برای دنیای بهتر

شاید ۲۰ سال بلکه هم بیشتر از اولین باری که همراه دوستان و همکاران مراسمی برای روز جهانی زن، هشت مارس، برگزار کردیم، می‌گذرد.

آن سال‌ها شور و شوق زیادی داشتیم. باور داشتیم که تغییرات ممکن است. می‌دانستیم تلاش برای حضور زنان در جامعه، با افزایش دانش و امنیت و بهبود شرایط مالی ممکن است. در آن روزها در محیط کار، تعداد زنان خیلی کمتر بود، بیشتر از چند شخصیت سیاسی زن فعالیت نداشتند، ظرفیت اکثر دانشگاه‌ها در اختیار مردان بود، تعداد مدیران اقتصادی زن اندک بود. حالا در مطبوعات و رسانه‌ها، بیشتر دبیران زنان هستند، مدیران متعدد زن در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فعالیت دارند.

حالا که به آن روزها نگاه می‌کنم، تغییرات زیاد است اما حس پیروزی وجود ندارد. شاید خستگی گریبانمان را گرفته است. درحالی‌که وقتی اتفاقات این سال‌ها را مرور می‌کنم، تغییرات دیگری نیز رخ داده است. اگر در آن زمان همه چشم‌ها به‌سوی دولت و نهادهای عمومی بود تا با اختصاص بودجه یا برگزاری کارگاه تلاش‌هایی برای بهبود شرایط انجام دهند، حالا دیگر خانواده‌ها آغازگر تغییرات هستند. با تغییرات نسلی، بیشتر اتفاقات در خانه‌ها آغاز شده است. رابطه دولت و برخی مسئولان اجرائی با مردم، مانند دو خط متنافر، هر روز از هم دورتر و دورتر می‌شود و تصمیماتی که دولت و نهادهای عمومی می‌گیرند معمولا در راستای محدودکردن زنان و خانه‌نشین‌کردن آنهاست. فعالیت‌های برخی مسئولان علیه زنان، فهرستی طولانی را دربر می‌گیرد. با‌این‌حال خانواده‌ها و اطرافیان چندان توجهی به این تصمیمات نمی‌کنند. تلاش‌های متعدد دولت در حوزه زنان، با بی‌توجهی خانواده‌ها روبه‌رو می‌شود. دیدن دختران و پسران با سبک پوشش متفاوت مادران و پدرانشان دیگر سؤال‌برانگیز نیست. پس از دیدن صحنه‌هایی مانند ایستادن مادری جلوی ون گشت ارشاد، یا انداختن کمربند برای دستگیر‌کردن دختری با پوشش متفاوت توسط مأموران، کمتر پدر و مادری، هنگام بیرون‌آوردن دخترانشان از گشت ارشاد، آنها را سرزنش می‌کردند. در طول این یک‌سال‌و‌نیم و پس از اتفاقات سال گذشته، حالا دیگر مسئله زنان به مسئله همه مردم تبدیل شده است. در بسیاری از اطرافیان مسئله زنان، تبدیل به دغدغه‌ شده است. شاید دیگر کم‌کم همه در حال باور‌کردن این مسئله هستند که بهبود زندگی زنان، به بهبود زندگی همه منجر می‌شود. همیشه هم تلاش برای بهبود اوضاع به‌منزله مقابله با دولت و مسئولان نیست. اگر کتاب و کتابخوانی در روستایی رواج پیدا می‌کند، اگر خیران مدرسه‌ای در روستایی در نقطه صفر مرزی می‌سازند و امنیت برای تحصیل دخترکان فراهم می‌شود، اگر کمک به توانمندسازی اقتصادی زنان با کارآفرینی انجام می‌شود، قدم‌هایی است که همه برداشته‌اند چه زن یا چه مرد! اما زنان زیادی برای بهبود شرایط تلاش کردند. در یک‌سالی که گذشت، برخی نام‌ها بیشتر در یادم مانده است: وکلایی مانند «زهرا مینویی»، «مریم کیان‌ارثی» و «پرتو برهانپور» از جمله کسانی هستند که در همه این سال‌ها تلاش بسیار کردند. جایزه نوبل نیز از آن «نرگس محمدی» شد. زنان روزنامه‌نگاری مانند «نیلوفر حامدی»، «الهه محمدی»، «سعیده شفیعی» و «نسیم سلطان‌بیگی» بخش زیادی از سال گذشته را در زندان سپری کردند.

فهرستی از فعالان حقوق کودک و زنان، زنان سیاست‌مدار، زنان فعال محیط زیست که برای بهبود شرایط محیط تلاش می‌کنند، طولانی است؛ از آذر منصوری تا نیلوفر بیانی، سپیده کاشانی، بهاره هدایت، سروناز احمدی، مینو مرتاضی لنگرودی! زنانی مانند «ترانه علیدوستی»، «هانیه توسلی» و... زنانی در عرصه هنر هستند که تلاششان قابل‌توجه بود. در طول همه این سال‌ها یک نام برای من همراه با امید بود و آن نام «آینا قطبی‌یعقوبی» که دو سال پیش بر اثر سرطان درگذشت، او ایمان داشت و هر سال برایمان می‌نوشت: «آزادی و برابری انسان‌ها بدون آزادی زنان ممکن نیست».

روز جهانی زن در جهان

هرساله در هشت مارس، برای بزرگداشت و ارج‌نهادن به دستاوردهای زنان، افزایش آگاهی درباره تفاوت‌های جنسیتی و همچنین ترویج حمایت جهانی از زنان، اقداماتی انجام می‌شود. هدف این روز بسته به موضع کشورها متفاوت است. در برخی، روز اعتراض است، درحالی‌که در برخی دیگر، وسیله‌ای برای ترویج برابری جنسیتی است. در برخی از کشورها، روز جهانی زن به‌عنوان تعطیلات ملی شناخته می‌شود، از جمله در کشورهای ارمنستان، بلاروس، کامبوج، کوبا، گرجستان، لائوس، مغولستان، مونته‌نگرو، روسیه، اوگاندا، اوکراین و ویتنام.

در کشورهای خاصی مانند آلبانی، مقدونیه، صربستان و ازبکستان، روز زن با روز مادر ترکیب شده است، در راستای برجسته‌کردن اهمیت زنان به‌عنوان مادر.

در چین، به بسیاری از زنان نیم‌روز مرخصی داده می‌شود، درحالی‌که در ایتالیا این روز با دادن شکوفه‌های میموزا جشن گرفته می‌شود.

آینده و زنان

سازمان زنان سازمان ملل در گفت‌وگو با زنان مختلف از جهان، مطلبی منتشر کرده که در آن آمده است: «آینده یعنی زنان، آینده یعنی دختران جوان» و دیگری از اوگاندا گفته است: «ما باید شجاع و قوی بمانیم و هرگز تسلیم نشویم».

دنیای ما زنان چه در ایران، چه در جهان اشتراکات زیادی دارد که برگرفته از تمام محدودیت‌هاست و هرکس به‌نوعی درصدد بهترشدن است.