زجر معلمان از فقر نیست از فرق است

«ایران قوی بدون تعلیم ‌و تربیت قوی، قابل‌تصور نیست»؛ این جمله بخشی از سخنان رئیس‌جمهور محترم در جمع فرهنگیان و فعالان تعلیم ‌و تربیت در روزهای گذشته است. به‌راستی در هر جامعه‌ای که معلم از شأن و جایگاه بالایی برخوردار است و آموزش و تعلیم‌ و تربیت در اولویت باشد و از موضوعات مهم تلقی شود، بی‌شک آن جامعه از رشد و تعالی برخوردار خواهد بود. معلمی شغل نیست بلکه عشق و ایثار و ازخودگذشتگی است. معلمان سعادت و خوشبختی خود را در سعادت فراگیران می‌دانند و در برابر ناملایمات جامعه خود را سهیم می‌دانند. معلم در چرخه آموزش، ‌محور اصلی است که همه اجزا را به هم وصل می‌کند و سیستم آموزشی را به حرکت درمی‌آورد. در آموزه‌های اسلامی احترام به معلم که پدر معنوی و روحانی انسان است، یک وظیفه انسانی‌-اسلامی است و احترام اصلی و حقیقی به معلم یا کسانی که چیزی از آنها یاد می‌گیریم، عمل به آموخته‌های آنان، ترویج و تبلیغ آنچه از آنها یاد گرفتیم به دیگران، یادسپاری ارزش‌های علمی و اخلاقی آنها، تکریم شخصیت و تعظیم آنان در همه شرایط و تواضع در برابر آنهاست. معلمان محور تحول و پیشرفت‌اند و از آنها به‌عنوان افسران سپاه پیشرفت نام‌ برده‌اند و با توجه ‌به شعار امسال و روزشمار هفته معلم، معلم پیشران جامعه دانش‌بنیان معرفی شده که با معلم حرفه‌ای، خلاق و توانمند می‌توان به اقتصاد دانش‌بنیان دست ‌یافت و قله‌های رشد و پیشرفت جهانی را فتح کرد. با این اوصاف باید دغدغه‌های معلمان و سیستم آموزشی کشور را جدی گرفت و حل مشکلات و چالش‌های آنها در اولویت باشد. حدود 10 سال طول کشید تا بالاخره قانون نظام رتبه‌بندی معلمان در مجلس و دولت به تصویب برسد و اکنون آیین‌نامه‌های اجرائی آن در وزارتخانه آموزش‌وپرورش در حال تدوین است. اگرچه این قانون در حین پاس‌کاری‌های فراوان در مجلس و شورای نگهبان، تغییرات فراوانی کرد و خان‌های زیادی را پشت سر گذاشت، ولی هنوز بندهایی از آیین‌نامه اجرائی آن به‌صورت کلی مورد رضایت همه معلمان نیست و معلمان خواستار تغییر این آیین‌نامه به شکلی هستند که اکثر معلمان بتوانند از مزایای آن استفاده کنند.

در اجرای قانون رتبه‌بندی معلمان، مهم‌تر از بحث افزایش حقوق و حل مشکل معیشت معلمان، بحث ارتقای شأن و جایگاه معلمی و ایجاد حس رقابت و شور و نشاط بین معلمان مطرح است. فضای حاکم بر جامعه و تغییرات فرهنگی طوری پیش رفته که معلمان مانند دهه‌های گذشته صاحب قدر و منزلت نیستند و این آسیب بزرگی است که به پیکره آموزش کشور وارد شده است. معلمانی که قدر و منزلت‌شان تنزل پیدا کند و نفوذ کلامشان کم شود، راهی دشوار را برای رسیدن به اهداف متعالی آموزش‌وپرورش که در سند تحول بنیادین به آن اشاره شده، خواهند داشت. وقتی معلمان بی‌انگیزه شوند و به تعلیم‌ و تربیت نیز بهای اندکی داده شود و فقط به سطوح پایین حیطه دانشی توجه شود، سیستم آموزشی به «بانکداری آموزشی» تبدیل خواهد شد که پائولو فِریر به آن تأکید کرده است. در این مدل مدارس مانند بانک‌ها عمل می‌کنند و دانش‌آموز هم فقط تحویل‌گیرنده و پرداخت‌کننده اطلاعات خواهد بود و هیچ تغییر، تحول و پردازشی روی اطلاعات انجام نخواهد داد. در بانکداری آموزشی، استعدادهای دانش‌آموزان شکوفا نمی‌شود و نیازهای آنها مورد غفلت قرار می‌گیرد؛ مدلی که در دنیای پیشرفته کنونی منفعل و منسوخ است. وقتی فرزندان معلمان، حرفه و شغل پدر یا مادر معلم خود را نمی‌پذیرند و تمایلی به معلم‌شدن ندارند، باید تأملی جدی به این موضوع کرد و آسیب‌شناسی‌های ضروری صورت پذیرد. آری جایگاه، شأن و منزلت معلمی فراتر از بحث معیشتی آنان است و آنچه امروزه معلمان را زجر می‌دهد، فقر نیست بلکه فرق است؛ فرقی که بین خود و سایر کارمندان در شرکت‌ها و ادارات می‌بینند. معلم وقتی دغدغه‌های معیشتی و ذهنی داشته باشد، نمی‌تواند به آموزش فکر کند، نمی‌تواند به دنبال کسب تجربه، تحقیق و رشد علمی خود باشد، نمی‌تواند به تفاوت‌های دانش‌آموزان بیندیشد، نمی‌تواند با فراگیران خود ارتباط خوبی برقرار کند، نمی‌تواند دانش‌آموزان را درک و استعدادهایشان را شکوفا کند و نمی‌تواند نقش معلمی را به‌خوبی ایفا کند؛ اینجاست که آموزش‌وپرورش از اهداف اصلی خود دور می‌شود و آینده علمی کشور به خطر می‌افتد و نتیجه آن عقب‌افتادگی در تمامی عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خواهد بود. بنابراین برای رشد و تعالی کشور در تمامی عرصه‌ها باید جان تازه‌ای به آموزش داده شود و تمامی برنامه‌های درسی که شامل اهداف، محتوا، روش و ارزش‌یابی است، از ابتدایی تا دانشگاه همسو با تغییرات و پیشرفت علم و تکنولوژی در جامعه تغییر کند. با این تغییرات، جایگاه مقام معلم نیز که محور و ستون اصلی آموزش است، باید متحول شود و با فراهم‌سازی امکانات علمی، تحقیقی، رفاهی و معیشتی برای معلمان و قدرشناسی و ارتقای شأن و منزلت معلم، زمینه پیشرفت علمی کشور را مهیا کرد.