ریاض بایدن را دور زد

‌با توافق عربستان و روسیه برای کاهش دو‌ درصدی تولید نفت که منجر به کاهش عرضه دو میلیون بشکه‌ای نفت به بازار می‌‌شود، دولت جو بایدن در آستانه انتخابات کنگره در موقعیتی دشوار قرار گرفت. این اقدام ریاض و مسکو سیاستی است که در درجه نخست قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد و در این اوضاع بحرانی جهان به نفع پوتین و ماشین‌ جنگی کرملین تمام خواهد شد.

رئیس‌جمهور آمریکا در اولین واکنش به تصمیم اوپک‌پلاس که نشان می‌دهد عربستان در زمان حساس پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در کنار روسیه ایستاد، گفت: «تصمیم اوپک‌‌پلاس به کاهش تولید نفت نشانه ناامیدکننده‌ای از مشکلات در روابط ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی است. این سفر اساسا درباره نفت نبود. درباره خاورمیانه، اسرائیل و توجیه عقلانی مواضع بود؛ اما ناامیدکننده است و چنین برمی‌آید که مشکلاتی وجود دارد». بایدن همچنین گفت که از سفر اخیرش به این کشور پادشاهی و دیدار دوستانه‌اش ‌با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، که حالا پرحاشیه شده است، پشیمان نیست؛ چون سفرش به آنجا صرفا برای متقاعدکردن رهبر بالفعل سعودی به کمک به کاهش قیمت نفت نبود که در جنگ روسیه علیه اوکراین افزایش یافته است.‌رئیس‌جمهوری آمریکا گفت دولت او «به دنبال گزینه‌هایی» از‌جمله کاهش تحریم‌هایی است که مانع دسترسی شرکت‌های نفتی ایالات متحده آمریکا به ذخایر نفتی ونزوئلا شده است؛ اما تأکید کرد که او و مشاورانش «هنوز به تصمیم قطعی نرسیده‌اند». این سخنان بایدن درست یک روز پس از آن است که سخنگوی ارشد او گفت تصمیم کشورهای تولیدکننده نفت برای کاهش تولید، آنها را کنار مسکو و مقابل ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی‌اش قرار می‌دهد که به نبرد اوکراین علیه نیروهای روسیه کمک می‌کنند. کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید، در نشست خبری روزانه‌اش گفت کاهش تولید در زمانی که قدرت‌های اقتصادی جهان هنوز «با ادامه تأثیر منفی تهاجم پوتین به اوکراین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند» کوته‌فکرانه‌ بود. او هرچند نخواست این تصمیم را اقدامی خصمانه علیه ایالات متحده آمریکا یا غرب توصیف کند، افزود: «بدیهی است که اوپک‌‌پلاس با اعلام این خبر، در کنار روسیه قرار می‌گیرد».

واکنش بازار

قیمت نفت که تنها سه ماه پیش و در بحبوحه جنگ اوکراین به مرز بشکه‌ای ۱۲۰ دلار رسیده بود، در‌حال‌حاضر و در پی نگرانی‌ها از رکود جهانی و همچنین بالارفتن نرخ بهره در آمریکا و تقویت دلار به مرز ۹۰ دلار رسیده است. عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان، با اشاره به منفعل‌بودن بانک‌های مرکزی در سراسر جهان و اقدامات «تأخیری» آنها در مقابله با تورم فزاینده، تصریح کرد که لازم بود اوپک‌‌پلاس در این زمینه نقش فعالی ایفا کند. مشخص نیست کاهش دو درصدی عرضه برای دنیایی که روزانه حدود صد میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند، در طولانی‌مدت تا چه اندازه بر قیمت نفت و گاز آن‌هم در آستانه زمستان تأثیر داشته باشد؛ با این حال بلافاصله بعد از اعلام این تصمیم، قیمت نفت خام برنت حدودا بشکه‌ای سه دلار افزایش یافت و به ۹۳ دلار رسید. اوپک‌‌پلاس به مجموعه ۱۳ کشور عضو اوپک و ۱۱ تولیدکننده نفت دیگر دنیا و در رأس آن روسیه گفته می‌شود که از اواخر سال ۲۰۱۶ با هم همکاری می‌کنند و گفته می‌شود که عربستان‌ به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده اوپک و رهبر «دوفاکتوی» این سازمان، نقش مهمی در به‌ثمر‌نشستن این تصمیم اوپک‌‌پلاس داشته است. با‌وجود‌این عربستان سعودی با رد هرگونه «تبانی» با روسیه برای افزایش تصنعی قیمت‌ها، می‌گوید کاهش عرضه دو میلیون بشکه نفت در روز که معادل دو درصد عرضه جهانی است، برای پاسخ به افزایش نرخ بهره در غرب و همچنین مهار اقتصاد ضعیف جهانی ضروری است. مقامات آمریکایی پیش‌تر گفته بودند یکی از دلایل پایین نگه‌داشتن قیمت نفت، محروم‌کردن مسکو از درآمدهای نفتی است.

جو بایدن پیش‌تر با وجود انتقادهای گسترده حقوق‌بشری و در رأس آن پرونده قتل جمال خاشقجی، با سفر به عربستان‌سعودی از این کشور نفت‌خیز به‌عنوان «متحد درازمدت» ایالات متحده یاد کرده بود تا بتواند قیمت نفت را پایین نگه دارد؛ اما سفر بایدن به عربستان منجر به عقد توافقات و همکاری‌های دوجانبه با عربستان در حوزه انرژی نشد و ریاض اقدامات مسکو در اوکراین را محکوم نکرد. اکنون نیز با تصمیم تازه اوپک‌‌پلاس که ریاض به‌ واسطه میزان بالای تولید نفت وزنه سنگین آن محسوب می‌شود، جو بایدن و دموکرات‌ها در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در وضعیت نامناسبی قرار می‌گیرند.کاخ‌ سفید در واکنش به کاهش تولید نفت اعلام کرد که جو بایدن گزینه آزاد‌کردن میزان بیشتری از ذخیره نفت استراتژیک آمریکا با قیمت پایین‌تر را تحت بررسی دارد. احتمال داده می‌شود آمریکا ۱۰ میلیون بشکه از ذخیره نفتی خود را ماه آینده روانه بازار کند. تحریم‌ها علیه ایران و ونزوئلا و روسیه از یک سو و مشکلات در برنامه تولید کشورهایی نظیر نیجریه و آنگولا از سوی دیگر، موجب شده تا تولید فعلی اوپک‌‌پلاس پایین‌تر از هدف اعلام‌شده در ماه آگوست باشد؛ بنابراین اثر واقعی توافق اخیر در عمل کمتر از دو میلیون بشکه‌ و حداکثر در حد یک تا ۱.۱ میلیون بشکه خواهد بود. نشست بعدی‌ اوپک‌‌پلاس قرار است ۴ دسامبر برگزار ‌شود. در جریان نشست اخیر، الکساندر نواک، قائم‌مقام نخست‌وزیر روسیه که به‌تازگی از سوی آمریکا تحریم شده؛ اما اتحادیه اروپا تصمیم مشابهی درباره او نگرفته، در وین حضور داشت و همکاری اوپک و اوپک‌‌پلاس هم تا آخر سال ۲۰۲۳ تمدید شد. مشخص نیست افزایش قیمت نفت تا چه میزان درآمدهای نفتی روسیه را افزایش دهد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا با وضع تحریم‌های جدید علیه مسکو بر تعیین «سقف قیمت» بر نفت روسیه به توافق رسیدند. ۲۷ کشور عضو در نظر دارند انتقال نفت روسیه به کشور ثالث از طریق دریا بالاتر از سقف قیمت تعیین‌شده را نیز ممنوع کنند؛ تصمیمی که به ابتکار کشورهای گروه ۷ قرار است از ۵ دسامبر اجرائی شود.

واکنش احتمالی واشنگتن

قانون‌گذاران کنگره نیز تصمیم کارتل کشورهای نفتی را به اقدامی که موجب افزایش شدید قیمت نفت خواهد شد، به‌ویژه در زمانی که تنها چند هفته به حضور رأی‌دهندگان در انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا باقی مانده است، تقبیح کردند. شان کاستن و تام مالینوفسکی، دو نفر از اعضای دموکرات مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا، گفتند به تلافی موافقت دولت سعودی با کاهش تولید نفت، قانونی را ارائه می‌کنند تا نیروی نظامی بزرگ آمریکا را از عربستان سعودی خارج کنند. مالینوفسکی گفت: «این اقدام خصمانه عربستان سعودی و امارات متحده عربی با وجود پیشنهادهای اولیه بایدن، رئیس‌جمهوری، برای صدمه به ایالات متحده آمریکا و متحدانش و کمک به روسیه طراحی شده است. اگر دیکتاتوری سعودی از کنترلش بر بازارهای نفتی برای ضربه به اقتصاد ما و کمک به دشمنان‌مان استفاده می‌کند، دلیلی نمی‌بینیم که از میادین نفتی‌اش دفاع کنیم». این نماینده دموکرات ایالت نیوجرسی ادامه داد که پیام ایالات متحده آمریکا به ریاض باید این باشد: «اگر می‌خواهید کنار پوتین بایستید، پس از پوتین بخواهید از شما دفاع کند و موفق باشید».

سه نماینده دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا قانونی را برای پایان‌دادن به حضور نیروهای آمریکایی در عربستان سعودی و امارات متحده عربی در واکنش به کاهش تولید نفت اوپک و متحدانش ارائه کردند. به نوشته یاهونیوز، عربستان سعودی و امارات متحده عربی روی هم حدود ۳۰ درصد از ذخایر نفت خام جهان را تشکیل می‌دهند و حدود پنج هزار نظامی آمریکایی در این دو کشور مستقر هستند. به دنبال تصمیم اوپک‌پلاس در کاهش روزانه تولید نفت، «شان کاستن»، «تام مالینوفسکی» و «سوزان وایلد» سه نماینده دموکرات آمریکا طرحی ارائه داده‌اند که علاوه بر خروج نیروهای آمریکایی، سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا نیز از این دو کشور خارج خواهند شد. در بیانیه این سه قانون‌گذار آمریکایی آمده است: «این تصمیم نقطه عطفی در روابط ما با شرکای خلیج فارس ما است. اگر عربستان سعودی و امارات امیدوارند روابطی را با ایالات متحده حفظ کنند که برای آنها بسیار سودمند بوده، باید تمایل بیشتری برای همکاری با ما نه علیه ما در پیشبرد فوری‌ترین هدف امنیت ملی ما که شکست روسیه در اوکراین است، نشان دهند».

این قانون به دنبال سخنان سایر قانون‌گذاران دموکرات آمریکاست که به‌شدت از تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت به میزان دو میلیون بشکه در روز حدود دو درصد از عرضه جهانی، انتقاد کرده‌اند؛ اقدامی که باعث شد برخی قانون‌گذاران خواستار ارزیابی مجدد روابط آمریکا و عربستان شوند.