا کردند.

چین با تولید حدود ۱.۳ میلیارد تن محصولات شیمیایی در سال ۲۰۲۴، رتبه اول جهان را در اختیار دارد. سهم چین از بازار جهانی محصولات شیمیایی بیش از ۴۰ درصد است. این کشور در تولید مواد شیمیایی پایه پیشتاز بوده و با گسترش واحدهای پایین‌دستی و پالایشگاهی، موقعیت برتر خود را تثبیت کرده است و آمریکا در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۵۰ میلیون تن محصولات شیمیایی تولید کرد. این کشور تنوع وسیعی در تولید محصولات مختلف از جمله پلاستیک‌ها، مواد اولیه دارویی و کودهای شیمیایی دارد. شرکت‌های مهمی چون Dow، ExxonMobil و LyondellBasell از بازیگران اصلی این صنعت در آمریکا هستند. عربستان سعودی هم توانسته خود را از جایگاه چهارم تولید جهان یک پله ارتقا دهد و در سال ۲۰۲۴ به‌واسطه شرکت‌های بزرگی همچون SABIC و Aramco، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در سطح جهان و رتبه سوم تولید را از آن خود کرد. این کشور با سیاست کاهش وابستگی به نفت خام و توسعه صنایع پایین‌دستی، جایگاه خود را در بازار جهانی تقویت کرده است. همچنین آلمان با تولید حدود ۱۸۰ میلیون تن محصولات شیمیایی در سال ۲۰۲۴ یکی از قطب‌های صنعتی اروپا به‌شمار می‌رود. این کشور در تولید مواد شیمیایی تخصصی و محصولات با ارزش افزوده بالا پیشرو است و در نهایت ژاپن در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۲۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید کرد. هرچند این کشور با کاهش تدریجی تقاضای داخلی مواجه است، اما همچنان از صادرکنندگان مهم محصولات شیمیایی در منطقه آسیاست.

کره‌جنوبی هم حدود ۸۰ میلیون تن محصول شیمیایی در سال ۲۰۲۴ تولید کرد. این کشور تمرکز زیادی بر صادرات دارد و صنایع آن با تکنولوژی پیشرفته و ادغام عمودی پشتیبانی می‌شود. هفتمین تولیدکننده بزرگ محصولات پتروشیمی در جهان هند است. هند با تولید حدود ۷۵ میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال ۲۰۲۴، در حال تبدیل‌شدن به یکی از مراکز مهم رشد در آسیاست. افزایش تقاضای داخلی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید از عوامل رشد صنعت پتروشیمی این کشور است.

با تمام این موارد در سال ۲۰۲۴ تولید محصولات پتروشیمی با چالش‌هایی نیز درگیر بود.‌ مازاد ظرفیت تولید یکی از این چالش‌ها بود. بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، ظرفیت جهانی اتیلن به‌شدت افزایش یافت که باعث رقابت قیمتی شدید در ۲۰۲۴ شد. گذشته از این، صنایع پتروشیمی جهان با فشار مقررات جدید اقلیمی و محیط زیستی مواجهند. فشار برای کاهش مصرف پلاستیک‌های یک‌بارمصرف و توسعه محصولات زیست‌پایه، سیاست‌گذاری‌های صنعت را تحت تأثیر قرار داده است. همچنین نوسانات نرخ خوراک یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های این صنایع به شمار می‌آید. قیمت نفت خام و گاز طبیعی به‌عنوان خوراک اصلی پتروشیمی، بر سودآوری شرکت‌ها تأثیر مستقیم گذاشته است. با این حال بر اساس پیش‌بینی‌ها، ارزش بازار جهانی پتروشیمی ممکن است تا سال ۲۰۳۳ به بیش از ۱.۲ تریلیون دلار برسد. این رشد عمدتا ناشی از توسعه زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای، پیشرفت در فناوری بازیافت و پتروشیمی سبز، افزایش استفاده از پتروشیمی در خودروهای برقی، الکترونیک و تجهیزات پزشکی خواهد بود.