دبیر انجمن تجارت الکترونیک: ایران زیرساخت مناسب سرمایه‌گذاری برای رشد اقتصاد دیجیتال ندارد
نبود یونیکورن در اکوسیستم استارتاپی ایران به این خاطر است که در کشور با فقدان سرمایه‌گذاری‌های جسورانه و هوشمند مواجه هستیم.
در حالی که در دنیا و حتی کشورهای همسایه مانند ترکیه تعداد یونیکورن‌ها و دکاکورن‌ها در حال افزایش است در اکوسیستم استارتاپی ایران به خاطر مقرارت‌گذاری محدود کننده و همچنین نبود سرمایه‌گذاری جدی در چند سال اخیر، رشد این شرکت‌های نوآور عملا متوقف شده است. مریم نجفی، دبیر انجمن تجارت الکترونیک اعلام می‌کند که نبود یونیکورن در اکوسیستم استارتاپی ایران به این خاطر است که در ایران با فقدان سرمایه‌گذاری‌های جسورانه و هوشمند مواجه هستیم. به باور او نداشتن یونیکورن در ایران به دلیل نبود DNA کارآفرینی نیست، بلکه فراهم نشدن زیرساخت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری و نبود قوانین و مقررات متناسب بار رشد فضای نوآوری باعث اینجاد این شرایط شده است. به گفته نجفی بزرگترین شرکت‌هایی که حالا در قله اقتصاد دیجیتال قرار گرفته‌اند، سرمایه اولیه شروع کار خود را توسط صندوق‌های خطرپذیر دریافت کرده‌اند.
به گزارش «فن‌زی»، رویداد تامین مالی پلتفرم‌های آنلاین با همت انجمن تجارت الکترونیک و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در حال برگزاری است. در این رویداد مریم نجفی، دبیر انجمن تجارت الکترونیک اعلام کرد که حجم سرمایه‌گذاری در ایران در مقایسه با دنیا بسیار ناچیز است. او در این مورد گفت: «به‌طور تقریبی، معادل ۰.۰۰۸ درصد از حجم سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه استارتاپ‌های ایران به سرمایه‌گذاری خطرپذیر اختصاص دارد. در حالی که در دنیا این سهم ۹۹.۰۰۲ درصد است و در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) این عدد حدود یک درصد است. این فاصله معنادار صرفاً یک عدد نیست، بلکه نشان می‌دهد که برای پر کردن این شکاف، باید اقدامات جدی صورت گیرد.»
به گفته او درحال حاضر بیش از نیمی از معاملاتی که در بورس نزدک آمریکا انجام می‌شود، مربوط به شرکت‌هایی است که سرمایه‌های اولیه خود را از سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VCها) تأمین کرده‌اند. نجفی تاکید کرد این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر صرفاً حمایت از کسب‌وکارهای نوپا نیست، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز آینده اقتصادی کشورها و محرک ورود به بازارهای سرمایه جهانی باشد.
او در ادامه با اشاره به اینکه بیشترین سرمایه‌گذاری در چه بخش‌هایی انجام شده، گفت: «در سال گذشته، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی صورت گرفته است؛ به‌گونه‌ای که بیش از یک‌سوم کل سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده به این حوزه اختصاص یافته است. سایر حوزه‌ها نیز عمدتاً از جنس فناوری‌های عمیق (Deep Tech) هستند. همچنین، کاهش نسبی در تعداد شرکت‌هایی که ارزش بالای یک میلیارد دلار دارند، مشاهده شده است.»
نجفی با اشاره به اینکه در نیمه اول سال ۲۰۲۵ در دنیا شرکت‌هایی با مجموع ارزش بیش از ۴ تریلیون دلار وجود دارند و تنها در سال گذشته، حدود ۱۱۰ شرکت یونیکورن جدید در جهان شکل گرفته‌اند، در ایران حتی یک یونیکورن هم فعال نشده.
او در این مورد اعلام کرد: «موضوع مهم آن است که بسیاری از استارتاپ‌هایی که برند آنها برای ما آشناست، از شرکت‌هایی مانند استرایپ تا اوپن‌اِی‌آی، در نقطه شروع خود توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر حمایت شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که اگر ما در کشور خود نیز بخواهیم به مسیر ایجاد یونیکورن‌ها حرکت کنیم، باید به این موضوع توجه جدی داشته باشیم. جالب است بدانید که ۹۰ درصد از این شرکت‌ها سرمایه اولیه خود را از طریق VCها تأمین کرده‌اند.«
براساس اظهارات او ، ما در جهانی زندگی می‌کنیم که در آن قله‌های اقتصادی با کمک سرمایه‌گذاری خطرپذیر ساخته می‌شود. اگر ما نیز بخواهیم اقدام متناسبی داشته باشیم، باید توجه کنیم که بسیاری از شرکت‌هایی که اکنون در قله اقتصاد دیجیتال جهان قرار دارند، کارآفرینی خود را با سرمایه‌های تأمین‌شده توسط وی‌سی‌ها آغاز کرده‌اند.
او در مورد دلیل شکل نگرفتن یونیکورن‌ها در ایران گفت: «آنچه باعث شده ایران تاکنون یونیکورن نداشته باشد، فقدان زیرساخت‌های مناسب سرمایه‌گذاری و نبود قوانین و مقررات متناسب با رشد فضای نوآوری و اقتصاد دیجیتال کشور است. اگر نگاهی واقع‌بینانه‌تر داشته باشیم، خواهیم دید که در کشورهای همسایه، مانند ترکیه، امارات و عربستان سعودی، شرکت‌های شناخته‌شده‌ای شکل گرفته‌اند. به‌عنوان مثال، ترکیه اکنون دو دکاکورن دارد و جالب است که این شرکت‌ها معادل‌های ایرانی نیز دارند.»
نجفی با اشاره به یک مطالعه اعلام کرد: «چند سال پیش، مقایسه‌ای میان کسب‌وکارهای ایرانی و همتایان ترکیه‌ای آنها انجام دادم و مشاهده شد که رشد کسب‌وکارهای ایرانی در آن زمان حتی سریع‌تر از همتایان خارجی‌شان بود. اما چرا اکنون در ایران شاهد یونیکورن نیستیم؟ دلیل آن، نبود DNA کارآفرینی نیست؛ بلکه به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری‌های جسورانه و هوشمند است.» به باور او پایین بودن اعداد سرمایه‌گذاری به این معنا نیست که هیچ فرصتی وجود ندارد: « برعکس، ما جمعیت قابل‌توجهی داریم، استعدادهای فراوان، ظرفیت توسعه هوش مصنوعی فارسی‌محور و ضریب نفوذ بالای اینترنت؛ همه این‌ها نشان می‌دهد که فرصت‌های بسیاری برای توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر وجود دارد.»
به گفته او در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر دو چالش اساسی وجود دارد: چالش‌های حاکمیتی و مقرراتی، و چالش‌های زیرساختی سرمایه.
او گفت:«در اغلب کشورهای جهان، مفهومی به نام "سرمایه‌گذار صلاحیت‌دار" وجود دارد که بر پایه آن، بستر قانونی و مشوق‌هایی برای افرادی با درآمد بالا فراهم شده تا در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. اما امروز، چالش جدی ما این است که اکوسیستم استارتاپی ما ورودی ندارد. شتاب‌دهنده‌های بسیار موفقی وجود دارند، اما به‌اندازه کافی فعال نیستند. دلیل آن، نبود حمایت‌های لازم در این فضا است.»
او تاکید کرد که بر اساس قانون جهش تولید دانش‌بنیان، برخی شرکت‌های صنعتی بزرگ وارد این فضا شده‌اند. اگر شتاب‌دهنده‌های موفق بتوانند مدل‌های همکاری جذابی با صندوق‌های خطرپذیر ایجاد کنند، این موضوع می‌تواند منجر به شکل‌گیری داستان‌های موفقیت بسیاری شود.
