منافع ملی؛ دگرگونی ژئوپلیتیکی پیرامونی

دگرگونی ژئوپلیتیک فرجام جنگ‌های بزرگ است، اما گاهی دیپلماسی ناکارا نیز زمینه را برای تغییرات ژئوپلیتیکی فراهم می‌کند. در این مورد کنش‌های سیاسی و فیزیکی در سرزمین‌های فرامرزی نزدیک و دوردست مثال‌زدنی است. در مدار دیپلماسی خردمندانه حفظ تمامیت ارضی بیش از جست‌وجوی منافع سیاسی در سرزمین‌های دور اهمیت دارد. حاکمیت ملی ایران در سرزمین بین دو دریای کاسپین و خلیج فارس یک هویت ملی باستانی است. دفاع از تمامیت سرزمین ایران از طریق پاسداری از مرز‌های ملی انجام می‌شود اما نمی‌توان از تغییرات ژئوپلیتیکی پیرامونی نیز غافل بود. این دگرگونی‌ها می‌تواند در جهت مخالف منافغ ملی ما باشد. سودای سیاسی _ نظامی جمهوری آذربایجان برای تصرف بخش‌هایی از ارمنستان و قطع ارتباط مرزی ایران و ارمنستان ازجمله تغییراتی بوده که مخالف منافع ملی ایران است. تحلیل‌های سیاسی از تحریکات ترکیه و اسرائیل برای عزم جمهوری آذربایجان در به‌هم‌زدن شرایط ژئوپلیتیکی منطقه حکایت دارد اما واقعیت این است که جمهوری آذربایجان با پشتیبانی ترکیه همواره درصدد اتصال نخجوان به خاک اصلی خود بوده و در این میان فقط مشکل رویارویی با ایران را داشته است. منافع ملی ایران در مناقشه قره‌باغ در فراگرد موازنه قوای منطقه‌ای بود، اما با اشغال بخش‌هایی از ارمنستان و از بین رفتن مرز ایران و ارمنستان منافع ملی و ژئوپلیتیکی کشورمان به‌طور مستقیم به مخاطره خواهد افتاد. تهدیدات پیرامونی تمرکز بر دفاع ملی و سرزمینی را با اهمیت می‌کند. همپای حرکت شتابان در راستای حفاظت از تمامیت ارضی، دوری از کنش‌های فرامرزی ضرورت دارد. دفاع از مرز‌های کشور اولویت نخست است. آمادگی دفاع سرزمینی به مفهوم جنگ‌طلبی نیست و اساسا در ماجرای مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان ما با مناقشه سه‌جانبه‌ای روبه‌رو نخواهیم بود؛ زیرا هراس جمهوری آذربایجان از ایران مانع از قطع پیوند مرزی ایران و ارمنستان خواهد بود. این اقدام به‌گونه‌ای ژرف موازنه قوا در منطقه قفقاز را بر هم خواهد زد. کشور‌های فرادست و پایین‌دست قفقاز چنین دگرگونی ژئوپلیتیکی را برنخواهند تابید.