پاسخ وزارت نیرو (شرکت مادر‌تخصصی مدیریت منابع آب ایران) به گزارش «شرق»

ضمن تشکر از آن رسانه محترم درخصوص ارتقای آگاهی‌های عمومی درباره آب، بازگشت به مطلب مندرج تحت عنوان «کویر در کرخه» در تاریخ 1401.02.10 با کد خبر 845159 خواهشمند است وفق قانون مطبوعات دستور فرمایید توضیحات شرکت مدیریت منابع آب ایران درج شود.

. سال آبی 1401-1400 از نظر میزان بارش و رواناب جزء خشک‌ترین سال‌های دوره آماری 53‌ساله اخیر می‌باشد، به گونه‌ای که میزان بارش از ابتدای مهر تاکنون نسبت به متوسط بلندمدت در کل حوضه آبریز سد کرخه قریب 37 درصد و در برخی استان‌های حوضه مانند ایلام تا نزدیک به 50 درصد کاهش داشته است.

. متأثر از وضعیت بارندگی، آورد طبیعی پیش‌بینی‌شده در برنامه مدیریت منابع و مصارف سد کرخه که با توجه به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور و استفاده از خرد جمعی در حالت بدبینانه (وقوع کمترین بارندگی محتمل و به‌وقوع‌پیوسته در دوره آماری و برآورد رواناب در این شرایط) تنظیم گردیده بود نیز حدود یک میلیارد متر مکعب (کاهش قریب 60 درصدی آورد طبیعی رودخانه کرخه) کاهش داشته است که قاعدتا می‌بایست میزان مصارف پیش‌بینی‌شده در برنامه ابلاغی نیز تعدیل گردد.

. به منظور مدیریت بهینه مصارف پایاب سد، برنامه مدیریت منابع و مصارف سد کرخه با هماهنگی معاونین ذی‌ربط وزارت جهاد کشاورزی، کارگروه استانی سازگاری با کم‌آبی و سازمان جهاد کشاورزی خوزستان بر‌اساس الگوی کشت و نیاز آبی اعلام‌شده برای کشت‌های پاییزه و زمستانه تنظیم و به استان‌های خوزستان و ایلام ابلاغ گردیده است. در برنامه ابلاغی برای مصارف شرب، محیط زیست و پایداری جریان به ترتیب 480 و 650 میلیون متر مکعب و برای مصارف کشاورزی استان‌های خوزستان و ایلام نیز به ترتیب 1371 و 214 میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده است. با وجود عدم تحقق پیش‌بینی‌های ورودی و کاهش شدید ذخیره سد و با هدف جلوگیری از بروز خسارت به زارعین و بهره‌برداران از منابع آب سد و با بهره‌گیری و برداشت آب از حجم ذخیره استراتژیک سد، کلیه مصارف تعریف‌شده در برنامه ابلاغی خصوصا نیاز آبی کشت پاییزه در دو استان تأمین گردیده است. با این وجود به دلیل افزایش قابل توجه سطح زیر کشت محصولات پاییزی در استان خوزستان و عدم رعایت سطوح مورد توافق در کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان، خساراتی به اراضی زراعی واقع در پایین‌دست رودخانه کرخه در منطقه دشت آزادگان وارد گردید.

. شرکت مدیریت منابع آب ایران و سازمان آب و برق خوزستان با همکاری سایر دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط، تمام سعی و تلاش خود را به منظور تأمین پایدار آب کشت پاییزه دو استان خوزستان و ایلام در قالب برنامه‌ریزی‌های مدون و کنترل دقیق خروجی‌های سد پیاده نمود و با وجود عدم تحقق ورودی‌های پیش‌بینی‌شده، کشت‌های پاییزه در دو استان ذی‌نفع را در کنار سایر مصارف ضروری به نحو مطلوب تأمین آب نموده است و لیکن به دلیل عدم جایگزینی احجام تخلیه‌شده با آب ورودی به سد، پتانسیل منابع آبی موجود و حجم ذخیره قابل رهاسازی برای مصارف کشاورزی تابستانه وجود ندارد.

. تراز آب دریاچه سد کرخه در تاریخ 1401.02.18 معادل 179 متر می‌باشد که در این شرایط حجم ذخیره مفید سد 416 میلیون متر مکعب پایین‌تر از تراز نیروگاهی (تخلیه 416 میلیون متر مکعب از ذخیره استراتژیک سد) و تا حداقل تراز تجربه‌شده طی دوران بهره‌برداری حدود 250 میلیون متر مکعب ذخیره در سد وجود دارد. مقایسه این حجم از ذخیره قابل رهاسازی به‌علاوه حجم جریان‌های ورودی طی ماه‌های پیش‌رو با نیازهای استراتژیک خصوصا آب شرب بالغ بر نیمی از جمعیت استان خوزستان و پایداری جریان و الزامات محیط‌زیستی حاکی از آن است که در ماه‌های پیش‌رو برای تأمین این‌گونه نیازهای ضروری نیز با کمبود جدی مواجه بوده و برنامه‌ریزی شده است بخشی از این نیاز از حوضه‌های آبریز مجاور جبران گردد.

. مطابق ماده 21 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361.12.16، تبصره 3 ماده 7 و ماده 14 آیین‌نامه اجرائی مصرف بهینه آب کشاورزی مصوب 1375.6.11 هیئت وزیران، بند «ک» تبصره 8 قانون بودجه سال 1400 و بند «خ» همین تبصره در قانون بودجه سال 1401 و بند «پ» مصوبه شماره 137055 ت/ 58837 ه مورخ 1400.11.3 مبنی بر لزوم اعمال ممنوعیت یا محدودیت کشت برنج خارج از استان‌های گیلان و مازندران با توجه به محدودیت‌های منابع آبی توسط کارگروه‌های سازگاری با کم‌آبی، شرکت‌های آب منطقه‌ای و سازمان آب و برق خوزستان می‌بایست متناسب با شرایط آبی در سال‌ها و یا دوره‌های خشک که کاهش عرضه یا جیره‌بندی آب ضرورت داشته‌ باشد، سقف تحویل آب به بهره‌برداران بخش کشاورزی را با هماهنگی و تصویب کارگروه‌های سازگاری با کم‌آبی به طور متناسب کاهش دهند. بر همین اساس و پس از حصول اطمینان از عدم تحقق احجام آب ورودی مورد انتظار به مخزن سد کرخه و کاهش شدید حجم ذخیره مفید آن، گزارش‌های تحلیلی از وضعیت منابع و مصارف این سد تنظیم و پس از اخذ مصوبه کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان (صورت‌جلسه مورخ 1400.12.9)، نسبت به اخذ مصوبه کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی (مصوبه بیست‌و‌هفتمین جلسه کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی به شماره 100 / 31 / 61395 / 1400 مورخ 1400.12.28) مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در استان خوزستان از‌جمله حوضه‌ آبریز کرخه اقدام و ضمن ابلاغ به دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط به طرق مختلف به اطلاع بهره‌برداران بخش کشاورزی نیز رسیده است.

با عنایت به موارد بالا چنان‌که مشاهده می‌شود وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه استانی ضمن اهتمام به تأمین آب کشت پاییزه و جلوگیری از بروز خسارت جدی به کشاورزان در تولید محصولات راهبردی گندم و کلزا، تصمیم‌گیری راجع به ممنوعیت کشت برنج نیز با توجه به محدودیت بسیار شدید و نبود پتانسیل منابع آبی قابل رهاسازی از سد کرخه برای بخش کشاورزی و لزوم تأمین پایدار و مطمئن آب شرب و همچنین با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و با مشارکت و نظر جمعی اعضای کارگروه‌های ملی و استانی سازگاری با کم‌آبی اتخاذ گردیده و چاره‌ای جز اعمال ممنوعیت کشت تابستانه و شلتوک در استان خوزستان و شبکه‌های پایاب سد کرخه در استان ایلام و همچنین ممنوعیت کشت برنج و اعمال محدودیت در کشت سایر محصوصلات زراعی در استان‌های ایلام، کرمانشاه، لرستان و همدان در حوضه آبریز کرخه وجود نداشته است.