سایه جنگ بر سر منازعه کهنه

با بالا‌گرفتن جنگ لفظی بین چین و تایوان و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی تایوان، پکن تهدید کرد که «تدابیر تجاری» جدیدی علیه تایپه به اجرا خواهد گذاشت. این اقدام پس از آن انجام می‌گیرد که تایپه، پکن را به «تحمیل سیاست‌های اقتصادی» متهم کرد و از پرواز چهار بالون چینی بر فراز تنگه تایوان خبر داد. وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دنبال گام‌های بعدی برای «تعلیق امتیازات تعرفه‌ای» بر محصولات کشاورزی و شیلات، ماشین‌آلات، قطعات خودرو و منسوجات تایوان است. چین ماه گذشته، امتیازات تعرفه‌ای تایوان بر برخی محصولات پتروشیمی را به حالت تعلیق درآورد. به گزارش رویترز، بر‌اساس این بیانیه، «مقام‌های تایوان اقدام‌های مؤثری برای رفع محدودیت‌های تجاری بر چین انجام نداده‌اند». وزارت بازرگانی چین می‌افزاید: «مقام‌های تایوان در تلاش برای مقصر جلوه‌دادن چین و فرار از مسئولیت، به مانورهای سیاسی دست زده‌اند». تنش‌های بین دو کشور در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی تایوان شدت گرفته است. رشد اقتصادی و نظامی چین، رقیب ایالات متحده، از یک سو و رشد احساسات ملی‌گرایانه و استقلال‌طلبانه در تایوان، جزیره مورد حمایت آمریکا، در این تنش‌ها نقش مهمی بازی می‌کند. دولت تایوان، چین را به راه‌‌انداختن «کارزار بی‌سابقه» مداخله در انتخابات متهم کرده است. به گفته مقام‌های تایوان، چین از هر اقدامی، از فعالیت‌های نظامی تا تحریم‌های تجاری، استفاده می‌کند تا نتیجه این انتخابات را به سمت نامزدهای مدنظر خود هدایت کند. چین این انتخابات را انتخاب بین «صلح و جنگ» می‌داند و می‌گوید ادعای مداخله در انتخابات، «ترفند کثیف» حزب حاکم تایوان برای جلب حمایت است. یک مقام ارشد چینی هفته گذشته از مردم تایوان خواست در انتخابات پیش‌‌رو «انتخاب درستی» داشته باشند. به گفته او، این انتخابات می‌تواند به صلح یا جنگ، رفاه یا زوال بینجامد.

لای چینگ‌ته، نامزد ریاست‌جمهوری حزب دموکراتیک خلق، می‌گوید در صورت پیروزی در انتخابات، ضمن حفظ وضعیت موجود، با قدرت به دنبال صلح خواهد بود. او تعامل با پکن را مشروط به رعایت برابری و کرامت خواند. چین که تایوان را بخشی از سرزمین خود می‌داند، این نامزد ریاست‌جمهوری را یک جدایی‌طلب دانسته و هشدار داده که هر‌گونه تلاش در زمینه استقلال رسمی تایوان به منزله «درگیری» خواهد بود. شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در سخنرانی خود به مناسبت سال نو میلادی، بار دیگر «اتحاد مجدد» چین با تایوان را اجتناب‌ناپذیر خواند. پکن در روزهای اخیر در واکنش به آخرین دور فروش تسلیحات نظامی ایالات متحده به تایوان اعلام کرد که پنج تولیدکننده نظامی آمریکایی را تحریم می‌کند. پکن دارایی‌ شرکت‌های مشمول تحریم را توقیف و افراد یا سازمان‌ها در چین را از تعامل با آنها منع می‌کند. وزارت خارجه ایالات متحده ماه گذشته فروش ۳۰۰ میلیون‌دلاری تجهیزات نظامی به تایوان را که گفته می‌شود با هدف کمک به حفظ سامانه‌های اطلاعات تاکتیکی این جزیره انجام می‌گیرد، تأیید کرد. وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای، فروش اخیر تسلیحات آمریکا به تایوان را اقدامی خواند که «به‌ طور جدی حاکمیت و منافع امنیتی چین را تضعیف کرده است». سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین هشدار داد که چنین اقدامی «صلح و ثبات در تنگه تایوان را به طور جد به خطر می‌اندازد». فروش تسلیحات آمریکا به تایوان یکی از عوامل تنش‌‌زا بین واشنگتن و پکن بوده است. این تنش‌ها عمدتا ناشی از آن است که چین، تایوان را بخشی از سرزمینش می‌داند؛ البته دولت تایوان این ادعا را رد می‌کند. ایالات متحده نیز می‌گوید طبق قانون موظف است تایوان را برای دفاع از خود تجهیز کند. تایوان بر این باور است که این تجهیزات با کمک به اثربخشی سامانه‌های فرماندهی و کنترل رزمی مشترک، اشراف اطلاعاتی به میدان جنگ را تقویت می‌کنند. دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، تاکنون ۱۲ قرارداد در زمینه فروش تسلیحات نظامی با تایوان امضا کرده که نشان‌دهنده اهمیت راهبردی تایوان برای ایالات متحده؛ آن‌‌هم در میانه رقابت‌های فزاینده و تنش‌آلود پکن و واشنگتن است.

اثرات   جنگ   احتمالی

رشد اقتصادی و نظامی چین در کنار افزایش مداوم حس ملی‌گرایی در تایوان و روابط پرنوسان پکن و واشنگتن به این معناست که شرایط برای شروع یک بحران فراهم است. با وجود همه این مسائل به نظر می‌رسد انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ۱۳ ژانویه در تایوان مانند یک نقطه عطف بالقوه در تشدید تنش‌هاست. تهاجم چین به تایوان به طور کلی پای ایالات متحده و احتمالا ژاپن، استرالیا و بریتانیا را به جنگ باز خواهد کرد.

هزینه‌های بسیار زیاد جانی و مالی وقوع جنگ بر سر حق حاکمیت در تایوان به حدی زیاد است که حتی آنهایی که از وضعیت موجود هم ناراضی هستند، علاقه‌ای به پذیرش چنین خطر بزرگی ندارند. براساس برآورد هزینه‌ای که بلومبرگ از وقوع جنگ در تایوان داشته است، این جنگ بالغ بر ۱۰ تریلیون دلار هزینه در بر خواهد داشت که برابر با ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی در کل جهان است؛ هزینه گزافی که خسارت‌های ناشی از جنگ اوکراین، همه‌گیری کووید ۱۹ و بحران مالی جهانی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ همگی در برابر آن ناچیز هستند. فعلا تعداد کمی از ناظران از احتمال قریب‌الوقوع‌ بودن حمله چین خبر می‌دهند،؛ چرا‌که خبری از اعزام نیروهای ارتش آزادی‌بخش خلق چین به سواحل و دریا نیست. مضافا اینکه گزارش‌های واصله از وجود فساد در ارتش چین، دست آقای جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری این کشور را برای به‌راه‌انداختن یک کارزار نظامی علیه تایوان بسته است. از طرفی، بعد از دیدار رؤسای جمهوری آمریکا و چین در ماه نوامبر و تعهد آنها درباره انجام اقدامات «دلگر‌م‌کننده» برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، می‌توان گفت که تنش‌ها تا حدودی کاهش یافته است. با این حال، شروع جنگ در اوکراین و نوار غزه یادآور این امر مهم است که تنش‌های کهنه و طولانی‌مدت در نهایت به درگیری منجر می‌شود.

از سرمایه‌گذاران وال‌استریت تا سیاست‌گذاران نظامی و گروهی از کسب‌و‌کارهایی که به نیمه‌هادی‌های تایوان متکی هستند، در‌حال‌حاضر برای محافظت در برابر خطر وقوع جنگ تلاش می‌کنند. تهاجم روسیه به اوکراین و افزایش تقاضاهای جهانی برای نیمه‌هادی در دوران پساکرونا، سود شرکت‌های چندملیتی در تایوان را افزایش داده است. تایوان اکثر نیمه‌هادی‌های پیشرفته دنیا و همچنین بسیاری از تراشه‌های قدیمی‌تر را می‌سازد. نزدیک به شش تریلیون دلار یا بهتر بگوییم معادل ۵.۶ درصد از کل ارزش افزوده جهان از طریق بخش‌هایی تأمین می‌شود که به تراشه‌‌ نیاز دارند. از طرفی، ارزش کل بازار ۲۰ مشتری اصلی ابرشرکت تولید نیمه‌هادی تایوان (TSMC) حدود ۷.۴ تریلیون دلار است. سناریوهای مختلفی برای درگیری بین چین و تایوان؛ ازجمله «قرنطینه» دریایی تایوان، تصرف جزایر دورافتاده تایوان و تهاجم گسترده به تایوان تصور می‌شود. برای برآورد هزینه‌های این جنگ احتمالی، مجموعه‌ای از متغیرها ازجمله تأثیر بر تولید ناخالص داخلی، اختلال در عرضه نیمه‌هادی‌ها، اختلال در حمل‌ونقل منطقه‌ای، تحریم‌های تجاری و تعرفه‌ها و تأثیر بر بازارهای مالی در نظر گرفته شده است. اما بلومبرگ دو سناریو را برای این موضوع پیش‌بینی کرده است: نخست آن است که چین به تایوان حمله می‌کند و پای ایالات متحده را به یک درگیری محلی خواهد کشاند و دوم اینکه چین به فکر محاصره تایوان بیفتد و تجارت این جزیره با بقیه جهان را قطع کند.

سناریوی  اول:   جنگ

بزرگ‌ترین ضربه اقتصادی وقوع یک درگیری بین چین و تایوان در حوزه نیمه‌هادی‌ها خواهد بود. تراشه‌های گران‌قیمت تایوان مانند «مهره طلایی جایگزین‌ناپذیر» در خطوط تولید لپ‌تاپ، تبلت و گوشی‌های هوشمند است. خودروها و دیگر بخش‌هایی که از تراشه‌های ساده‌تر استفاده می‌کنند نیز ضربه درخورتوجهی خواهند دید. براساس‌این، اقتصاد تایوان نابود خواهد شد و ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی آن کاهش خواهد یافت. در چین نیز به دلیل قطع روابط با شرکای اصلی، تولید ناخالص داخلی ضربه ۱۶.۷ درصدی را متحمل خواهد شد. ایالات متحده نیز با وجود دوربودن از محل جنگ، همچنان با خطرات زیادی مانند زیان‌دهی شرکت اپل به دلیل وابستگی به تراشه‌های تایوانی مواجه خواهد بود و بنا بر برآورد بلومبرگ، تولید ناخالص داخلی آمریکا ۶.۷ درصد کاهش خواهد یافت.

سناریوی   دوم:   محاصره   اقتصادی

بلومبرگ همچنین پیش‌بینی کرده است که درصورتی‌که چین بخواهد برای محاصره یک‌ساله تایوان اقدام کند، تولید ناخالص داخلی تایوان در سال اول ۱۲.۲ درصد کاهش خواهد یافت. به‌همین‌ترتیب تولید ناخالص داخلی در سال اول برای چین (۸.۹ درصد)، ایالات متحده (۳.۳ درصد) و کل جهان (۵ درصد) کاهش خواهد یافت. ساکنان تایوان روز شنبه در انتخاباتی که از سوی پکن به‌شدت رصد می‌شود، پای صندوق‌های رأی می‌روند. برگزاری این انتخابات از سوی مقامات پکن به‌عنوان انتخابی «بین جنگ و صلح» توصیف شده است. معلوم است که «لای چینگ‌ته»، نامزد پیشتاز این انتخابات، خشم پکن را برانگیخته است؛ چراکه پکن او را با القابی مانند «کارگر سرسخت استقلال تایوان» و «خراب‌کننده صلح» خطاب می‌کند. پکن ادعا می‌کند که تایوان بخشی از خاک چین است و متعهد شده که روزی این جزیره را برای «یکپارچه‌سازی با سرزمین اصلی چین» تصرف خواهد کرد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.