ثروت‌آفرینی متخصص‌ها

درآمد ۱۰ مؤسسه حسابرسی برتر جهان بیشتر از کل دارایی‌های مولد ایران است. در سال ۲۰۲۲ غول‌های حسابرسی جهان توانسته‌اند ۲۱۷ میلیارد دلار درآمد به دست آورند. این در‌حالی است که ارزش تخمینی مجموع دارایی‌های مولدسازی ایران فقط حدود ۱۴۰ میلیارد دلار است. درحقیقت اقتصادهای برتر جهان با استفاده از شمار اندکی نیروی متخصص توانسته‌اند به درآمد سرشاری برسند که عدد بسیار بزرگ‌تری از مجموع دارایی‌های فیزیکی است که دولت ایران با هدف رفع کسری بودجه قصد مولدسازی آن را دارند.

درآمد هنگفت از نیروهای متخصص

بر‌اساس اخبار تارنمای مجله بین‌المللی حسابداری «IAB» درآمد 10 مؤسسه برتر حسابرسی جهان در سال گذشته 2022 برابر 217 میلیارد دلار شده است. با توجه به اینکه دولت مجموع دارایی‌های مولدسازی را هفت‌هزار هزار میلیارد ریال اعلام کرده، با احتساب نرخ هر دلار 50 هزار تومان برابر 140 میلیارد دلار است.

یعنی درآمد این 10 مؤسسه با یک‌میلیون‌و ۳۳۴‌هزار‌و ۲۴۲ نفر نفر پرسنل 77 میلیارد دلار بیش از کل دارایی‌های مولدسازی دولت با آن دستگاه‌های عریض و طویل و شمار درخورتوجه کارمندان و پرسنل مشغول به کار است.

نمایه‌ای که در ادامه می‌آید، تفکیک درآمد این مؤسسات را به نمایش می‌گذارد. شاید این درسی برای اقتصادیون معارفی باشد تا بدانند ثروت عمومی در جهان دیجیتالی دارایی‌های فیزیکی نیست؛ بلکه نیروی مولدسازی یا نیروی انسانی مهارت‌محور مبتنی بر دانش است.

بر‌اساس نمایه مذکور مؤسسه حسابرسی و خدمات مشاوره‌ای دیلویت مانند سنوات گذشته رتبه نخست جهان را با درآمد معادل 59.3 میلیارد دلار کسب کرده که سرانه نفر آن حدود 144 هزار دلار یعنی بیش از بالاترین سرانه اقتصادی کشورهای جهان است. لازم به یادآوری است که این مؤسسات فاقد دارایی‌های منابع زیرزمینی و تنها دارایی آنان تلفیق «دانش، مهارت و تکنولوژی» است. شاید به یک تعبیر اقتصادی بتوان گفت کشوری به نام دیلویت بدون سرزمین جغرافیایی و با جمعیتی معادل 411 هزار نفر ثروتمندترین کشور جهان به‌شمار می‌رود. البته اگر در آمریکا هم سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان حق‌الزحمه حسابرسی را تعیین می‌کرد، آنها هم دارای مؤسسات حسابرسی مانند ایران بودند که در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خود عاجز بودند؟(جدول یک)

درآمد حرفه

خدمات حسابداری و حسابرسی جهان شامل خدمات مالی- حسابداری به‌طور اعم شامل «خدمات اعتباربخشی و حسابرسی، خدمات مالیاتی، خدمات مشاوره‌ای، تدوین استراتژی، تجزیه و تحلیل کسب‌وکارها، برقراری سیستم‌های تکنولوژی بنگاه‌ها، مشتریان، خدمات و راه‌حل‌های تملیک و ادغام، راه‌حل‌های جدا‌کردن واحدهای کسب‌وکار، طراحی مدل‌های حسابرسی، اجرای استانداردهای حسابرسی، انواع خدمات حسابداری، کنترل‌های داخلی، استراتژی‌های فناوری، خدمات حقوقی، شرکت‌آزمایی، بررسی ریسک‌های استراتژیک، برقراری امنیت سایبری سیستم‌های حسابداری، استقرار سیستم‌های خودکار حسابداری، خدمات دفترداری و تهیه لیست حقوق و خدمات انفورماتیک» بوده که مجموع این درآمد برای کل مؤسسات فعال ذی‌ربط در سال 2021 معادل هزارو 175 میلیارد دلار بوده که با رشد ۱۲.۷ درصدی در سال 2022 به هزارو 324 میلیارد دلار رسیده که پیش‌بینی می‌شود در سال 2026 به مبلغ 2019 میلیارد دلار برسد.

از طرف دیگر درآمد خدمات حسابداری و حسابرسی که در سال 2020 معادل 554 میلیارد دلار بوده، با رشد ۵.۴ درصدی به ۵۸۷.۷ میلیارد دلار در سال 2021 رسیده و پیش‌بینی می‌شود با رشد شش‌درصدی به مبلغ 662.2 میلیارد دلار در سال 2022 برسد. (جداول ۲ تا ۴ )

درآمد ۱۸۶ میلیارد‌دلاری 4 مؤسسه حسابرسی

یادآور می‌شود درآمد مؤسسات حسابرسی بین‌المللی در سال 2020 معادل ۲۴۱.۳ میلیارد دلار با تعداد یک‌میلیون‌و ۹۴۶‌هزار‌و ۸۰۰ نفر بوده که با تعداد کارکنان سه‌میلیون‌و ۲۰‌هزار‌و ۷۷۱ نفر به مبلغ 261 میلیارد دلار در سال 2021 رسیده است. در‌این‌میان درآمد چهار مؤسسه حسابرسی برتر جهان (Big future) که در سال 2020 معادل 157 میلیارد دلار بوده، به ۱۶۷.۲ میلیارد دلار در سال 2021 و 186 میلیارد دلار در سال 2022 رسیده است.

نمایه ترکیب درآمد مؤسسات حسابرسی بین‌المللی با تعداد کارکنان یک‌میلیون‌و ۸۲۵‌هزار‌و ۲۱۸ نفر و تعداد ۵۰‌هزار‌و ۵۴۹ شریک به شرح زیر است: (جدول شماره پنج)

بالاترین درآمد مؤسسات حسابرسی متعلق به مؤسسه دیلویت با مبلغ 50.2 میلیارد دلار با دارا‌بودن ۳۴۵‌هزار‌و ۳۷۴ نفر کارکنان حرفه‌ای و اداری که حدود 61 درصد درآمد آن ناشی از خدمات مشاوره‌ای و فقط 21 درصد درآمد آن ناشی از خدمات حسابرسی و اعتباربخشی بوده است. درآمد مؤسسه حسابرسی دیلویت در آمریکا با دارا‌بودن پنج‌هزار‌و ۹۳۲ شریک معادل 23.1 میلیارد دلار و در انگلستان با دارا‌بودن 691 شریک معادل 5.4 میلیارد دلار بوده است. 

(جداول ۶ و ۷ )

ارزش سهام مؤسسات حسابداری انگلیس و آمریکا

لازم به یادآوری است که ۱۳۸ هزار مؤسسه حسابداری و ۴۶ هزار مؤسسه حسابرسی در اندازه‌های مختلف وجود دارند که از این میان صرفا هزارو 709 مؤسسه حسابرسی در هیئت نظارت بر حسابداری شرکت‌های سهامی عام (PCAOB) به‌عنوان نهاد ناظر بر حرفه حسابرسی ثبت‌نام شده‌اند. بررسی گزارش عملکرد سال 2021 این نهاد نشان می‌دهد فقط تعداد 191 مؤسسه حسابرسی از طرف نهاد ناظر بورسی آمریکا مورد رسیدگی قرار گرفته‌اند (12 مؤسسه حسابرسی آمریکا که دارای بیش از صد صاحب کار، 81 مؤسسه حسابرسی آمریکایی با دارابودن کمتر از صد مشتری، 50 مؤسسه حسابرسی که مؤسسات کارگزارهای بورس را رسیدگی کرده و 40 مؤسسه حسابرسی غیرآمریکایی). نهاد ناظر حرفه حسابرسی آمریکا بر هشت‌هزارو 626 شرکت بورسی که بهای روز سهام آن ۶۴.۸ تریلیون دلار بوده، نظارت دارد.

حجم بازار حسابداری و حسابرسی در انگلستان در سال 2021 معادل 36.6 میلیارد پوند «43.9 میلیارد دلار» با دارابودن 275 هزار حسابدار حرفه‌ای عضو نهادهای مختلف حرفه‌ای بوده است. در انگلستان تعداد پنج‌هزارو هفت مؤسسه حسابرسی در شورای گزارشگری مالی (FRC) نهاد ناظر بر حرفه حسابرسی ثبت‌نام شده‌اند؛ اما از میان لیست صد شرکت برتر اروپا در بورس انگلستان تعداد 99 شرکت و از میان لیست 250 شرکت برتر تعداد 229 شرکت «90 درصد» از طریق چهار مؤسسه حسابرسی برتر جهان «Big Four»  حسابرسی می‌شوند.