مخالفان دولت در مجلس از اوايل تيرماه سال گذشته «طرح عدم کفايت رئيسجمهور» را کليد زده بودند
دلايل طرح استعفاي روحاني در سال 97
علی ایوبی : نشست خبري رئيسجمهور در حالي روز يکشنبه برگزار شد که در هفته گذشته يکي از خبرهاي داغ سياسي شايعه استعفاي حسن روحاني بود، شايعهاي که خيلي زود توسط دولتيها تکذيب شد. معاون ارتباطات و اطلاعرساني دفتر رئيسجمهور در توييتي اين شايعه را تکراري و فاقد خلاقيت دانسته و تلويحا آن را به دو جناح سياسي در کشور ربط داده بود. حسامالدين آشنا مشاور رئيسجمهور نيز دستاندرکاران کانال «آمدنيوز» را در اين شايعهها بيتأثير ندانسته بود. سخنگوي دولت هم در چند توييت اعلام کرد رئيسجمهور تا دوازدهم مرداد ۱۴۰۰ در خدمت ملت پاي پيمان خود خواهد ايستاد. با اين حال، در نشست خبري حسن روحاني خبرنگاري از او خواست يک بار براي هميشه صريحا موضع خود را درباره استعفا مطرح کند. رئيسجمهور نيز اعلام کرد: «استعفا معنا ندارد و از آغاز انتخابات که آمديم، به مردم وعده و قول داديم و تا ساعت آخر انشاءالله پاي وعده و قول خود ميمانيم و تلاش ميکنيم تا حد امکان اين وعدهها را عملي کنيم». با اين حال روحاني از دو روزي گفت که خود را براي استعفا آماده کرده بود اما با مخالفت مقام معظم رهبري مواجه شده بود. رئيسجمهور در اين
باره گفت: «هيچوقت به دنبال استعفا نبودم، ولي در همان روزهاي اول دولت درحاليکه هنوز مراسم تحليف انجام نشده بود و مسائل اقتصادي آن روز مطرح بود، خدمت رهبري گفتم که اگر کسي يا دولت بهتري وجود دارد که ميتواند خدمت کند، من حاضرم کنار بروم، اما ايشان شديدا رد کردند و گفتند دوست دارم تا آخرين روز خدمت کنيد. در سال ۹۷ هم باز به دليل مسائلي که در دولت پيش آمد، همين موضوع را با ايشان مطرح کردم و ايشان اين بار گفتند که من حتي يک ساعت زودتر هم اجازه نميدهم کار دولت خاتمه يابد». با يک نگاه اجمالي به وقايع سال 97 احتمالا به عنوان نزديکترين گزينه و دليل براي استعفاي حسن روحاني، بحث «عدم کفايت رئيسجمهور» در مجلس را ميتوان ذکر کرد. اما مگر در سال 97 چه رخ داده بود که رئيسجمهور را تا مرز استعفا پيش برده بود؟ براي رسيدن به آن دليل، بايد باز هم چند ماه به عقبتر رفت. دي سال 96 بود که در مشهد تظاهراتي با عنوان «نه به گراني» برگزار شد و کم کم شهرهاي ديگر کشور را نيز ملتهب کرد. اين اتفاقات گذشت تا اينکه رئيسجمهور آمريکا در ارديبهشت سال 97، رسما اعلام کرد که از برجام خارج ميشود. همين اتفاق به تدريج اقتصاد کشور را تحت
تأثير قرار داد و دولت را با چالش مواجه کرد. حسن روحاني بارها در سخنرانيهاي خود از دي ماه سال 96 به عنوان روزهايي تلخ ياد کرده که باعث شد ترامپ جرئت پيدا کند از برجام خارج شود. او در شهريور سال گذشته، در جلسه سؤال از رئيسجمهور درباره آن گفته بود: «نکته اساسي اين است که چه شد کشور؟ کشوري که در مسيري آرام حرکت ميکرد و همين ترامپ هم كه سر کار آمده بود، آمد به منطقه و همان ايام انتخابات بود که ضربه محکمي به ترامپ و کشورهاي کوچک دور و برش زدند. چه شد جو تغيير کرد؟ تاريخ اين تغيير پنجم دي ماه سال ۹۶ است. هر کس تاريخ ديگري بدهد، آدرس غلط به مردم داده است». در ابتداي سال 97، اتفاقات اقتصادي که بعد از خروج آمريکا گريبان کشور و دولت را گرفت، باعث شد مخالفان دولت با فشار به رئيسجمهور او را به سمت استعفا سوق دهند و عدهاي نيز در مجلس که به نمايندگان جبهه پايداري نزديکاند، به دنبال طرح عدم کفايت رئيسجمهور بودند و حتي صحبت از رويکارآمدن يک رئيسجمهور نظامي نيز شده بود.
مؤتلفه: رئيسجمهور با ما
از نکات جالب در سال گذشته اين بود که حزب باسابقه مؤتلفه اسلامي رسما اعلام کرده بود که ميتواند دولت را در دست بگيرد. اسدالله بادامچيان، عضو شوراي مركزي اين حزب، گفته بود: «کسي ميتواند کار را پيش ببرد که کارآمد، قوي و مقتدر باشد. هرچه به دولت ضعيف کمک کنيم، چون ناکارآمد است، نميتواند پيش برود». او در پاسخ به اين پرسش که در کشور حزبي با اين شرايط که شما اشاره کرديد، داريم که بتواند از پس مشکلات برآيد، گفته بود: «مگر مؤتلفه اسلامي را نداريم؟» البته حزب مؤتلفه در انتخابات رياستجمهوري سال 96، مصطفي ميرسليم را به عنوان کانديدا و رقيب حسن روحاني به ميدان فرستاده بودند اما در نهايت به ابراهيم رئيسي رأي دادند، هرچند ميرسليم هم از صحنه انتخابات کنار نرفت و آخر شد.
طرح عدم کفايت رئيسجمهور
مخالفان دولت در مجلس تقريبا از اوايل تيرماه سال گذشته «طرح عدم کفايت رئيسجمهور» را کليد زدند. حسينعلي حاجيدليگاني، نماينده اصولگرا و عضو کميسيون برنامه و بودجه اعلام کرده بود که در حال تنظيم اين طرح هستند و محمد دهقان، نايبرئيس كميسيون ولايي مجلس هم گفته بود: «اگر خداي نکرده همچنان ترديدها و نگاه به غرب وجود دارد و دولت همچنان معتقد است تنها راهکار حل مشکلات، عقبنشيني است و دوباره ميخواهند تجربه تلخ گذشته را تکرار کنند، ادامه حضور دولت، خيانت به کشور است و بايد کار را به اهلش واگذار کند که اين کار تنها خدمت به کشور است».
رئيسجمهور نظامي
ايده جايگزيني براي حسن روحاني به اين موارد ختم نشد و حتي سخن از يک «رئيسجمهور نظامي» نيز به ميان آمد. منتقدان دولت حتي نام «سردار قاسم سليماني»، «سردارحسين دهقان» و «دريابان علي شمخاني» را بهعنوان گزينههاي احتمالي مطرح کره بودند. روزنامه اعتماد در آن زمان نوشته بود: «شنيدهها حاکي از آن است که سرتيپ حسين دهقان، مشاور صنايع دفاعي فرمانده کل قوا، اولين چهره نظامي با سوداي رياستجمهوري است. رئيسجمهوري نظامي آرزوي ديرينه جماعتي از سياستورزان ايراني بعد از انقلاب با پيشينه راست يا اصولگرايي است؛ تا جايي که حتي به عناويني مانند «رضاخان حزباللهي» يا «رضاخان مصلح» نيز تمسک جستهاند. نکته تأملبرانگيز اين است که مطرحکنندگان ايده رئيسجمهوري نظامي در اين روزها، کسانياند که يا خودشان مستقيما پيشينه نظامي داشتهاند و شايد هنوز هم دارند يا بهنحوي آبشخور سياسي، فکري و اجتماعيشان با اين حوزه گره خورده است». اولين فردي که از آمدن رئيسجمهور نظامي استقبال کرد ه بود، محمدعلي پورمختار، نماينده فعلي مجلس بود که سابقه حضور در سپاه از زمان جنگ و همينطور ناجا با سمتهاي فرمانده و مديريتهاي ارشد را دارد. او به
خبرآنلاين گفته بود: «رسانهها اين را تشديد ميکنند و گسترش ميدهند که نظاميها نبايد رئيسجمهور شوند؛ من اعتقاد دارم اگر يک نظامي رئيسجمهور شود، حتما ميتواند کشور را از مشکلات نجات بدهد». بعد هم در پاسخ به اين پرسش که يعني بايد منتظر باشيم يک نظامي رئيسجمهور شود، گفته بود: «انشاءالله». حسين اللهاکرم از پايهگذاران «انصار حزبالله» نيز از رويکارآمدن يک رئيسجمهوري نظامي دفاع کرده و با اشاره به رويکارآمدن دونالد ترامپ از محتملبودن رياستجمهوري فردي مانند سردار قاسم سليماني و پذيرش او از سوي مردم سخن گفته بود.
«کيهان» مخالف رفتن روحاني
بااينحال رفتن حسن روحاني مخالفاني نيز در همان جناح اصولگرا داشت. روزنامه کيهان در واکنش به طرح استعفاي روحاني نوشته بود: «چه استعفايي؟! اگر گفته شود براي کارآمدي، عمرو يا زيد دولت جابهجا شوند، حرف معقولي است؛ درست مانند يک تيم ورزشي. اما مگر وسط مسابقه و دستوپنجه نرمکردن با حريف ميشود تيم را يکجا کنار گذاشت و فيالفور تيم جديدي جايگزين کرد؟!». محمدرضا باهنر، دبيرکل جامعه اسلامي مهندسين هم درباره نقدهايي که مخالفان به دولت دارند، به ايسنا گفته بود: «من به روحاني رأي ندادم؛ ولي اگر از من بپرسند حاضري روحاني را به جايي برسانيم که استعفا دهد، حتما ميگويم نبايد به آن نقطه برسيم و ضرورتي هم ندارد. برخي رقابت سياسي را به اندازهاي بزرگ ميکنند که فکر ميکنند اگر آجري از زير پاي دولت بکشند، به انقلاب خدمت کردهاند».
دولت نميترسد
اوايل تابستان سال گذشته رئيسجمهوري در يک سخنراني آب پاکي را روي دست مخالفان خود ريخت و گفت: «اگر کسي فکر ميکند که دولت ميترسد، استعفا ميدهد يا کنار ميرود، اشتباه ميکند؛ همه ما در کنار هم تا روز آخر دولت دوازدهم به عهدمان وفا ميکنيم». چند روز بعد ناگهان آنهايي که به دنبال طرح عدم کفايت يا استعفاي رئيسجمهور بودند، حرفشان را پس گرفتند و همه چيز را به گردن اصلاحطلبان انداختند. مثلا جواد کريميقدوسي، نماينده فراکسيون ولايي مجلس، گفت جريان انقلابي به دنبال استيضاح يا استعفاي رئيسجمهور نيست و اصلاحطلبان را به سهمخواهي از دولت متهم کرد که در شرايط فعلي بهجاي کمک به دولت سهم بيشتري طلب ميکنند.
ناگهان چرخش
چرخش ناگهاني مخالفان دولت عجيب بود اما وقتي گفتوگوي قدرتالله عليخاني، فعال اصلاحطلب با «انتخاب» را در 18 تير سال گذشته بخوانيم، متوجه موضوع خواهيم شد. او گفته بود: «افراد يا گروههاي خواهان استعفاي رئيسجمهور، گروههاي ريشهداري نبودند يا پايگاهي ندارند، مثل مؤتلفهايها يا پايداريها. البته اين وسط، بعضي از نظاميها هم اين حرف را گفتند اما بعد از ملاقات رئيسجمهور با رهبري، حرفشان را پس گرفتند و منکر شدند و اگر چنين چيزي گفته بودند، سريع اصلاح کردند». به احتمال زياد اين همان ديداري است که حسن روحاني روز يکشنبه از آن سخن گفته بود.
علی ایوبی : نشست خبري رئيسجمهور در حالي روز يکشنبه برگزار شد که در هفته گذشته يکي از خبرهاي داغ سياسي شايعه استعفاي حسن روحاني بود، شايعهاي که خيلي زود توسط دولتيها تکذيب شد. معاون ارتباطات و اطلاعرساني دفتر رئيسجمهور در توييتي اين شايعه را تکراري و فاقد خلاقيت دانسته و تلويحا آن را به دو جناح سياسي در کشور ربط داده بود. حسامالدين آشنا مشاور رئيسجمهور نيز دستاندرکاران کانال «آمدنيوز» را در اين شايعهها بيتأثير ندانسته بود. سخنگوي دولت هم در چند توييت اعلام کرد رئيسجمهور تا دوازدهم مرداد ۱۴۰۰ در خدمت ملت پاي پيمان خود خواهد ايستاد. با اين حال، در نشست خبري حسن روحاني خبرنگاري از او خواست يک بار براي هميشه صريحا موضع خود را درباره استعفا مطرح کند. رئيسجمهور نيز اعلام کرد: «استعفا معنا ندارد و از آغاز انتخابات که آمديم، به مردم وعده و قول داديم و تا ساعت آخر انشاءالله پاي وعده و قول خود ميمانيم و تلاش ميکنيم تا حد امکان اين وعدهها را عملي کنيم». با اين حال روحاني از دو روزي گفت که خود را براي استعفا آماده کرده بود اما با مخالفت مقام معظم رهبري مواجه شده بود. رئيسجمهور در اين
باره گفت: «هيچوقت به دنبال استعفا نبودم، ولي در همان روزهاي اول دولت درحاليکه هنوز مراسم تحليف انجام نشده بود و مسائل اقتصادي آن روز مطرح بود، خدمت رهبري گفتم که اگر کسي يا دولت بهتري وجود دارد که ميتواند خدمت کند، من حاضرم کنار بروم، اما ايشان شديدا رد کردند و گفتند دوست دارم تا آخرين روز خدمت کنيد. در سال ۹۷ هم باز به دليل مسائلي که در دولت پيش آمد، همين موضوع را با ايشان مطرح کردم و ايشان اين بار گفتند که من حتي يک ساعت زودتر هم اجازه نميدهم کار دولت خاتمه يابد». با يک نگاه اجمالي به وقايع سال 97 احتمالا به عنوان نزديکترين گزينه و دليل براي استعفاي حسن روحاني، بحث «عدم کفايت رئيسجمهور» در مجلس را ميتوان ذکر کرد. اما مگر در سال 97 چه رخ داده بود که رئيسجمهور را تا مرز استعفا پيش برده بود؟ براي رسيدن به آن دليل، بايد باز هم چند ماه به عقبتر رفت. دي سال 96 بود که در مشهد تظاهراتي با عنوان «نه به گراني» برگزار شد و کم کم شهرهاي ديگر کشور را نيز ملتهب کرد. اين اتفاقات گذشت تا اينکه رئيسجمهور آمريکا در ارديبهشت سال 97، رسما اعلام کرد که از برجام خارج ميشود. همين اتفاق به تدريج اقتصاد کشور را تحت
تأثير قرار داد و دولت را با چالش مواجه کرد. حسن روحاني بارها در سخنرانيهاي خود از دي ماه سال 96 به عنوان روزهايي تلخ ياد کرده که باعث شد ترامپ جرئت پيدا کند از برجام خارج شود. او در شهريور سال گذشته، در جلسه سؤال از رئيسجمهور درباره آن گفته بود: «نکته اساسي اين است که چه شد کشور؟ کشوري که در مسيري آرام حرکت ميکرد و همين ترامپ هم كه سر کار آمده بود، آمد به منطقه و همان ايام انتخابات بود که ضربه محکمي به ترامپ و کشورهاي کوچک دور و برش زدند. چه شد جو تغيير کرد؟ تاريخ اين تغيير پنجم دي ماه سال ۹۶ است. هر کس تاريخ ديگري بدهد، آدرس غلط به مردم داده است». در ابتداي سال 97، اتفاقات اقتصادي که بعد از خروج آمريکا گريبان کشور و دولت را گرفت، باعث شد مخالفان دولت با فشار به رئيسجمهور او را به سمت استعفا سوق دهند و عدهاي نيز در مجلس که به نمايندگان جبهه پايداري نزديکاند، به دنبال طرح عدم کفايت رئيسجمهور بودند و حتي صحبت از رويکارآمدن يک رئيسجمهور نظامي نيز شده بود.
مؤتلفه: رئيسجمهور با ما
از نکات جالب در سال گذشته اين بود که حزب باسابقه مؤتلفه اسلامي رسما اعلام کرده بود که ميتواند دولت را در دست بگيرد. اسدالله بادامچيان، عضو شوراي مركزي اين حزب، گفته بود: «کسي ميتواند کار را پيش ببرد که کارآمد، قوي و مقتدر باشد. هرچه به دولت ضعيف کمک کنيم، چون ناکارآمد است، نميتواند پيش برود». او در پاسخ به اين پرسش که در کشور حزبي با اين شرايط که شما اشاره کرديد، داريم که بتواند از پس مشکلات برآيد، گفته بود: «مگر مؤتلفه اسلامي را نداريم؟» البته حزب مؤتلفه در انتخابات رياستجمهوري سال 96، مصطفي ميرسليم را به عنوان کانديدا و رقيب حسن روحاني به ميدان فرستاده بودند اما در نهايت به ابراهيم رئيسي رأي دادند، هرچند ميرسليم هم از صحنه انتخابات کنار نرفت و آخر شد.
طرح عدم کفايت رئيسجمهور
مخالفان دولت در مجلس تقريبا از اوايل تيرماه سال گذشته «طرح عدم کفايت رئيسجمهور» را کليد زدند. حسينعلي حاجيدليگاني، نماينده اصولگرا و عضو کميسيون برنامه و بودجه اعلام کرده بود که در حال تنظيم اين طرح هستند و محمد دهقان، نايبرئيس كميسيون ولايي مجلس هم گفته بود: «اگر خداي نکرده همچنان ترديدها و نگاه به غرب وجود دارد و دولت همچنان معتقد است تنها راهکار حل مشکلات، عقبنشيني است و دوباره ميخواهند تجربه تلخ گذشته را تکرار کنند، ادامه حضور دولت، خيانت به کشور است و بايد کار را به اهلش واگذار کند که اين کار تنها خدمت به کشور است».
رئيسجمهور نظامي
ايده جايگزيني براي حسن روحاني به اين موارد ختم نشد و حتي سخن از يک «رئيسجمهور نظامي» نيز به ميان آمد. منتقدان دولت حتي نام «سردار قاسم سليماني»، «سردارحسين دهقان» و «دريابان علي شمخاني» را بهعنوان گزينههاي احتمالي مطرح کره بودند. روزنامه اعتماد در آن زمان نوشته بود: «شنيدهها حاکي از آن است که سرتيپ حسين دهقان، مشاور صنايع دفاعي فرمانده کل قوا، اولين چهره نظامي با سوداي رياستجمهوري است. رئيسجمهوري نظامي آرزوي ديرينه جماعتي از سياستورزان ايراني بعد از انقلاب با پيشينه راست يا اصولگرايي است؛ تا جايي که حتي به عناويني مانند «رضاخان حزباللهي» يا «رضاخان مصلح» نيز تمسک جستهاند. نکته تأملبرانگيز اين است که مطرحکنندگان ايده رئيسجمهوري نظامي در اين روزها، کسانياند که يا خودشان مستقيما پيشينه نظامي داشتهاند و شايد هنوز هم دارند يا بهنحوي آبشخور سياسي، فکري و اجتماعيشان با اين حوزه گره خورده است». اولين فردي که از آمدن رئيسجمهور نظامي استقبال کرد ه بود، محمدعلي پورمختار، نماينده فعلي مجلس بود که سابقه حضور در سپاه از زمان جنگ و همينطور ناجا با سمتهاي فرمانده و مديريتهاي ارشد را دارد. او به
خبرآنلاين گفته بود: «رسانهها اين را تشديد ميکنند و گسترش ميدهند که نظاميها نبايد رئيسجمهور شوند؛ من اعتقاد دارم اگر يک نظامي رئيسجمهور شود، حتما ميتواند کشور را از مشکلات نجات بدهد». بعد هم در پاسخ به اين پرسش که يعني بايد منتظر باشيم يک نظامي رئيسجمهور شود، گفته بود: «انشاءالله». حسين اللهاکرم از پايهگذاران «انصار حزبالله» نيز از رويکارآمدن يک رئيسجمهوري نظامي دفاع کرده و با اشاره به رويکارآمدن دونالد ترامپ از محتملبودن رياستجمهوري فردي مانند سردار قاسم سليماني و پذيرش او از سوي مردم سخن گفته بود.
«کيهان» مخالف رفتن روحاني
بااينحال رفتن حسن روحاني مخالفاني نيز در همان جناح اصولگرا داشت. روزنامه کيهان در واکنش به طرح استعفاي روحاني نوشته بود: «چه استعفايي؟! اگر گفته شود براي کارآمدي، عمرو يا زيد دولت جابهجا شوند، حرف معقولي است؛ درست مانند يک تيم ورزشي. اما مگر وسط مسابقه و دستوپنجه نرمکردن با حريف ميشود تيم را يکجا کنار گذاشت و فيالفور تيم جديدي جايگزين کرد؟!». محمدرضا باهنر، دبيرکل جامعه اسلامي مهندسين هم درباره نقدهايي که مخالفان به دولت دارند، به ايسنا گفته بود: «من به روحاني رأي ندادم؛ ولي اگر از من بپرسند حاضري روحاني را به جايي برسانيم که استعفا دهد، حتما ميگويم نبايد به آن نقطه برسيم و ضرورتي هم ندارد. برخي رقابت سياسي را به اندازهاي بزرگ ميکنند که فکر ميکنند اگر آجري از زير پاي دولت بکشند، به انقلاب خدمت کردهاند».
دولت نميترسد
اوايل تابستان سال گذشته رئيسجمهوري در يک سخنراني آب پاکي را روي دست مخالفان خود ريخت و گفت: «اگر کسي فکر ميکند که دولت ميترسد، استعفا ميدهد يا کنار ميرود، اشتباه ميکند؛ همه ما در کنار هم تا روز آخر دولت دوازدهم به عهدمان وفا ميکنيم». چند روز بعد ناگهان آنهايي که به دنبال طرح عدم کفايت يا استعفاي رئيسجمهور بودند، حرفشان را پس گرفتند و همه چيز را به گردن اصلاحطلبان انداختند. مثلا جواد کريميقدوسي، نماينده فراکسيون ولايي مجلس، گفت جريان انقلابي به دنبال استيضاح يا استعفاي رئيسجمهور نيست و اصلاحطلبان را به سهمخواهي از دولت متهم کرد که در شرايط فعلي بهجاي کمک به دولت سهم بيشتري طلب ميکنند.
ناگهان چرخش
چرخش ناگهاني مخالفان دولت عجيب بود اما وقتي گفتوگوي قدرتالله عليخاني، فعال اصلاحطلب با «انتخاب» را در 18 تير سال گذشته بخوانيم، متوجه موضوع خواهيم شد. او گفته بود: «افراد يا گروههاي خواهان استعفاي رئيسجمهور، گروههاي ريشهداري نبودند يا پايگاهي ندارند، مثل مؤتلفهايها يا پايداريها. البته اين وسط، بعضي از نظاميها هم اين حرف را گفتند اما بعد از ملاقات رئيسجمهور با رهبري، حرفشان را پس گرفتند و منکر شدند و اگر چنين چيزي گفته بودند، سريع اصلاح کردند». به احتمال زياد اين همان ديداري است که حسن روحاني روز يکشنبه از آن سخن گفته بود.