درخواست غرامت لهستان از آلمان

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر بین‌الملل:‌ ‌لهستان به‌ دلیل تلفات جنگ جهانی دوم از آلمان معادل یک‌تریلیون‌و 300 میلیون درخواست غرامت کرده و آن را رسما به اطلاع مقامات آلمانی رسانده است. به‌ گفته «زبیگنیو رائو»، وزیر امور خارجه لهستان، بیانیه دیپلماتیکی با درخواست غرامت از لهستان برای ارائه به دولت آلمان صادر شده است. عواقب تجاوز آلمان باید شامل پرداخت غرامت برای خسارت مادی و غیرمادی وارد‌شده به دولت لهستان باشد. لهستان قبلا گزارشی حاوی زیان وارده از سوی آلمان به این‌ کشور در طول سال‌های 1939 الی 1945 انتشار داده بود. این یادداشت دیپلماتیک بیانگر این است که طرفین باید اقدامات فوری برای اطمینان از حل‌وفصل دائمی، جامع و قانونی عواقب تجاوز آلمان در سال‌های یاد‌شده انجام دهند. محاسبات صورت‌گرفته از سوی پارلمان لهستان نشان می‌دهد که در طول جنگ لهستان، در‌مجموع مبلغ فوق به این کشور خسارت وارد شده است. این میزان شامل خسارات انسانی نیز می‌شود و تخمین زده می‌شود که هر فردی که در طول جنگ جان خود را از دست داد، باید معادل 175 هزار دلار دریافت کند. بخش درخور‌توجهی از این غرامت به مرگ بیش از پنج‌میلیون‌و 200 هزار شهروند لهستانی مربوط است.

در ماه گذشته نیز یاروسلاو کاچینسکی، رهبر حزب قانون و عدالت لهستان و معاون نخست‌وزیر این کشور، با انتشار گزارشی درباره هزینه‌های تحمیل‌شده از سوی آلمان نازی در اشغال لهستان به مناسبت هشتاد‌و‌سومین سالگرد آغاز جنگ جهانی دوم، موضوع خسارت را مطرح و اعلام کرده بود «ما نه‌تنها این گزارش را آماده کرده‌ایم بلکه درباره گام‌های بعدی نیز تصمیم گرفته‌ایم. ما برای آغاز مذاکرات درباره غرامت با آلمان صحبت خواهیم کرد. روند دریافت غرامت «طولانی و دشوار» خواهد بود. آلمانی‌هایی که مرتکب جنایات جنگی شده‌اند، پس از جنگ در آلمان با مصونیت زندگی می‌کنند، آلمان هیچ‌گاه به جنایات خود علیه لهستان پاسخ نداده است. این اقدام در راستای «آشتی واقعی لهستان و آلمان» و مبتنی بر «حقیقت» است. اقتصاد آلمان قادر به پرداخت این مبلغ خواهد بود». رهبر حزب حاکم راست‌گرای محافظه‌کار لهستان بر این باور است که ده‌ها کشور جهان به‌ خاطر جنایت‌ها و خسارت‌های جنگ جهانی دوم از آلمان خسارت دریافت کرده‌اند و دلیلی وجود ندارد که لهستان از این قاعده مستثنا باشد. لهستان امیدوار است پرداخت این غرامت موجب شود روابط لهستان و آلمان بر‌اساس عدالت و حقیقت باشد و منجر به بسته‌شدن فصل‌های دردناک گذشته و تضمین توسعه بیشتر روابط دوجانبه و همکاری دوستانه شود. لهستان همچنین خواهان بازگرداندن دارایی‌های بانک‌های دولتی لهستان است که از سوی دولت آلمان در سال‌های 1939-1945 غارت شده بود. دولت راست‌گرای لهستان می‌گوید که نخستین کشور قربانی جنگ بوده است و خسارت‌های این جنگ به‌طور‌کامل از سوی آلمان جبران نشده است. شواهد نشان می‌دهد از زمان روی‌کا‌رآمدن حزب قانون و عدالت در لهستان در سال 2015 درخواست دریافت غرامت از آلمان افزایش یافته است. پارلمان لهستان نیز به‌تازگی در قطع‌نامه‌ای از دولت آلمان خواست تا «مسئولیت سیاسی، تاریخی، حقوقی و مالی همه عواقب ناشی از آغاز جنگ جهانی دوم را برعهده بگیرد». این قطع‌نامه با اکثریت قاطع 418 رأی از 437 رأی نمایندگان حاضر تصویب شد. مدیر تدوین گزارش سه‌جلدی در لهستان در زمینه میزان خسارت معتقد است غیرممکن است که ارزش مالی برای از‌دست‌دادن جان 5.2 میلیون نفر قائل شد. او خسارات وارده به زیر‌ساخت‌ها، صنعت، کشاورزی، فرهنگ، تبعید به آلمان برای کار اجباری و... را فهرست کرده. تیمی متشکل از بیش از 30 اقتصاددان، مورخ و کارشناسان از سال 2017 بر روی این گزارش کار کردند. آلمان بارها مدعی شده است این موضوع با اعلامیه‌ای در سال 1953 که در آن لهستان از غرامت‌های آلمان صرف‌نظر کرد، مختومه شده و موضع دولت فدرال بدون تغییر است. لهستان مدت‌ها پیش، در سال 1953، از غرامت‌های بیشتر چشم‌پوشی کرد و بارها این معافیت را تأیید کرده است. «ماتئوس موراویسکی»، نخست‌وزیر سابق لهستان، در سال 2019 اعلام کرده بود بیانیه 1953 توافق بین لهستان و آلمان شرقی بود که مقامات کنونی آن را به رسمیت نمی‌شناسند. حزب حاکم کنونی لهستان معتقد است تصمیمی که در دوران حکومت کمونیستی و عصر اتحاد جماهیر شوروی سابق گرفته شده، دیگر به لحاظ حقوقی نافذ و معتبر نیست. در سال 1953، دولت کمونیستی وقت لهستان، تحت فشار شوروی، از تمام مطالبات غرامت چشم‌پوشی کرد. مسکو می‌خواست از درخواست‌های مشابه درباره جمهوری آلمان شرقی جلوگیری کند. دولت کنونی لهستان توافق فوق را نامعتبر می‌داند. مخالفان حزب حاکم لهستان نیز معتقدند مواضع حزب حاکم در باره غرامت، با هدف ایجاد حمایت مجدد برای این حزب بوده و اهداف کاملا سیاسی دارد.