برادران سابق، رقبای امروز

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 یک دهه قبل، بن‌سلمان جوان و ماجراجو به ‌عنوان ولیعهد عربستان سعودی، به همراه بن‌زاید، حاکم میانسال امارات، قطر را محاصره و بایکوت کرده و در جنگ با یمن شریک یکدیگر شدند. در آن زمان تصور اینکه ابوظبی و ریاض‌ یک دهه‌ بعد از شرکای استراتژیک به رقبای جدی منطقه‌ای تبدیل شوند دشوار بود. با‌این‌حال، روند رخدادها در خاورمیانه، به‌ویژه در سه سال گذشته، آن‌قدر سریع و غیرمنتظره پیش رفته که حالا اتحادهای تازه‌ای در حال شکل‌گیری‌ هستند و شرکای کلیدی ایالات متحده، در رقابت با یکدیگر به‌ دنبال جلب حمایت بیشتر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده‌اند.

‌رقابت پنهان میان ابوظبی و ریاض

امارات متحده عربی و عربستان سعودی پس از تجربه نزدیکی و همراهی که اوج آن در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ دیده می‌شد، به دلیل اختلافات ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک، به‌ طور فزاینده‌ای از هم فاصله گرفته‌اند. درگیری‌های سودان و یمن، اوپک‌پلاس و نفوذ در آفریقا، مواردی هستند که باعث بالا‌گرفتن رقابت میان دو کشور مهم عربی و دو متحد اساسی ایالات متحده شده‌اند.

این دو کشور که عموما به‌ عنوان متحدان نزدیک در خلیج فارس شناخته می‌شدند، در کارزار علیه حوثی‌های یمن، در بحران ۲۰۱۷ و مقابله و محاصره قطر، در اتحاد با آمریکا و همچنین مخالفت با خیزش‌های مردمی بهار عربی همسو و هم‌قدم بودند.

جنگ پنهان بر سر سودان

رقابت میان عربستان سعودی و امارات در سودان به اندازه‌ای جدی است که برخی ناظران معتقدند یک جنگ نیابتی در این کشور در جریان است. عربستان در ابتدای جنگ خون‌بار سودان، ابتدا جامه بی‌طرف به تن کرد و میان ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع سعی در میانجیگری داشت. بااین‌حال، به مرور شواهد نشان داد که ریاض به‌ سوی حمایت از ژنرال برهان و ارتش این کشور متمایل شده است و شورشیان را خطرناک تلقی می‌کند. این اتفاق پس از آن افتاد که ژنرال برهان در مکه با بن‌سلمان دیدار کرد.

این تغییر موضع نسبتا سریع، شکاف بیشتری بین ریاض و ابوظبی ایجاد کرد؛ چراکه دولت سودان، امارات را به ارسال تجهیزات نظامی به نیروهای پشتیبان سریع متهم می‌کند و برخلاف تکذیب‌های پی‌در‌پی ابوظبی، دخالت امارات در نسل‌کشی و جنگ داخلی که به کشته‌شدن صدها هزار نفر و آوارگی ۱۳ میلیون نفر انجامیده، روشن شده است. عربستان بر‌خلاف امارات، به‌ دنبال ثباتی است که ارتش می‌تواند در سودان ایجاد کند. هفته گذشته ژنرال برهان در گفت‌وگویی تلفنی از بن‌سلمان، که این روزها خودش را برای سفر به واشنگتن و دیدار با دونالد ترامپ آماده می‌کند، خواست‌ در آمریکا درباره حمایت امارات از نیروهای پشتیبان سریع لابی کند. میدل‌ایست‌آی در گزارش اخیر خود درباره سفر بن‌سلمان به واشنگتن نوشته است: منبعی سودانی که درباره تماس تلفنی میان محمد بن‌سلمان و البرهان مطلع بوده، گفت البرهان به ولیعهد عربستان گفته بدون فشار آمریکا بر امارات، جنگ سودان پایان نخواهد یافت. این منبع به میدل‌ایست‌آی گفت که محمد بن‌سلمان به ‌برهان قول داده این موضوع را با ترامپ مطرح می‌کند. برای بن‌سلمان که حالا بن‌زاید را نه یک پسرعموی بزرگ‌تر بلکه رقیبی می‌داند که آماده است تا فرصت توسعه را از چنگ عربستان برباید، تقاضای ژنرال برهان یک فرصت ویژه برای ایجاد شکاف میان ترامپ و اماراتی‌هاست.

در یمن دیگر منافع مشترکی وجود ندارد

عربستان و امارات که زمانی ‌برای مقابله با گسترش قدرت نرم قطر در جهان عرب متحد شده بودند، حالا ظاهرا در همه موارد همکاری‌ شکست خورده‌اند. بااین‌حال، این فقط شکست‌ها و تضاد منافع نبود که به اتفاقات اخیر انجامید؛ برقراری مجدد رابطه میان عربستان و ایران و رویکرد نرم ریاض در قبال حوثی‌های یمن، بن‌سلمان را در موقعیتی قرار داد که می‌تواند با خیال آسوده‌تری دشمنان و دوستان منطقه‌ای خود را انتخاب کند. امارات که از سال 2015 شریک کلیدی ائتلاف نظامی عربستان‌ علیه حوثی‌های یمن بود، در سال ۲۰۱۹ بیشتر نیروهایش را خارج کرد، اما همچنان برای داشتن جایگاه راهبردی در سواحل جنوبی یمن و دسترسی به دریای سرخ، از شورای انتقالی جنوب حمایت می‌کند. این گروه ‌با نیروهای دولتی مورد حمایت عربستان به صورت مداوم درگیر هستند. در‌واقع این حمایت، ابوظبی را در تقابل مستقیم با عربستان قرار داد که از دولت رسمی یمن حمایت می‌کند و در ۲۰۲۳ در تلاش بوده با حوثی‌ها مذاکره کند. از سوی دیگر، سال گذشته گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌دادند امارات در حال ساخت پایگاه‌هایی در جزیره میون (بریم) و همچنین در مجمع‌الجزایر سقطری است که باعث نگرانی ریاض شده است.

تضاد منافع در آفریقا

در 10 سال گذشته، رقابت امارات و عربستان بر سر منافع اقتصادی و راهبردی در آفریقا شدیدتر شده است. امارات بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در میان شورای هماهنگی خلیج فارس در آفریقا شده است و پس از آن عربستان و سپس قطر قرار دارند. ابوظبی همچنین چهارمین سرمایه‌گذار خارجی بزرگ در آفریقاست.

شرکت‌های لجستیکی بزرگ امارات در بنادر کشورهای متعددی از الجزایر و مصر تا سومالی‌لند، پانتلند، سنگال و تانزانیا سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در میان همه اینها، جای زیادی برای عربستان باقی نمانده است. در حقیقت، دست ریاض در آفریقا که به نفوذ در آن علاقه وافری دارد، بسته مانده است و از این بابت بن‌زاید را مقصر می‌داند.

هوش مصنوعی؛ عرصه تازه رقابت

بن‌سلمان نوعی‌ بلندپروازی عمیق بر سر تکنولوژی و هوش مصنوعی از خود نشان داده است. بسیاری معتقدند خواسته‌های او با توجه به سیستم سیاسی بسته و گاها فشل عربستان، شدنی نیست. با‌این‌‌حال، ریاض برای رسیدن به خواسته‌هایش به جنگ رقبا می‌رود. یکی از جدی‌ترین رقابت‌ها در حوزه هوش مصنوعی، میان عربستان و امارات دیده می‌شود. رسانه‌ها درباره بلند‌پروازی دو کشور در زمینه هوش مصنوعی می‌گویند این دو نه‌تنها با صرف هزینه‌های سنگین در حال تقویت زیرساخت‌های هوش مصنوعی هستند، بلکه با غول‌های فناوری آمریکا نیز اتحادهای راهبردی تشکیل می‌دهند و بر سر جلب حمایت آنها با یکدیگر دست به رقابت می‌زنند. راهبرد چشم‌انداز 2030 عربستان، هوش مصنوعی را به ‌عنوان عنصری حیاتی در تحول اقتصادی این کشور معرفی کرده و 70 درصد از اهداف آن به اطلاعات و هوش مصنوعی وابسته است. اویل پرایس نوشته است: شرکت هیومن عربستان، فعال در حوزه هوش مصنوعی، یک صندوق سرمایه‌گذاری 10 میلیارد دلاری راه‌اندازی کرده که به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های هوش مصنوعی در آمریکا، اروپا و آسیا اختصاص دارد. بنا بر همین گزارش، امارات متحده نیز در این زمینه عقب نمانده است. سال گذشته دولت ابوظبی یک شرکت سرمایه‌گذاری فناوری را راه‌اندازی کرد؛ شرکتی که در زمینه هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته فعالیت می‌کند. در زمان راه‌اندازی، این شرکت امارات هدف‌گذاری کرد که بیش‌ از صد میلیارد دلار دارایی را تحت مدیریت داشته باشد؛ موضوعی که آن را به یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهان در حوزه اختصاصی هوش مصنوعی تبدیل می‌کند. ابوظبی همچنین برنامه‌هایی را برای سرمایه‌گذاری سه‌و‌نیم میلیارد دلاری در چارچوب استراتژی دیجیتال 2025-2027 خود اعلام کرده که هدف آن، تبدیل‌شدن به اولین دولت کاملا بومی هوش مصنوعی در جهان تا سال 2027 است. این استراتژی قصد دارد صد درصد فرایندهای دولتی را خودکار کرده و هوش مصنوعی را در تمامی خدمات دیجیتال ادغام کند. اعداد و ارقام نشان از رقابت تنگاتنگ دو کشور در سایه روابط برادرانه آنها دارد. امروز دیگر کشورهای عربی خود را یک کل واحد ارزیابی نمی‌کنند، بلکه آماده‌اند تا با تکیه بر امکانات خود، بهره بیشتری از آینده ببرند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.