سکوت دسته‌گلی بود

محمود معتقدی: یدالله رویایی (رؤیا) در سال 1311 متولد دامغان تحصیلات تربیت‌معلم را در زادگاهش به پایان رساند و به کار تدریس پرداخت. در جوانی به حزب توده پیوست و پس از کودتای 28 مرداد 32 دستگیر و به زندان افتاد. وی در 22سالگی با نام مستعار «رؤیا» سروده‌هایش را در مطبوعات آن روزها به چاپ رساند. سپس تا دکترای اقتصاد پیش رفت. رویایی مدتی هم در تلویزیون ملی ایران همکاری داشته است. وی از مؤسسین انتشاراتی روزن بود و چندین نشریه با همکاری دیگر شاعران منتشر کرده بود. در دهه چهل با ارائه مانیفست «شعر حجم» (اسپاسمانتالیسم) از شعر نیمایی عبور کرد و در شعر امروز نگرش تازه‌ای را بنیان نهاد و از منظر پدیدارشناسی هوسرل به چگونگی این نحله شعری پرداخت، به لحاظ زبان‌، تصویرسازی، ترکیب‌ها، تناسب‌ها و نوعی آهنگ و وزن که در آن روزگار گفته می‌شد، پس از نیما دومین شاعری بود که مورد توجه شاعران و منتقدان قرار گرفته بود. رویایی سال 1358 از ایران مهاجرت کرد و به پاریس رفت و در آنجا به چاپ چندین مجموعه شعر و نقد پرداخت. گفتنی است که شعر حجم در سال‌های 46 و 47 حضور خود را در شعر نو اعلام داشت و بسیاری از شاعران «موج نو» به‌تدریج به گروه شاعران «حجم» پیوستند. رویایی از بنیان‌گذاران شعر حجم، بر این باور بود که شاعران «موج نو» دارای آشفتگی شده بودند. از منظر رویایی بسیاری از شاعران «موج نو» و «شعر دیگر» در روزگار خود نتوانستند درخششی در کار نحله شعری خود داشته باشند و حرف چندانی برای گفتن نداشتند. و به‌گونه‌ای تابع نوعی بیانیه تکنیک و اندیشه و احساس شاعرانه قوی در حوزه نوآوری نبودند. در این میان در سال 48 گروهی از شاعران و هنرمندان بیانیه شعر حجم را امضا کرده بودند، که پس از نشست‌های زیاد سرانجام این نحله شعری از سوی گروهی از شاعران پذیرفته شده بود. از چشم‌انداز شعر حجم می‌توان یادآور شد که تکرار و هم‌نشینی واژه و شیوه‌های عمودی شعر همراه با توجه به نوعی نظریه‌پردازی و گاه شکلی از قافیه‌پردازی و گاه آزاد به شیوه‌های خاصی از سوی شاعران مورد توجه قرار گرفته بود. رویایی بر این باور بود که شعر حجم نوعی «کمال» خیال‌پردازی و آزادی عمل به سمت شعر امروز بوده است و در این گذرگاه شعر برای شعر خواهد بود و کمتر به اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی می‌پردازد و جریان «مضمون‌گرایی» به‌گونه پنهان و آشکار در بطن شعر حضوری فعال دارد. بی‌گمان رویایی شاعر پیشتاز و آوانگارد بوده است و گزاره‌های شکلی و معنایی پیوسته اما ساده، شعر را به مقصد می‌رساند. «و مرگ، پیش از آنکه بمیرم/ آمد، دانستم که هیچ‌وقت مرگ منتظر مرگ نیست». در شعر رویایی چندین واژه کلیدی وجود دارد که جدی‌ترین «مرگ» است. لحن و شیوه‌های گفتاری در سروده‌های رویایی گاه سر از دنیای طبیعت درمی‌آورد. گفتنی‌ است که در مجموع شعرهای رویایی «هفتاد سنگ قبر» و «دریایی‌ها» بیشتر مورد اقبال و توجه اهل نظر قرار گرفته است. «سکوت، دسته‌گلی بود/ میان حنجره‌ من/ ترانه ساحل/ نسیم بوسه من بود و پلک باز تو بود./ پر آب‌ها پرنده باد/ میان لانه صدها صدا پریشان بود./ بر آب‌ها/ پرنده بی‌طاقت بود./ صدای تندر خیس/ و نور، نورتر آذرخش/ در آب، آینه‌ای ساخت/ که قاب روشنی از شعله‌های دریا داشت./ نسیم و بوسه و/ پلک تو و/ پرنده باد/ شدند آتش و دود/ میان حنجره من/ سکوت دسته‌گلی بود» (از شعرهای دریایی، 1344).

از یدالله رویایی نزدیک به 16 عنوان کتاب شعر و نقد (از سوی شعر) تاکنون در داخل و خارج از کشور چاپ شده است که معروف‌ترین آنها، ازجمله شعر «دریایی‌ها»، «دلتنگی‌ها»، «از دوستت دارم»، «هفتاد سنگ قبر»، «هلاک عقل به وقت اندیشیدن»، «بر جاده‌های تهی» و... است. رویایی 14 شهریور 1401 در نود سالگی در پاریس خاموش شد.