راست‌گرایان میانه‌رو بخت اول پیروزی در انتخابات ایتالیا
«ملونی» شگفتی سیاست رمی
ضابط فقط اجرا‌کننده حکم قاضی است و نه خود قاضی
ایتالیا خود را برای برگزاری یک انتخابات عمومی «زودهنگام» در روز یکشنبه آماده می‌کند. این انتخابات، ابتدا برای بهار سال آینده برنامه‌ریزی شده بود اما استعفای ماریو دراگی، نخست‌وزیر این کشور در ۲۱ جولای و فروپاشی دولت ائتلافی او که شامل احزاب چپ، راست و میانه‌رو بود، باعث شد تاریخ انتخابات تغییر کند و زودتر از موعد مقرر برگزار شود.
ایتالیا خود را برای برگزاری یک انتخابات عمومی «زودهنگام» در روز یکشنبه آماده می‌کند. این انتخابات، ابتدا برای بهار سال آینده برنامه‌ریزی شده بود اما استعفای ماریو دراگی، نخست‌وزیر این کشور در ۲۱ جولای و فروپاشی دولت ائتلافی او که شامل احزاب چپ، راست و میانه‌رو بود، باعث شد تاریخ انتخابات تغییر کند و زودتر از موعد مقرر برگزار شود. دولت ماریو دراگی پس از آن بر سر کار آمد که دولت ائتلافی پیش از آن به نخست‌وزیری جوزپه کونته، در ژانویه ۲۰۲۱ میلادی سقوط کرد. در نهایت نیز اقدام حزب کونته یعنی «جنبش پنج ستاره» در خودداری از حمایت از فرمان کمک اقتصادی دراگی بود که منجر به استعفای ماریو دراگی و سقوط دولتش شد. اختلاف «جنبش پنج ستاره» با دراگی به طور مشخص درباره میزان حمایت‌های ارائه‌شده از سوی دولت به خانواده‌ها، همچنین طرح دراگی برای ساخت یک کارخانه تبدیل زباله به انرژی با هدف مدیریت بحران زباله در شهر رم بود که «جنبش پنج ستاره» به دلیل نگرانی از پیامدهای زیست‌محیطی اجرای این طرح، با ساخت چنین کارخانه‌ای مخالفت می‌کرد. اما آیا برگزاری انتخابات زودهنگام می‌تواند به مشکلات سیاسی که چندین دهه است گریبان‌گیر ایتالیا شده پایان دهد؟
سیستم انتخاباتی قدیمی و ناکارآمد
سیستم انتخاباتی ایتالیا پیچیده است و قوانین انتخاباتی بسیار قدیمی و پنهان‌کاری‌های سیاسی در این کشور که گاه در شکل رسوایی‌هایی سیاسی نمایان می‌شود نیز بر این پیچیدگی افزوده است. علاوه بر این، احزاب نوظهور ایتالیا عمدتا با همان سرعتی که شکل می‌گیرند، ناپدید می‌شوند و فساد سیاسی نیز دهه‌هاست که سیاست‌مداران این کشور را از انجام اقدامی مؤثر باز داشته است. نظام سیاسی ایتالیا، یک نظام پارلمانیِ دومجلسی است. به همین دلیل در انتخابات عمومی این کشور، رأی‌دهندگان باید نمایندگانی را هم برای مجلس سفلی، هم مجلس نمایندگان و هم سنای این کشور برگزینند. اگرچه ایتالیایی‌ها از ۱۸سالگی می‌توانند در انتخابات عمومی این کشور شرکت کنند اما نمی‌توانند مستقیم و با رأی خود نخست‌وزیر را برگزینند. در این کشور، نخست‌وزیر پس از تشکیل پارلمان جدید (متشکل از هر سه مجلس) انتخاب می‌شود و در نهایت نیز فردی می‌تواند بر این جایگاه تکیه بزند که هم رأی اعتماد پارلمان و هم تأیید رئیس‌جمهور را به دست آورد. اصرار به کسب تأیید رئیس‌جمهور برای تعیین نخست‌وزیر نیز در حالی است که برخلاف فرانسه و ایالات متحده، مقام رئیس‌جمهوری در ایتالیا عمدتا یک مقام تشریفاتی است و فرد رئیس‌جمهور قدرت اجرائی چندانی ندارد. علاوه بر این، قوانین انتخاباتی ایتالیا بارها تغییر کرده است؛ حتی پس از همه‌پرسی سال ۲۰۲۰ تعداد کرسی‌های پارلمان کاهش یافت و ایتالیایی‌ها اکنون به ۴۰۰ نماینده (در مقابل ۶۳۰ نماینده پیشین) رأی می‌دهند و تعداد سناتورها نیز از ۳۱۵ به ۲۰۰ نفر کاهش یافته است. دیگر اینکه در سال‌های اخیر و در چارچوب این سیستم انتخاباتی، حمایت از ائتلاف‌ها در مقابل نامزد‌های منفرد و مستقل بیشتر بوده و این اتفاق نیز باعث شده است یک سیستم سیاسی بی‌ثبات شکل بگیرد. نتیجه اینکه فروپاشی دولت‌ها در این کشور به امری عادی تبدیل شده است؛ به گونه‌ای که در ۷۶ سال اخیر یعنی از زمان برقراری جمهوری در ایتالیا، ۶۷ کابینه بر سر کار آمده است. شکاف شدید شمال-جنوب و اتکا به حمایت‌های خارجی نیز این مشکل را تشدید کرده است. روی‌کارآمدن سیلویو برلوسکونی، سرمایه‌دار جنجالی ایتالیا نیز بر این بحران دامن زد. او نوعی رهبری تفرقه‌انگیز داشت که پس از او، از سوی بسیاری از دولت‌های ائتلافی دنبال شد؛ دولت‌های ائتلافی با عمری کوتاه که هیچ‌گاه نتوانستند کرسی‌های قابل توجهی در پارلمان به دست بیاورند.
«ائتلاف راست میانه»
در حال حاضر ائتلاف موسوم به «ائتلاف راست میانه» (coalizione di centrodestra) متشکل از احزاب «برادران ایتالیا» به رهبری خانم جورجیا ملونی، حزب «لگا نورد» به رهبری ماتئو سالوینی و حزب «فورزا ایتالیا» به رهبری سیلویو برلوسکونی در نظرسنجی‌ها پیشتاز است. به نوشته یورونیوز، نظرسنجی‌ها همچنین نشان داده است که حزب «برادران ایتالیا» که یک حزب محافظه‌کار و ملی‌گرا محسوب می‌شود، احتمالا بزرگ‌ترین حزب عضو این ائتلاف خواهد بود. اما این حزب به دلیل ارتباطاتش با گروه‌های فاشیستی و رویکرد مثبتی که به رژیم موسولینی دارد، به شدت مورد انتقاد است. در واقع، دو نفر از اعضای حزب «برادران ایتالیا» از نوادگان مستقیم بنیتو موسولینی، دیکتاتور پیشین این کشور هستند و با افتخار همچنان نام خانوادگی او را دارند. همچنین اگرچه مانیفست کنونی حزب «برادران ایتالیا» هیچ اشاره مستقیمی به فاشیسم ندارد و از شدت برخی از برنامه‌های اجتماعی محافظه‌کارانه و افراطی خود کاسته است، اما خانم ملونی در اوایل تابستان امسال در جریان سخنرانی خود در یکی از تجمعات گروه‌های راست افراطی اسپانیا، از «لابی‌های» دگرباشان جنسی همچنین «خشونت اسلام‌گرایان» انتقاد کرد. متحد جدی جورجیا ملونی در این ائتلاف، ماتئو سالوینی است که پیش‌تر در مقام‌هایی همچون معاون نخست‌وزیر و وزیر کشور ایتالیا فعالیت کرده است. او همچنان بر سیاست‌های ضدمهاجرتی خود اصرار دارد و وعده کاهش شمار مهاجران به این کشور را داده است. سالوینی که همواره از تحسین‌کنندگان ولادیمیر پوتین بوده، ضمن مخالفت با حمله روسیه به اوکراین مدعی شده است که تحریم‌های اخیر علیه مسکو، به ایتالیایی‌ها بیشتر از روس‌ها ضربه زده است. حزب راست میانه برلوسکونی نیز اگرچه رویکرد معتدل‌تری نسبت به دیگر متحدان این ائتلاف دارد، اما سابقه رسوایی‌های شخصی او از جمله فرارهای مالیاتی، دوستی چند دهه‌ای با ولادیمیر پوتین و اتهامات درخواست خدمات جنسی از یک دختر پایین‌تر از سن قانونی باعث شده که حضور او در این ائتلاف، آینده امیدبخشی را به ایتالیایی‌ها نوید ندهد. شمار رأی‌دهندگان حزب برلوسکونی در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است؛ با وجود این به نظر می‌رسد حمایت برلوسکونی از ملونی و سالوینی، بیشتر راهی برای کسب آرای لازم در انتخابات و تضمین پیروزی آنها باشد.
«ائتلاف چپ میانه»
در طرف دیگر این طیف سیاسی نیز «ائتلاف چپ میانه» (coalizione di centrosinistra) قرار دارد که بزرگ‌ترین نیروی آن حزب دموکراتیک (Partito Democratico; PD) است و چند حزب کوچک با دیدگاه‌هایی مترقیانه نیز آن را حمایت می‌کنند. این ائتلاف در حال حاضر توسط انریکو لتا، استاد دانشگاه و نخست‌وزیر پیشین ایتالیا در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ میلادی رهبری می‌شود. «ائتلاف چپ میانه» موضعی معتدل و طرفدار اتحادیه اروپا دارد و به شدت با پوتین و جنگ روسیه در اوکراین مخالف است. این ائتلاف همچنین آشکارا از حقوق دگرباشان جنسی همچنین ازدواج همجنس‌گرایان و قانون‌گذاری برای مبارزه با همجنس‌گرا‌هراسی حمایت می‌کند.
«جنبش پنج ستاره»
«جنبش پنج ستاره» نیز بار دیگر به عنوان یک حزب مستقل در این انتخابات حضور دارد و جوزپه کونته، نخست‌وزیر پیشین ایتالیا آن را رهبری می‌کند. این حزب پوپولیست که جهت‌گیری سیاسی آن همیشه تا حدودی مبهم بوده، توسط بپه گریلو (کمدین) و جیانروبرتو کازالجو (کارآفرین دیجیتال) در سال ۲۰۰۹ میلادی به عنوان یک نیروی مردمی ضد ساختار و با هدف مبارزه با فساد سیستمی در این کشور تأسیس شد و همواره بر داشتن یک دموکراسی دیجیتال و داشتن یک محیط زیست پایدار تأکید داشته و مواضع آن نیز ترکیبی از مواضع اجتماعی مترقی و محافظه‌کارانه بوده است. این حزب در دهه ۲۰۱۰، در بحبوحه بحران در منطقه یورو و شرایط نامساعد اقتصادی و اجتماعی ایتالیا پدیدار شد و در هر دو انتخابات عمومی ۲۰۱۳ و ۲۰۱۸ میلادی نیز به بزرگ‌ترین حزب واحد این کشور تبدیل شد. با وجود این انشعاب‌های داخلی در این جنبش از جذابیت پوپولیستی آن کاسته است و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیمی از رأی‌دهندگان خود در سال ۲۰۱۸ میلادی را نیز از دست داده است.
«ائتلاف قطب سوم»
آخرین نیروی سیاسی اصلی در این انتخابات، «ائتلاف قطب سوم» است؛ یک ائتلاف میانه‌روی متشکل از نیروهای جداشده از حزب دموکرات و حزب ماتئو رنتسی، نخست‌وزیر پیشین این کشور. این ائتلاف حامی اقتصاد لیبرال و اتحادیه اروپاست و دیجیتالی‌کردن تجارت در ایتالیا را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده است. در کنار این چهار ائتلاف، چند حزب کوچک دیگر نیز در این انتخابات حضور دارند؛ از اتحادیه مردمی (چپ افراطی) تا Italexit که به دنبال خروج ایتالیا از اتحادیه اروپاست و از آنجایی که این احزاب کوچک احتمالا درصد پایین و تک‌رقمی از آرای این انتخابات را به دست خواهند آورد، بعید است که بتوانند کرسی‌های زیادی در پارلمان داشته باشند.
نظرسنجی‌ها
اگر قرار باشد به نظرسنجی‌ها اعتماد کنیم، احتمالا این جورجیا ملونی است که به عنوان اولین نخست‌وزیر زن ایتالیا بر سر کار خواهد آمد. بر اساس نظرسنجی‌ها، او که بزرگ‌ترین حزب «ائتلاف راست میانه» را رهبری می‌کند احتمالا ۴۶ تا ۴۸ درصد آرا را به دست خواهد آورد که بسیار بالاتر از آستانه ۴۰ درصدی مورد نیاز برای کسب «اکثریت آرا» است. با وجود این، نظرسنجی‌ها از وجود شمار قابل توجهی رأی‌دهنده بلاتکلیف خبر می‌دهند و تخمین زده می‌شود ۴۱ درصد از رأی‌دهندگان قصد رأی‌دادن نداشته باشند. در چنین اوضاعی حزب دموکراتیک به ویژه در تلاش است تا رأی‌دهندگان جوان را جذب کند و معتقد است هنوز هم می‌تواند نتایج انتخابات را به نفع خود تغییر دهد.
