جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس یازدهم، در گفت‌وگو با «شرق»
مسائل اجتماعی، معیشتی و ارتباط با دنیا 3 چالش پیش‌روی سال جدید
نیازمند بررسی عاقلانه‌تر شرایط اجتماعی کشور هستیم مردم متنوع‌اند و متنوع خلق شده‌اند، به تنوع سلایق احترام بگذاریم
سالی که گذشت، از نظر اقتصادی، معیشتی و سیاست داخلی و خارجی و اجتماعی با چالش‌های فراوانی همراه بود. از بعد اقتصادی شاهد بیشترین رشد نرخ تورم و افزایش قیمت کالاهای اساسی و اوج نرخ دلار و مسکن و خودرو و... بودیم.
سالی که گذشت، از نظر اقتصادی، معیشتی و سیاست داخلی و خارجی و اجتماعی با چالش‌های فراوانی همراه بود. از بعد اقتصادی شاهد بیشترین رشد نرخ تورم و افزایش قیمت کالاهای اساسی و اوج نرخ دلار و مسکن و خودرو و... بودیم. از نظر اجتماعی هم ناآرامی‌هایی در کشور تجربه شد که متأسفانه با خشونت‌های گسترده‌ای همراه بود و مشکلاتی را نیز در حوزه بین‌المللی ایجاد کرد. مسئله‌ای که بحث حجاب اجباری یا اختیاری را به چالش کشید و به یکی از مباحث دوقطبی‌سازی در کشور بدل شد. به نحوی که در سال جدید هم برخی از موضوع حجاب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌رو نام می‌برند. البته جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم، در گفت‌وگو با «شرق» چالش‌های سال جدید را مشکلات معیشتی، مباحث اجتماعی و در نهایت سیاست خارجی و تعامل با دنیا می‌داند. او معتقد است در مباحث اجتماعی نیازمند بررسی عاقلانه‌تر شرایط کشور هستیم؛ چرا‌که ما تنها کشور مسلمان جهان نیستیم و جهان اسلام تعاملات خودش را با مردم بر‌اساس یک‌سری چارچوب‌ها تنظیم کرده است. این نماینده اصلاح‌طلب دو دوره مردم تربت جام و تایباد در مجلس همچنین بر این عقیده است که فهم اجبار از برخی مباحث و همچنین فهم حکومتی و انتظامی از برخی احکام، جامعه ما را از نظر التزام عملی و باور قلبی به پاره‌ای از فرامین عقیدتی با چالش مواجه کرده و فاصله بخش‌های اجرائی با مردم را روز‌به‌روز بیشتر و حتی آنها را رودرروی برخی گروه‌های مردمی قرار می‌دهد. رحیمی جهان‌آبادی همچنین در ادامه گفت‌وگوی خود با «شرق» ترمیم رابطه با دنیا و حل چالش‌های بین‌المللی را از ضروریات سیاست خارجی ما در سال جدید دانست و گفت که باید در سال 1402 تکلیف‌مان را در عرصه سیاست خارجی و رابطه با دنیا روشن کنیم و بدانیم از این حوزه چه می‌خواهیم. درنهایت هم تأکید کرد کشورهایی که 400 یا 500 سال دموکراسی درآنها دوام آورده است، به این دلیل بوده که مدام خودشان را با نظر و رضایت مردم تطبیق داده‌اند و ما هم باید تنوع در خواست و سلیقه و فکر مردم را بپذیریم؛ چرا‌که خداوند هم بر تنوع در خلقت تأکید کرده. مشروح گفت‌وگوی جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم، با «شرق» را در ادامه می‌خوانید.
سال پرچالشی را پشت‌سر گذاشتیم. مهم‌ترین چالش‌های کشور در سالی که گذشت، از نظر شما چه مواردی بود؟
همین‌طور است و سال گذشته برای کشور سال پرچالشی بود. عمده چالش‌ها در دو حوزه تقسیم می‌شدند؛ یکی در حوزه اقتصاد و معیشت مردم بود که به دلیل تورم شدید و گرانی‌ها، مشکلاتی برای مردم به وجود آورد و فشار زیادی بر جامعه تحمیل کرد. چالش دوم هم مسئله اعتراضات مردمی بود که با سوءاستفاده دشمن به اغتشاش و درگیری منجر شد. تعداد زیادی از مردم در‌این‌باره گرفتار شدند. تعدادی بازداشت، تعدادی کشته و برخی هم زخمی شدند و از نظر روحی و روانی جامعه آسیب جدی دید. نظام هم تحت عنوان نظام مردمی با چالش‌های بین‌المللی مواجه شد که قطعا تبعاتی هم داشت. در کل مشکلات بسیار عمده و جدی بودند.
با توجه به رخدادهای گذشته، فکر می‌کنید در سال جدید با چه چالش‌های جدی روبه‌رو خواهیم شد؟
در سال جدید هم به نظر من با سه چالش و مشکل جدی مواجه هستیم؛ مسئله اول همچنان مسئله معیشت مردم است. اگر مسئله برجام حل نشود و اوضاع اقتصادی و درآمدهای نفتی و روابط ما با اقتصاد جهان برقرار نشود و همچنان این فشارها ادامه داشته باشد، قطعا این فاصله سرسام‌آوری که دلار با نرخ سابق پیدا کرده است، فشارش بر زندگی و معیشت مردم و همچنین درآمدهای کشور اثرگذار خواهد بود. نکته دوم بحث مسائل اجتماعی است. در حوزه اجتماعی به اعتقاد من نیازمند بررسی عاقلانه‌تر شرایط کشور هستیم. باید به این نکته توجه کنیم که ما تنها کشور مسلمان جهان نیستیم. جهان اسلام تعاملات خودش را با مردم بر‌اساس یک‌سری چارچوب‌ها تنظیم کرده است. ما نمی‌گوییم از آنها الگوبرداری کنیم، قدر مسلم جمهوری اسلامی ایران کشوری است با ارزش‌های متفاوت، مردم متفاوت با فرهنگ و تاریخ متفاوت و همچنین با نظام سیاسی متفاوت. اما اینکه احیانا بخواهیم در کشور برداشت‌هایی از دین داشته باشیم و برداشتی از حریم خصوصی داشته باشیم و برداشتی از حجاب داشته باشیم و همچنین برداشتی از نحوه برخورد با مردم داشته باشیم که اغلب مورد قبول اکثریت جامعه دین‌مدار و اخلاق‌مدار ایرانی نباشد، این نحوه حکمرانی آسیب‌زا خواهد بود.
جامعه ایران قبل از انقلاب اسلامی که نظام اسلامی نبود، جامعه‌ای دین‌مدار و اخلاق‌مدار بود. اگر حتی به تاریخ گذشته ایران و حتی قبل از اسلام هم رجوع کنیم، ایران مردمانی مقید به اخلاقیات داشته است. مهم‌ترین سند تاریخی هم آثاری است که از نحوه پوشش زنان ایرانی بر تخت جمشید هنوز وجود دارد. عفت و پاکدامنی و توجه به خانواده و اصالت در تاریخ ایران و زندگی ایرانی‌ها هرگز یک امر حکومتی و اجباری نبوده است. اسلام هم آموزه‌های اخلاقی و احکامی‌اش هرگز جنبه اجباری نداشته است و دین با اجبار میانه‌ای ندارد. خداوند که خالق همه ما و هستی و کائنات است، نیز صراحتا در قرآن به این نکته اشاره کرده. خداوند در قرآن راه را نشان می‌دهد. فهم اجباری، حکومتی و انتظامی از احکام، جامعه ما را از نظر التزام عملی و باور قلبی به پاره‌ای از فرامین عقیدتی با چالش مواجه کرده و این اتفاقا آسیب‌زا است؛ چرا‌که هم فاصله بخش‌های اجرائی با مردم را روز‌به‌روز بیشتر می‌کند و حتی آنها را رودرروی مردم قرار می‌دهد؛ آن‌هم مردمی که چالش‌های اقتصادی و معیشتی و مسکن و خودرو و مسائل رفاهی زیادی پیش‌رو دارند و در این موارد واقعا در تنگنا هستند. جمع این دو جنبه مسئله‌ساز در کشور، اگر با نگاه عاقلانه حل نشود، قطعا در سال جدید یکی از بحران‌های جدی کشور خواهد بود. سومین موضوع که به دغدغه و چالش جدی مردم و نظام تبدیل شده است، ارتباط ایران با جهان، پرونده اتمی ما و نحوه تعامل ایران با کشورهاست. مثلا در همین بازگشایی روابط ایران با عربستان مشاهده کردیم که همه به ما تبریک می‌گویند؛ در‌حالی‌که این سؤال مطرح است که تا پیش از این کجا بودند که بگویند این تعامل به نفع جهان اسلام و ما و منطقه است؟ اکنون هم اگر روابط ما با غرب بهبود پیدا کند و تنش‌ها کاهش یابد و پرونده اتمی ما بسته شود، همه تبریک می‌گویند؛ چرا‌که کار درستی است اما همین کار درست زمانی که در چند سال گذشته اتفاق افتاد، خیلی‌ها در مقابل آن موضع گرفتند و تخریب کردند و مانع‌تراشی کردند. همچنین دیپلمات‌ها و دولت قبلی را تخریب کردند.
اما در سال جدید باید این عرصه را تعیین تکلیف کنیم که قصد داریم با جهان چه کنیم؟ می‌خواهیم با روابط خارجی چه کنیم؟ توقع ما از روابط خارجی با کشورها چیست؟ اینکه از صبح تا شب در داخل کشور اقداماتی انجام دهیم که دستگاه دیپلماسی مجبور به توجیه آن تصمیمات و اقدامات در فضای بین‌المللی باشد، جز فرسودگی دیپلمات‌ها و جز فرسایش دستگاه سیاست خارجی و ناتوانی آنها در کسب منافع و امنیت حاصلی ندارد. به نظر من باید در سال جدید این موضوعات تعیین تکلیف شوند تا یک حاکمیت مردم‌سالار مبتنی بر رأی و دیدگاه مردم و همچنین رعایت آموزه‌های دینی داشته باشیم.
به نظر شما در سال گذشته به چه مواردی کمتر توجه شده است و در سال جدید باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند؟
به اعتقاد من در حوزه اداره معیشت مردم کوتاهی‌های زیادی شده است. باور دارم ریخت‌و‌پاش دستگاه‌های دولتی، درآمدها و هزینه‌ها و عملکرد نهادهای نیمه‌دولتی و خصولتی و برخی از نهادها و بنیادهای دیگر اقتصادی باید تعیین تکلیف شوند. انتظاری که جامعه دارد، هم این است که عملکرد آنها به طور دقیق در راستای رفع مشکلات مردم قرار بگیرد. شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی میلیاردها میلیارد درآمد کشور را در اختیار دارند؛ اما اینکه هرکسی به هر قانون و شیوه‌ای متوسل شود و خودش را از نظارت خارج کند و از این درآمدهای سرسام‌آور اجازه ندهند برای بهبود رفاه مردم استفاده شود، یک اشتباه مطلق است.
دقیقا همین‌طور است. نحوه اداره بخش زیادی از درآمد و منابع کشور از سوی تعدادی و گروهی خاص مردم را ناراحت کرده است؛ چون بسیاری از مردم معتقدند به دلیل ضعف مدیریت‌های اجرائی جامعه از این نعمات بی‌بهره مانده است.
درست است. ما یک خانواده بزرگ به نام خانواده ایران هستیم و باید هر آنچه منابع و درآمد وجود دارد، برای بهبود حال و رفاه این خانواده بزرگ استفاده شود. هر بهانه، توجیه و قانونی باعث شود این امکانات در اختیار عامه مردم قرار نگیرد، قطعا برخلاف منافع کشور، خلاف امنیت و خلاف خواسته مردم است. اگر ما نماینده و منتخب مردم هستیم، می‌دانیم که مردم می‌خواهند شرایط‌شان تغییر کند. این تغییرات نیازمند تغییر در سیاست‌ها، تغییر ساختارها و حتی تغییر برخی آدم‌های اجرائی است. چه ایرادی دارد من که نماینده مجلس هستم، دیگر نماینده مجلس نباشم؟ اما کسی نماینده مردم بشود که حرف دل مردم را در صحن مجلس بزند. مجلس، نهاد ریاست‌جمهوری و نهادهای انتخابی باید شبیه کوچه و بازار و شبیه همان تفکرات عموم مردم باشند. اینکه مسئولان در یک دنیا و مردم در دنیای موازی زندگی کنند، بیشترین خطر برای امنیت ملی ما و بیشترین آسیب برای آینده کشور و نظام است. مسئولان زمانی می‌توانند به مردم کمک کنند که شبیه هم فکر کنند و دردها را احساس کنند. من دو دوره است به‌عنوان نماینده مردم در مجلس حضور دارم؛ هر زمان می‌خواهم صحبتی کنم و تصمیمی بگیرم، سعی کرده‌ام ببینم مردم حوزه انتخابیه‌ام و مردم کشور نظرشان چیست و همان را بگویم. اصلا هم برایم مهم نیست این نظر به چه کسانی و چه نهادهایی برمی‌خورد و چه تبعات شخصی برای من به همراه دارد. نظر مردم را می‌گویم و فکر می‌کنم اساسا قدرت کشور به مردم و رضایت‌مندی آنها بستگی دارد.
کشورهایی که 400 یا 500 سال دموکراسی در آنها دوام آورده است، به این دلیل بوده که مدام خودشان را با نظر مردم و میزان رضایت مردم تطبیق داده‌اند. اینکه مردم را در یک قالب خاص بریزند و از یکسان‌سازی فکری آنها آدم‌های تربیت‌یافته‌ای برای آنچه فکر می‌کنند ایدئال است، بسازند؛ اشتباه مطلق است. مردم متنوع‌اند و متنوع خلق شده‌اند و متنوع فکر می‌کنند و متنوع رفتار می‌کنند. تنوع افکار و سلیقه ایراد مردم نیست و ما مسئولان باید متنوع فکر کنیم و به این تنوع فرهنگی و اجتماعی احترام بگذاریم. خداوند هم به این تنوع توجه و تأکید کرده. این تنوع در خلقت طبیعی است و باید به آن احترام بگذاریم و آن را بپذیریم و سعی نداشته باشیم همه را در یک قالب خاص مدنظر خودمان محدود کنیم. در این صورت است که می‌توانیم چالش‌ها و مشکلات کشور را با همراهی همین مردم یکی پس از دیگری از پیش‌رو برداریم و شرایط بهتری برای زندگی آنها ایجاد کنیم.
