ایران، ترکیه و روسیه و تلاش مشترک برای ترسیم آینده سوریه

شرق: نشست روند آستانه در واپسین ساعات سه‌شنبه آغاز به کار کرد و تا دقایقی از روز گذشته به درازا کشید. سیدابراهیم رئیسی در «هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه» در حضور رؤسای جمهوری روسیه و ترکیه، با تشکر از حضور ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان در این اجلاس، عنوان کرد: مایلم در ابتدا بر حفظ مواضع خود درباره سوریه و حفظ تمامیت ارضی این کشور و رسیدن به راه‌حل سیاسی و بدون مداخله خارجی تأکید کنم. امروز با گذشت حدود 11 سال از آغاز بحران سوریه، ایران همچنان معتقد است تنها راه‌حل بحران، سیاسی است و اقدام نظامی نه‌تنها راه‌گشا نیست، بلکه به وخامت اوضاع منجر می‌شود. رئیسی در ادامه تصریح کرد که ما از گذشته به‌عنوان کشورهای ضامن روند آستانه از راه‌حل سیاسی در چارچوب توافقات انجام‌شده از‌جمله برگزاری مذاکرات قانون اساسی سوریه حمایت می‌کردیم و بر عزم خود برای مبارزه با تروریسم در اشکال مختلف آن و از‌جمله آنچه در سوریه رخ داده، تأکید داریم. رئیس‌جمهور ایران با تأکید بر اینکه تحریم‌های یک‌جانبه و تروریسم اقتصادی، ناقض حقوق بین‌الملل و حاکمیت کشورهاست، بیان کرد: ایران ضمن محکوم‌کردن هرگونه تحریم علیه ملت‌ها خصوصا ملت سوریه، اعلام می‌کند که به حمایت از مردم و دولت سوریه با قدرت بیشتری ادامه خواهد داد. او مسئله آوارگان داخلی و پناه‌جویان سوریه را موضوعی مهم برشمرد و در همین زمینه افزود: کشورهای منطقه و جامعه بین‌المللی باید به بازگشت آوارگان به خانه خود کمک کنند. ما به‌خوبی از مشکلات و نگرانی‌های کشورهای همسایه سوریه در این زمینه آگاهی داریم و از هرگونه تلاش و ابتکار در این زمینه حمایت می‌کنیم. رئیسی تصریح کرد: معتقدیم مشروط‌کردن کمک‌های انسان‌دوستانه به تحقق اهداف سیاسی برخی کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی این روند را مختل خواهد کرد و در این زمینه خواستار توجه و اقدام جدی‌تر جامعه بین‌المللی هستیم.

رئیس‌جمهور ایران در ادامه نکات خود افزود: شورای امنیت سازمان ملل متحد و دبیرکل محترم آن سازمان باید قبل از آنکه اقدامات این رژیم به یک معضل بزرگ امنیتی بدل شود، به وظایف خود در این زمینه عمل کنند. او پایان‌بخش سخنانش را به اثرگذاری خروجی نشست روند آستانه بر تحولات سوریه اختصاص داد و گفت: امیدوارم تصمیمات سازنده‌ و مفیدی در این نشست اتخاذ شود و بتوانیم شاهد ادامه و تضمین و تأمین صلح در سوریه و سعادت پایدار برای مردم این کشور باشیم. با این حال محوریت سخنان رجب طیب اردوغان در نشست سه‌شنبه‌شب روی تروریسم بود؛ تروریسمی که بر تحرکات گروه‌های کُردی در ترکیه و سوریه تأکید داشت. پیرو این نکته اردوغان در هفتمین نشست سران کشورهای ضامن روند آستانه گفت: روند آستانه تنها پلتفرمی است که گام‌های لازم را برای حل بحران سوریه برداشته است. ما از سال ۲۰۱۹ اجازه ندادیم از برخی گروه‌ها استفاده ابزاری شود و اکنون هم به مبارزه با گروه‌های تروریستی ادامه می‌دهیم. از روسیه و ایران انتظار داریم در این مبارزه در کنار ترکیه باشند. رئیس‌جمهور ترکیه با تأکید بر اجرای مفاد قبلی مذاکرات آستانه افزود: گروه‌های تروریستی در سوریه مشکل ترکیه هستند. تروریسم تمامیت ارضی ترکیه را هم تهدید می‌کند. مبارزه ترکیه با داعش، پژاک، پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ و سایر گروه‌های تروریستی به شکل مداوم ادامه می‌یابد. این سازمان‌های ترورویستی باید ریشه‌کن شوند. اردوغان خاطرنشان کرد: در آینده منطقه ما جایی برای گروه‌های تروریستی تجزیه‌طلب وجود ندارد. ترکیه مرزهای جنوبی خود را از وجود گروه‌های تروریستی پاک می‌کند. ما به مبارزه با تروریست‌ها ادامه می‌دهیم. رئیس‌جمهوری ترکیه در ادامه با اتخاذ لحنی صریح‌تر خطاب به همتایان ایرانی و روس خود عنوان کرد: شما می‌گویید نگرانی ترکیه را درک می‌کنید که ما بابت آن از شما تشکر می‌کنیم؛ ولی جملات به‌تنهایی درمان دردها نیست. گروه‌های تروریستی که نام بردم، باید حداقل ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه دور شوند. ما از دوستان خود انتظار داریم صادقانه از فعالیت‌های ما در مبارزه با تروریسم حمایت کنند. رئیس‌جمهور ترکیه با بیان اینکه تاکنون هشت جلسه کمیته قانون اساسی سوریه برگزار شده است، خاطر‌نشان کرد: موفقیت مذاکرات قانون اساسی به معنای موفقیت نشست آستانه است. پس باید مذاکرات کمیته قانون اساسی را در یکی از مقرهای سازمان ملل برگزار کنیم. ما با هم روند آستانه را تأسیس کردیم؛ ولی جلسات کمیته قانون اساسی تاکنون نتایج دلخواهی نداشته است. اگر این مذاکرات با موفقیت پیش رود، ما در واقع موفق می‌شویم. آرامش حاکم در ادلب به خاطر مذاکرات روند آستانه است و باید آتش‌بس در این مناطق حفظ شود. ما نگرانی ایران و روسیه را درباره ادلب درک می‌کنیم. ولادیمیر پوتین هم در هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه اظهار کرد: فکر می‌کنیم بسیار بسیار مهم است که ایران، روسیه و ترکیه تلاش بسیار مهمی برای کمک‌رساندن به مردم سوریه برای ساخت‌وساز پسا‌اختلافی داشته باشند. او عنوان کرد: یعنی اقتصاد کشور و بخش اجتماعی را احیا کنند و معتقدیم که مهاجران و پناه‌جویان و آوارگان داخلی را به خانه‌های خود باز‌گردانند. رئیس‌جمهور روسیه اطمینان داد که نتایج مذاکرات ما بسیار عالی و پر‌ثمر خواهد بود و می‌تواند باعث تحکیم ثبات و امنیت نه‌تنها در سوریه بلکه در همه خاورمیانه شود. پوتین اذعان کرد اجلاس بعدی به نوبت قرار است در روسیه برگزار شود و البته بسیار خوشحال خواهیم شد شما را در فدراسیون روسیه ببینیم. رئیسی، پوتین و اردوغان پس از پایان این نشست برای حضور در نشست خبری مشترک به جمع خبرنگاران آمدند. سیدابراهیم رئیسی در نشست خبری مشترک با همتایان ترکیه‌ای و روس خود اعلام کرد‌: «در این نشست، تأکید بر حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه شد و بر این امر که حضور آمریکایی‌ها در شرق فرات به هر بهانه‌ای هیچ وجهی ندارد نیز تأکید صورت گرفت». رئیس‌جمهور روسیه نیز در جمع خبرنگاران گفت: «سه کشور تأکید دارند بر ‌اساس گفت‌وگوی سوری و با راه‌حل سیاسی، بحران سوریه حل‌شدنی است و باید به وحدت و تمامیت ارضی سوریه احترام گذاشته شود و سرنوشت سوریه باید به دست مردم این کشور تعیین شود». این در حالی بود که رئیس‌جمهوری ترکیه نیز در این نشست خبری با تکرار همان سخنان خود در نشست آستانه بر مبارزه با گروه‌های مسلح در سوریه تأکید و بیان کرد: «میان سازمان‌های پژاک، ی‌پ‌گ و پ‌ک‌ک هیچ تفاوتی نمی‌بینیم. قبول نمی‌کنیم از یکی به‌عنوان ابزار استفاده و با دیگری مبارزه شود». اردوغان در‌عین‌حال تأکید کرد: فرمت روند آستانه مؤثرترین اقدامی است که راه‌حل سیاسی را در این زمینه تسهیل می‌کند. در پایان این نشست هم بیانیه مشترکی از سوی سه کشور صادر شد. در این بیانیه قید شد که شرایط شمال سوریه بررسی و تأکید شد که دستیابی به امنیت و ثبات در منطقه تنها در سایه حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور ممکن است و به این منظور تصمیم گرفتند تلاش‌های خود را هماهنگ کنند. همچنین مخالفت خود را با تصرف و انتقال غیرقانونی نفت و درآمدهای حاصل از فروش آن که متعلق به سوریه است، ابراز کردند. در بیانیه مذکور آورده شده که طرفین بار دیگر بر عزم خود مبنی بر تداوم همکاری‌های جاری به‌منظور نابودی نهایی همه افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و موجودیت‌های تروریستی تأکید کرده و بر طبق حقوق بین‌الملل بشردوستانه، خواستار محافظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌های غیرنظامی‌ شدند. در بخش دیگری از این بیانیه عنوان شد که منازعه سوریه هیچ‌گونه راه‌‌حل نظامی نداشته و تنها از طریق روند سیاسی سوری ـ سوری با تسهیل‌گری سازمان ملل وفق قطع‌نامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل قابل حل‌وفصل خواهد بود. با همه آنچه گفته شد، این نشست چندان هم بی‌حاشیه نبود. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در جریان مذاکرات با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، او را حدود یک دقیقه معطل گذاشت. این حرکت اردوغان با عنوان مقابله‌‌به‌مثل رئیس‌جمهور ترکیه نسبت به پوتین برداشت شده است؛ چرا‌که پوتین پیش‌ از ‌این چنین کاری با اردوغان کرده بود.