دیدار در اوج تنش

اولین دیدار رو‌در‌روی جو بایدن و شی جین‌پینگ، رؤسای جمهور ایالات متحده و چین، قرار است فردا در حاشیه اجلاس سران گروه 20 در اندونزی برگزار شود. دیدار رهبران دو قدرت برتر اقتصادی در یکی از بحرانی‌ترین زمان‌ها صورت می‌گیرد. ماجراجویی هسته‌ای کره‌شمالی، شبه‌جزیره کره را در آستانه جنگ قرار داده و جزیره تایوان هم برای استقلال از چین تحت فشارهای حکومت کمونیستی پکن قرار دارد. از سوی دیگر، حمایت تجاری چین از روسیه در میانه جنگ اوکراین نیز نارضایتی غرب را در پی داشته است.

در آستانه این دیدار، کاخ سفید اعلام کرد جو بایدن در نشست با شی جین‌پینگ، هشدار خواهد داد که ادامه تلاش‌های کره‌شمالی برای توسعه تسلیحات، به افزایش حضور نظامی آمریکا در منطقه منجر خواهد شد. ایالات متحده برای اولین بار از سال ۲۰۱۷، درباره فعالیت‌های کره‌شمالی و توسعه آزمایش بمب هسته‌ای نگران است. آمریکا معتقد است‌ چین و روسیه اهرم فشاری به‌منظور متقاعد‌کردن پیونگ‌یانگ برای منع این کار دارند.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، اعلام کرده در دیدار روز دوشنبه، بایدن به شی خواهد گفت که کره‌شمالی نه‌فقط برای ایالات متحده، کره‌جنوبی و ژاپن‌ بلکه تهدیدی برای صلح و ثبات در کل منطقه است. بایدن همچنین هشدار خواهد داد که اگر کره‌شمالی به این مسیر ادامه دهد، به معنای افزایش حضور نظامی و امنیتی آمریکا در منطقه خواهد بود. سالیوان افزود: «جمهوری خلق چین به ایفای نقش سازنده در مهار خواسته‌های نامناسب کره‌شمالی علاقه دارد‌ اما اینکه آیا آنها این کار را انتخاب می‌کنند یا نه، به خودشان بستگی دارد».

تحریم‌های بین‌المللی به رهبری ایالات متحده تاکنون نتوانسته است برنامه‌های تسلیحاتی رو‌به‌رشد کره‌شمالی را متوقف کند. پیونگ‌یانگ در سال جاری تعداد زیادی موشک‌ بالستیک قاره‌پیما که برای رسیدن به سرزمین اصلی ایالات متحده طراحی شده‌اند، شلیک کرد. در‌حالی‌که چین و روسیه از تشدید تحریم‌های سازمان ملل متحد پس از آخرین آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی در سال ۲۰۱۷ حمایت کردند، این دو کشور در ماه می، فشارهای تحت رهبری ایالات متحده برای مجازات‌های بیشتر سازمان ملل به دلیل پرتاب‌های موشک‌های بالستیک جدید پیونگ‌یانگ را وتو کردند.

مقام‌های ایالات متحده هر دو کشور را متهم کرده‌اند که با ناتوانی در اجرای صحیح تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، برنامه‌های موشکی کره‌شمالی را تقویت کرده‌اند. دانیل راسل، دیپلمات ارشد ایالات متحده در حوزه شرق آسیا در دوره باراک اوباما، به‌تازگی در اظهارنظری گفت چین می‌تواند به یک عامل بازدارنده تبدیل شود. او افزود «اگر پکن احساس کند امنیت کشورش مستقیما تهدید می‌شود، مانع فعالیت‌های کره‌شمالی می‌شود. این نگرانی می‌تواند با افزایش نیروهای ایالات متحده و متحدانش در منطقه اتفاق بیفتد».

امروز و یک روز قبل از دیدار بایدن با شی، رئیس‌جمهوری آمریکا با فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن و یون سوک یول، رئیس‌جمهوری کره‌جنوبی، در کامبوج گفت‌وگو خواهد کرد تا درباره چگونگی مهار برنامه هسته‌ای کره‌شمالی راهکارهایی پیدا کنند. مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت بایدن می‌خواهد با این دو سیاست‌مدار موضوع‌هایی را که قصد دارد درباره آنها با شی گفت‌وگو کند، در میان بگذارد و نظر آنها را جویا شود.

روابط ایالات متحده با چین به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های اخیر رسیده است. یک مقام ارشد دولت بایدن به رویترز گفته است هدف از این نشست محدود‌کردن وخامت روابط و تحت کنترل قرار‌دادن آن است؛ بااین‌حال، درباره نگرانی‌های ایالات متحده درباره مسائلی مانند تایوان و موضوع‌های حقوق‌بشری نیز گفت‌وگو خواهد شد. سالیوان تأکید کرده که بایدن امیدوار است اولین گفت‌وگوی رو‌در‌‌رو با شی، به گفت‌وگوهای بعدی منجر شود. او همچنین افزود: «بایدن می‌خواهد به دنبال شفاف‌سازی مواضع باشد. من فکر می‌کنم رئیس‌جمهوری این دیدار را به‌عنوان پایان خط نمی‌داند‌ بلکه به آن به‌عنوان آغاز یک‌سری تعامل‌ نگاه می‌کند که شامل جلسات بعدی رهبران ایالات متحده و چین می‌شود».

بایدن در آستانه این دیدار به خبرنگاران گفته بود قصد دارد در دیدار با همتای چینی خود، علاوه بر بحران در شبه‌جزیره کره، درباره افزایش تنش بین دو کشور، وضعیت تایوان و سیاست‌های تجاری و مناسبات چین با روسیه نیز گفت‌وگو کند. رئیس‌جمهوری آمریکا تأکید کرد: «هدفم این است که در این مذاکرات هر‌یک از طرفین خطوط قرمز خود را مشخص کنند. می‌خواهم آنچه را که منافع ملی مهم چین است، درک کنم و در مقابل منافع ملی مهم آمریکا را برای او تشریح کنم تا مشخص شود که این موضوعات تا چه حد همسو هستند و تا چه اندازه تضاد دارند».

یک مقام آمریکایی که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، به رسانه‌ها گفت انتظار نمی‌رود این دیدار در شکل صدور بیانیه مشترک دستاورد عملی مشخصی داشته باشد و هدف اصلی جو بایدن در این مرحله، «فراهم‌کردن زمینه‌های حداقلی برای بنای مناسبات بین دو کشور است».

جو بایدن و شی جین‌پینگ در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در مقام معاون ریاست‌جمهوری با یکدیگر دیدار کرده بودند. دو رهبر از آغاز دوره ریاست‌جمهوری بایدن در ژانویه ۲۰۲۱ نیز پنج بار از طریق تلفن یا تماس ویدئویی با یکدیگر گفت‌وگو کرده‌اند. این دیدار در شرایطی انجام می‌شود که در یک دهه گذشته، مناسبات واشنگتن و پکن پیچیده‌تر شده است.

دولت جو بایدن علاوه بر ادامه سیاست‌های تجاری دولت ترامپ، بارها از عملکرد چین در زمینه نقض حقوق بشر، از‌جمله آزار اقلیت اویغور و سایر اقلیت‌های قومی و مذهبی و سرکوب دموکراسی‌خواهان در هنگ‌کنگ و همچنین سیاست‌های تجاری تنبیهی چین علیه شرکت‌های غربی، تهدید نظامی علیه تایوان و حمایت غیرمستقیم پکن از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین انتقاد کرده است. چین تا‌کنون تهاجم نظامی روسیه به اوکراین را محکوم نکرده اما به این کشور کمک تسلیحاتی نیز نکرده است. با‌این‌حال، چند هفته پیش از تهاجم به اوکراین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در پکن با شی جین‌پینگ دیدار کرد و دو طرف در بیانیه‌ای رسمی نسبت به «توسعه نامحدود» مناسبات دو کشور ابراز امیدواری کردند.

یکی دیگر از موضوعاتی که در ملاقات جو بایدن و شی جین‌پینگ مطرح خواهد شد، تنش میان واشنگتن و پکن بر سر تایوان است. شی جین‌پینگ به موضع دولت بایدن در رابطه با تایوان اعتراض دارد و آن را بخشی از تلاش‌های آمریکا برای جلوگیری از رشد قدرت اقتصادی چین می‌داند. در پی سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان در ماه آگوست، تنش بین دو کشور تشدید شد و چین با انجام چندین رزمایش بزرگ از‌جمله در حاشیه آب‌های سرزمینی تایوان، نارضایتی خود را از این سفر را به نمایش گذاشت. هر‌چند دولت آمریکا در مواضع رسمی خود تأکید می‌کند که هنوز سیاست «چین واحد» را به رسمیت می‌شناسد‌ اما بایدن در سفری به ژاپن گفت در صورت به‌مخاطره‌افتادن امنیت تایوان، آمریکا به شکل نظامی به تایوان کمک خواهد کرد. رئیس‌جمهوری آمریکا به‌تازگی نیز تأکید کرده است «به‌هیچ‌وجه حاضر نیست در مورد سیاست واشنگتن در قبال تایوان امتیاز بدهد».