از روزهای رفته درس بگیریم
بحران کرونا برای تمام دنیا یک غافلگیری بزرگ بود. پیش‌بینی تمام محافل علمی این بود که در پاییز و زمستان سال ۹۸ یا همان ۲۰۱۹ منتظر یک پاندمی آنفلوانزا باشیم که ماجرا به سمت دیگری رفت و درگیر شکلی از عفونت تنفسی شدیم که کووید۱۹ نام گرفت.
علیجان تبرایی- رئیس انجمن ویروس‌شناسی ایران: بحران کرونا برای تمام دنیا یک غافلگیری بزرگ بود. پیش‌بینی تمام محافل علمی این بود که در پاییز و زمستان سال ۹۸ یا همان ۲۰۱۹ منتظر یک پاندمی آنفلوانزا باشیم که ماجرا به سمت دیگری رفت و درگیر شکلی از عفونت تنفسی شدیم که کووید۱۹ نام گرفت. ما هم خوشبختانه بخشی از آمادگی لجستیک مراکز بهداشتی کمتر و بیمارستان بیشتر را داشتیم؛ تخت‌های آی‌سی‌یو ما بیشتر شده بود و متخصصان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی ما هم به مراتب بیشتر شده بودند. در واقع زمان شروع پاندمی از جهت سخت‌افزاری شرایط تقریبا مناسبی داشتیم. اما بحث‌های سیاسی و اینکه سمت و سوی شیوع این ویروس از کجاست و منشأ آن چیست یا چه رویکردی خواهد داشت، همه در محافل مطرح شد. علاوه بر اینکه چنین بحث‌هایی، در محافل پزشکی هم بحث‌های خودمان را داشتیم. در دنیای سیاست، مسائل دیگری پیگیری می‌شد که تأثیر آنها شرایط را پیچیده‌تر می‌کرد. در کنار آن جامعه هم دستخوش موضوعات اجتماعی متفاوتی بود. در آن بین، دو اتفاق مشخص افتاد؛ یکی آمادگی‌ای که سیستم بهداشت و درمان ما از خود نشان داد و دوم ورود مستقیم عالی‌ترین مقام کشور یعنی مقام معظم رهبری در این موضوع که هم کار را به متخصصان امر سپردند و هم خودشان مستقیم آمدند و دستورالعمل‌های حوزه سلامت را ابلاغ کردند.
در هر حال، این دو نکته مثبت وجود داشت. حال اینکه دست‌اندرکاران حوزه سلامت به درستی از این فرصت استفاده کردند یا نه، موضوع شایان بحثی است.
متأسفانه در مقاطعی درگیر انحرافاتی در عملکرد بودیم؛ مثل اینکه جلوی ورود واکسن گرفته شد. در کنارش هم عوامل بیرونی مثل تحریم‌ها بسیار بر شرایط اثرگذار بود.
همچنین در داخل کشور نیز آن همبستگی و تخصص‌گرایی که باید در این حوزه به وجود می‌آمد، نبود. اما به تدریج که جلو رفتیم، خوشبختانه فضا بهتر شد.
در واقع جوی که در مملکت به وجود آمد، مثل برنامه‌های قرنطینه که عنوان شد، بالا و پایین‌های زیادی داشت. بااین‌حال، در بدنه اجرائی حوزه سلامت و بدنه اجرائی کشور، آن اهتمامی که باید در مدیریت بیماری باشد، نبود.
در حوزه سلامت و بحث نیازهای آن زمان، ماجرای واکسن و کیت‌های آزمایشگاهی همه وسط آمدند و افرادی بودند که جانانه مسائل را پیش بردند.
البته در کنار آن وجود برخی اظهارات شبه‌علم به جریانات سیاسی وارد شد که به هر حال آسیب‌زا بود؛ ولی خوشبختانه نتوانست به بدنه سلامت جامعه که محکم ایستاده بود و کارش را انجام می‌داد، آسیب وارد کند. با وجودی که نارضایتی‌هایی به وجود آمد، خوشبختانه جامعه سلامت در این مسیر تمام‌قد ایستاد و مسیر درست خودش را رفت و با فراز‌و‌فرودهایی که این بیماری در طول مدت خود داشت، توانست نسبت به خیلی از کشورها روند را به خوبی جلو برود. با وجود تمام مشکلات، کارنامه بدی نداشتیم و در کلیت موضوع کارنامه قابل قبول است. ما در حوزه واکسن درخشان بودیم. در حوزه ساخت کیت‌های آزمایشگاه برای کرونا و بیماری‌های ویروسی دیگر یا توسعه آزمایشگاه‌های مولکولی ویروس‌شناسی موفق بودیم. در کلیت روند کار بیمارستان‌ها با توسعه کمی و کیفی بخش‌های مختلف آن خوب بودیم. اینها همه برای پاندمی‌های احتمالی آینده نکات مثبتی خواهد بود. البته در بحث این نوع اتفاقات، نبود جامعه‌شناسان و متولیانی که ابعاد مختلف این موضوع را کنار هم قرار می‌دهند تا فرهنگ‌آفرینی کنند، دیده می‌شود. آنها می‌توانند جامعه را با یک وحدت رویه در جهت زندگی متناسب با بیماری کووید۱۹ پیش ببرند. ما در این بخش‌ها متأسفانه نتوانستیم خیلی موفق باشیم. در بحث رسانه‌ای هم آموزش و تعبیر درست دارای ضعف‌های جدی بود که می‌توان از تجربه آن روزها برای آینده استفاده کرد.
قطعا یکی از مشکلات دیگری که باید به آن توجه کنیم، در مرحله اول کرونا یعنی کار در یک سال اول درگیری با کووید۱۹ است که توجه کمتری به آن بوده و آن‌هم شبکه‌های بهداشتی است و اینها را جدی نگرفتیم. الان فرصتی است تا شبکه‌های بهداشتی را توسعه دهیم و آنها می‌توانند ما را مقاوم کنند و حتی در بحث بیماری‌هایی که این روزها در جهان شایع شده می‌توانند کمک‌کننده‌های جدی ما باشند و با کمک آنها می‌توانیم سیستم‌های مراقبتی قوی‌تری داشته باشیم.
