توافق برای کاهش تنش

‌وزیر امور خارجه آمریکا در پایان سفر دوروزه خود به پکن با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین دیدار کرد. این سفر که اولین سفر یک وزیر خارجه ایالات متحده به پکن پس از پنج سال بود، با هدف اطمینان از عدم بروز درگیری در پی اختلافات گسترده این دو ابرقدرت انجام شده است. گفت‌وگوهای آنتونی بلینکن و مقامات چین به عنوان محکی برای امکان کاهش تنش‌ها میان این دو ابرقدرت بین‌المللی ارزیابی می‌شود.

شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین در آغاز این جلسه که از تلویزیون دولتی چین پخش می‌شد و کمی بیش از 30 دقیقه به طول انجامید، گفت: «گفت‌وگوی میان دو طرف صریح و عمیق است». او خطاب به آنتونی بلینکن افزود: «آقای وزیر، امیدوارم بتوانید ضمن این دیدار سهم بیشتری در تثبیت روابط بین چین و آمریکا داشته باشید. تعاملات دولت‌ها با یکدیگر باید همیشه بر پایه احترام و صداقت متقابل باشد». شی جین‌پینگ همچنین روند مذاکرات میان واشنگتن و پکن را مثبت ارزیابی کرد و گفت: «گفت‌وگوهای میان دو طرف پیشرفت داشت و در برخی موضوعات خاص به توافق رسیدند. این بسیار خوب است». در تصاویری که تلویزیون دولتی چین از دیدار مقام‌های دو کشور منتشر کرد، شنیده می‌شود که شی می‌گوید: «توافق کردیم تفاهم‌های مشترک با رئیس‌جمهوری بایدن در بالی را رعایت کنیم».

آنتونی بلینکن پیش از این، در امارت دیایوتای پکن با وانگ یی، دیپلمات ارشد چین دیدار کرد. برخلاف سخنان شی مبنی بر پیشرفت در مذاکرات، به نظر می‌رسد گفت‌وگوی میان وزیر خارجه آمریکا و وانگ که بیش از سه ساعت به طول انجامید، نتیجه خاصی در بر نداشت و دو طرف همچنان بر سر مسائل بسیاری به ویژه جزیره تایوان اختلاف نظرهای اساسی دارند. با این حال وزارت خارجه آمریکا این گفت‌وگو‌ها را «سازنده» عنوان کرد. وانگ سطح روابط میان آمریکا و چین را «بسیار پایین» دانست و بانی این کاهش روابط را «درک اشتباه آمریکا از چین» عنوان کرد.

بنا بر بیانیه وزارت خارجه چین، وانگ در این دیدار گفت:‌ «ما باید با نگرشی مسئولانه‌ به مردم، تاریخ و جهان، مارپیچ نزولی روابط میان آمریکا و چین را برعکس کنیم». او همچنین از ایالات متحده خواست تا «به گمانه‌زنی در رابطه با تهدید پکن پایان دهد، اقدامات خود را با هدف «جلوگیری» از پیشرفت علمی و فناوری چین کنار بگذارد و از دخالت در امور داخلی این کشور دست بردارد».

بنا بر اعلام وزارت خارجه آمریکا، بلینکن در این دیدار بر «لزوم کاهش خطر سوءبرداشت و اشتباه محاسباتی» تأکید کرد. هر دو طرف همچنین بر تسهیل سفر گردشگران خود به دو کشور تأکید و بر سر افزایش پروازهای مسافربری موافقت کردند.

در نخستین واکنش‌ها نسبت به دیدار آنتونی بلینکن و شی جین‌پینگ، فرانک والتر اشتان‌مایر، رئیس‌جمهوری آلمان که روز دوشنبه میزبان لی‌ کیانگ، نخست‌وزیر چین بود، خواستار «تقویت کانال‌های ارتباطی» میان واشنگتن و پکن شد.

به گزارش آسوشیتدپرس، در دیدارهای قبلی بلینکن و مقام‌های ارشد چین، دو طرف برای گفت‌وگوهای بیشتر اعلام آمادگی کردند اما برای عبور از مواضع سخت خود درمورد اختلاف‌های تجاری، مسائل حقوق بشری و موضوع هنگ‌کنگ و تایوان تمایل چندانی نشان ندادند. اینک شی از پیشرفت مذاکرات خبر داده و بدون ذکر جزئیات درباره «برخی مسائل خاص» گفته است که با آمریکا به توافق‌هایی دست یافته‌اند. با وجود حضور بلینکن در چین، او و دیگر مقام‌های ایالات‌ متحده آمریکا از احتمال پیشرفت درباره مسائل اقتصادی دو کشور چشم‌اندازی ارائه ندادند اما بر اهمیت ایجاد و حفظ خطوط ارتباطی بهتر بین دو کشور تأکید کردند.

انتظار می‌رود سفر بلینکن آغاز دور جدیدی از دیدارهای مقام‌های ارشد ایالات‌ متحده و چین باشد و احتمالا شی و بایدن هم در ماه‌های آینده دیدار خواهند کرد. یک مقام آمریکایی گفت که بلینکن روز گذشته با وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، به مدت حدود سه ساعت ملاقات کرد. در دور اول مذاکرات در روز یکشنبه نیز بلینکن حدود شش ساعت با چین گانگ، وزیر خارجه چین دیدار و گفت‌و‌گو کرد. پس از آن هر دو کشور اعلام کردند برای ادامه مذاکرات در سطوح بالا موافقت کرده‌اند. با این حال، هیچ نشانه‌ای وجود نداشت که نشان دهد پرتنش‌ترین مسائل موجود بین دو کشور به حل‌وفصل نزدیک‌تر شده است؛ اما هم ایالات‌ متحده و هم چین گفتند که چین دعوت بلینکن برای سفر به واشنگتن را پذیرفته است.

مت میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پس از دیدار پنج و نیم‌ ساعته وزرای خارجه ایالات متحده و چین با انتشار بیانیه‌ای عنوان کرد که در این دیدار «بر اهمیت دیپلماسی و حفظ کانال‌های ارتباطی باز در طیف کاملی از موضوعات برای کاهش خطر اشتباه در فهم و بررسی مسائل تأکید شده است». مت میلر بدون اشاره به جزئیات بیشتر گفت: «آنتونی بلینکن در دیدار با همتای چینی خود تعدادی از مسائل نگران‌کننده را مطرح کرده است».

دیدار بلینکن از چین پس از آن صورت می‌گیرد که برنامه‌ قبلی او برای سفر به این کشور در ماه فوریه و پس از سرنگونی یک بالون جاسوسی چینی بر فراز ایالات‌ متحده، به تعویق افتاد. بلینکن پیش از عزیمت به پکن از تعهد بایدن و شی برای بهبود روابط و جلوگیری از سوءتفاهم‌ها سخن گفته بود. بایدن نیز اواخر هفته گذشته اعلام کرد امیدوار است بتواند برای رفع اختلاف‌ها با شی دیدار کند.

بلینکن در دیدارهای روز یکشنبه با مقام‌های چین، درخواست آزادی شهروندان آمریکایی را مطرح کرد و از آنها خواست برای محدودکردن تولید و صادرات پیش‌سازهای فنتانیل که به بحران مواد مخدر در ایالات‌ متحده دامن می‌زند، اقدام‌هایی انجام دهند.

شی در دیدار اخیرش با بیل گیتس، بنیان‌گذار شرکت مایکروسافت هم به تمایل دو کشور برای کاهش تنش‌ها اشاره کرد و ‌آن را به «نفع» چین و آمریکا خواند. 

این سفر در حالی انجام شد که بسیاری از کارشناسان و قانون‌گذاران کنگره ایالات متحده مخالفت خود را با آن ابراز کرده و معتقد بودند که سفر وزیر خارجه آمریکا به چین اشتباه است.

چن لیجیان، تحلیلگر چینی مستقر در ایالات متحده گفت که این سفر «هیچ توافق مرحله‌ای یا نتایج خاصی را به همراه نخواهد داشت»، زیرا برنامه‌ها و سیاست‌های حزب کمونیست چین به‌گونه‌ای تنظیم شده است که تمام تصمیم‌ها در نهایت از سوی شی جین‌پینگ، رهبر چین گرفته می‌شود.

از سوی دیگر طبق گزارش وزارت امور خارجه چین در بیانیه‌ای که پس از دیدار منتشر شد، چین گانگ طی جلسه با بلینکن، تایوان را به عنوان «محور منافع اساسی چین»، «مهم‌ترین مسئله» و «مهم‌ترین خطر» در روابط آمریکا و چین توصیف کرده است. حزب کمونیست چین، کشور تایوان را که به صورت دموکراتیک اداره می‌شود، جزئی از قلمرو خود می‌داند و شی بارها متعهد شده است که این جزیره را به خاک چین ضمیمه کند و عنوان کرده در صورت لزوم در این راه از گزینه نظامی نیز استفاده خواهد کرد.

با این حال واشنگتن روابط مستحکم خود را با تایوان دموکراتیک در چارچوب «قانون روابط تایوان» حفظ کرده است، این قانون آمریکا  را موظف می‌سازد تسلیحات لازم برای دفاع تایوان را برای دولت این کشور فراهم کند.

کارشناسان بر این عقیده هستند که هرچند چین اخیرا مواضع سختی را در برابر ایالات متحده اتخاذ کرده است اما با توجه به اینکه بهبود اقتصادی چین پس از کووید در حال کاهش است و نرخ بی‌کاری جوانان به شدت افزایش یافته و تمایل سرمایه‌گذاری خارجی در بحبوحه سرکوب نظارتی در این کشور در حال کاهش است، پکن باید برای تقویت روابط خود با آمریکا مقدمات سفر بلینکن به چین را فراهم می‌کرد. در همین رابطه لی لینی، مفسر امور چین عنوان کرد که «اگر حزب کمونیست چین به طور کامل با ایالات متحده درگیر شود، یا حتی به سمت درگیری پیش برود، تقریبا همه سرمایه‌گذاران خارجی از سرزمین اصلی خارج می‌شوند، این وضعیتی است که حزب کمونیست چین نمی‌خواهد آن را ببیند».