پکیج تحرکات دیپلماتیک احیای برجام

شنبه‌شب هفته جاری بود که زبیگنیو رائو، وزیر امور خارجه لهستان در رأس هیئتی دیپلماتیک با دستور کار گفت‌وگو درباره مسائل دوجانبه و جنگ اوکراین که در نزدیکی مرز لهستان جریان دارد، در سفری سه‌روزه به تهران وارد شد. به موازاتش سه‌شنبه انریکه مورا، مذاکره‌کننده ارشد اروپایی با حضور در ایران آخرین تیر ترکش دیپلماتیک اتحادیه اروپا را برای احیای برجام شلیک کرد. این در حالی است که طبق شنیده‌ها شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر هم پنجشنبه‌شب هفته جاری به ایران سفر خواهد کرد. اگرچه در این سفر مسائلی مانند جام جهانی ۲۰۲۲، وصول مطالبات ایران و موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای می‌تواند موضوع دیدارهای دوحه و تهران باشد اما بی‌شک مهم‌ترین مسئله این سفر تلاش دیپلماتیک دوحه برای احیای برجام و حل آخرین موانع در این زمینه خواهد بود. سفر امیر قطر از این جهت اهمیت مضاعف دارد که علاوه بر نمایندگی مواضع ایالات متحده به شکلی دربردارنده نگاه تروئیکای اروپایی نیز خواهد بود؛ به‌ویژه که حضور شیخ تمیم در ادامه سفر وی به آلمان، انگلیس و چند کشور دیگر اروپایی قابل ارزیابی است.

این ترافیک دیپلماتیک در ایران گویای آن است که بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از تمام ظرفیت خود برای خروج برجام از بن‌بست کنونی استفاده می‌کنند. از یک طرف ورشو که نزدیکی سیاسی خاصی به مواضع واشنگتن دارد، سعی در مجاب‌کردن تهران داشته و از طرف دیگر اتحادیه اروپا و تروئیکای قاره سبز هم تکاپوی جدی برای جلوگیری از شکست توافق هسته‌ای را در دستور کار قرار داده‌اند. در کنارش قطر که در چند سال اخیر جای عمان را به‌عنوان میانجی‌گر ایران و آمریکا گرفته است، نیم‌نگاهی به تنش‌زدایی بین تهران – واشنگتن دارد تا ضمن رفع نگرانی خود درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ذیل حصول توافق در وین بتواند نفوذ و وزن دیپلماتیک خود را به‌شدت افزایش دهد. بنابراین جا دارد دولت رئیسی هم به موازات اتخاذ سیاستی عقلانی و منعطف به این نکته توجه داشته باشد که اوج‌گیری بحران معیشت در داخل کشور راهی جز توافق را پیش پای تهران نمی‌گذارد. ضرورت استفاده هرچه بهتر از این شانس به ما یادآور می‌شود که در صورت فرصت‌سوزی از جانب تهران، مخالفان احیای برجام شرایطی را فراهم می‌آورند که اگر درنهایت جمهوری اسلامی متقاعد به احیای توافق هم شود، دیگر امکانش وجود نداشته باشد. نباید فراموش کنیم سنا در دو هفته اخیر دو مصوبه علیه بانک مرکزی ایران و عدم خروج سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی به تصویب رساند. جمهوری اسلامی باید با استفاده از این فرصت‌ها تلاش‌های ضدبرجامی را در داخل آمریکا و منطقه خنثی کند.

در ضمن واقعیت‌های عرصه جهانی به‌خصوص تبعات جنگ اوکراین بر اقتصاد جهانی به‌روشنی ثابت کرد که ادعای دولت سیزدهم و حامیانش در جدایی سیاست داخلی و خارجی از یکدیگر و گره‌نزدن معیشت مردم به برجام شعاری بیش نیست. اکنون که کُمیْت تیم اقتصادی دولت سیزدهم به‌شدت لنگ می‌زند و فَوَران انتقادات و اعتراضات به‌واسطه حذف ارز ترجیحی را نظاره‌گر هستیم، برای جبران مافات باید از ظرفیت دیپلماسی در جهت عبور از بحران کنونی استفاده کرد؛ پروسه‌ای که باید از همان ۹ ماه قبل اجرائی می‌شد. از این رو تهران باید این بسته تحرکات دیپلماتیک با هدف احیای برجام را به‌مثابه آخرین شانس دانست که اگر به هر دلیلی از آن استفاده نشود، دولت رئیسی باید خود را برای برخی هرج‌ومرج‌ها آماده کند؛ به‌ویژه که این روزها عوض‌شدن کانال دلار و خیز بلند برای عبور از مرز ۳۰ هزار تومان نشان می‌دهد فضای ملتهب و حساس روانی در بازار به‌شدت متأثر از خروجی دیپلماسی است. بی‌شک همان‌گونه که سیاست خارجی بر تمام ابعاد و شئون مختلف داخلی کشور اثرات مثبت یا منفی خود را دارد، در رویه‌ای دوسویه، اوج‌گیری بحران معیشتی هم بر تضعیف توان چانه‌زنی دیپلماتیک بی‌اثر نخواهد بود. در این راستا تشدید غم نان در سایه سفر مورا و شیخ تمیم می‌تواند دست برتر را برای طرف مقابل به همراه داشته باشد. پس باید از ابزار دیپلماسی به شکل بهینه در جهت تحقق منافع ملی استفاده کرد.