ریاض تحت فشار واشنگتن

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

‌شرق: ولیعهد عربستان به‌زودی قرار است به واشنگتن سفر کند و مسئله عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل مهم‌ترین موضوع حل‌نشده روی میز مذاکرات دونالد ترامپ و محمد بن‌سلمان است. دو طرف در هفته‌های اخیر هم بارها درباره این پرونده مذاکره کرده‌اند و هنوز نتایج روشنی از این مذاکرات پشت پرده منتشر نشده است. ترامپ اخیرا و در تماس تلفنی محرمانه پس از نشست صلح غزه در قاهره، به محمد بن‌سلمان گفته که با پایان جنگ غزه نوبت عربستان است که به سمت عادی‌سازی با اسرائیل حرکت کند؛ شرطی که واشنگتن آن را محور سفر پیش‌رو به کاخ سفید می‌داند. ترامپ به ولیعهد سعودی این پیام را داده که آمریکا تقریبا همه خواسته‌های ریاض را روی میز گذاشته و حالا انتظار دارد عربستان، با یک گام علنی به سمت اسرائیل و نتیجه این سرمایه‌گذاری سیاسی را برگرداند؛ اما فاصله خواسته‌های ریاض و تل‌آویو هنوز کم نشده است.

تماس محرمانه پس از نشست قاهره

به نوشته آکسیوس و به گفته دو مقام آمریکایی، ترامپ در تماس تلفنی ماه گذشته خود با محمد بن سلمان، مدعی شده توانسته جنگ غزه را متوقف کند و حالا می‌خواهد ولیعهد سعودی مسیر عادی‌سازی با اسرائیل را باز کند. این تماس بعد از نشست صلح غزه در مصر انجام شده و تا امروز علنی نشده بود. در روایت یکی از مقام‌های مطلع، محمد بن‌سلمان در پاسخ گفته آماده است روی این مسیر با دولت ترامپ کار کند، هرچند جزئیات و سرعت کار را به گفت‌وگوهای بعدی حواله داده است. سفارت عربستان در واشنگتن در برابر پرسش‌ها درباره این تماس سکوت کرده و ترجیح داده هیچ تأییدی ندهد؛ سکوتی که از نگاه دیپلمات‌ها بیشتر شبیه بازگذاشتن در است تا بستن آن. در واشنگتن، مسئولان آمریکایی به طرف سعودی گفته‌اند امیدوارند هم‌زمان با سفر هفته آینده ولیعهد به کاخ سفید، گامی ملموس در پرونده عادی‌سازی برداشته شود؛ اما همان مقام‌ها اذعان می‌کنند شکاف میان خواسته‌های ریاض و مواضع فعلی اسرائیل هنوز عمیق است و هیچ تضمینی برای یک «تصویر تاریخی» در حیاط جنوبی کاخ سفید وجود ندارد.

برای ترامپ، رسیدن به توافق با عربستان، نه‌فقط یک دستاورد سیاست خارجی، بلکه یک تصویر انتخاباتی است که می‌تواند خود را معمار ائتلاف جدید خاورمیانه معرفی کند؛ تصویری که برای پایگاه محافظه‌کار او جذاب است، حتی اگر روی زمین، چالش‌ها حل‌نشده باقی بماند. 

پازل عادی‌سازی ریاض

در نگاه عربستان، جنگ غزه یکی از موانع اصلی عادی‌سازی بود؛ اما نه تمام مسئله. مسئولان آمریکایی حالا استدلال می‌کنند که بخش مهمی از خواسته‌های دیگر ریاض را تأمین کرده‌اند و توپ در زمین سعودی‌هاست. یکی از این خواسته‌ها، نوعی تضمین امنیتی از سوی واشنگتن بود. بر‌اساس گفته مقام‌های آمریکایی، قرار است ترامپ در جریان سفر محمد بن‌سلمان، یک تعهد امنیتی رسمی به عربستان بدهد؛ تعهدی که هنوز در حد یک پیمان دفاع جمعی کامل نیست، اما می‌تواند سکوی حقوقی و سیاسی برای چنین پیمانی در آینده باشد. هم‌زمان، محور دوم مطالبات عربستان، «مسیر برگشت‌ناپذیر» به سمت تشکیل دولت فلسطینی است؛ شرطی که ریاض از سال‌ها قبل برای برداشتن گام‌های علنی به سمت اسرائیل مطرح کرده است. کاخ سفید معتقد است دو بند پایانی طرح صلح ترامپ برای غزه، عملا مسئله دولت فلسطینی را روی میز گذاشته است. در آن طرح آمده اگر تشکیلات خودگردان فلسطینی در دوره بازسازی غزه «با حسن نیت» اصلاحات مدنظر را انجام دهد، شرایط برای یک «مسیر معتبر» به سمت خودمختاری و دولت فلسطینی فراهم می‌شود؛ مسیری که آمریکایی‌ها آن را نزدیک به آرزوی دیرینه فلسطینی‌ها برای دولت‌داری می‌دانند.

در بخش دیگری از همان طرح، آمریکا تعهد می‌کند کانالی برای گفت‌وگوی سیاسی میان اسرائیل و فلسطینی‌ها ایجاد کند تا دو طرف بتوانند درباره یک «افق سیاسی برای همزیستی صلح‌آمیز و باثبات» به تفاهم برسند؛ عباراتی که بیشتر شبیه نقشه راه کلی است تا یک جدول زمان‌بندی‌شده. با این حال، دیپلمات‌های عرب و برخی مقام‌های سابق آمریکایی تردید دارند این زبان کلی بتواند معیارهای سخت‌گیرانه سعودی‌ها را برآورده کند؛ چون ریاض از مدت‌ها قبل از «مسیر معتبر، غیرقابل بازگشت و زمان‌مند» برای دولت فلسطینی حرف می‌زند، نه صرفا از گفت‌وگو درباره افق سیاسی. یکی از مقام‌های سابق آمریکایی که به رهبری سعودی نزدیک توصیف می‌شود می‌گوید ولیعهد به تعهدهای مشخص‌تر از جانب خود اسرائیل، همراه با گام‌های ملموس روی زمین، نیاز دارد تا بتواند عادی‌سازی را به افکار عمومی عربستان بفروشد؛ افکاری که در طول جنگ غزه به شکل محسوسی نسبت به اسرائیل حساس‌تر و منفی‌تر شده است.

نتانیاهو، طرح ترامپ و خط قرمز دولت فلسطینی

در سمت اسرائیل، مانع اصلی هنوز در دفتر نخست‌وزیر است. بنیامین نتانیاهو سال‌هاست با صراحت با راه‌حل دو دولتی مخالفت می‌کند و حالا هم با بندهایی از طرح ترامپ که به دولت فلسطینی اشاره می‌کند، کنار نیامده است. به گفته مقام‌های آمریکایی، نتانیاهو روی شیوه اجرای طرح صلح ترامپ مواضع سخت‌گیرانه‌ای گرفته که در واشنگتن «کمک‌کننده» تلقی نمی‌شود. مشاوران ترامپ در جلسات خصوصی از او می‌خواهند «تصویر بزرگ‌تر» را ببیند؛ اینکه پذیرش بخش‌هایی از طرح می‌تواند در نهایت به توافق با عربستان ختم شود؛ توافقی که هم در سطح امنیت منطقه‌ای و هم در سیاست داخلی اسرائیل دستاوردی کم‌نظیر محسوب می‌شود.

در متن طرح ترامپ، تأکید شده که هرگونه مسیر به سمت دولت فلسطینی منوط به اصلاحات جدی در تشکیلات خودگردان، کنترل روی گروه‌های مسلح و تضمین‌های امنیتی برای اسرائیل است. همین شروط، برای جناح راست اسرائیل بهانه‌ای برای تعلل می‌دهد و برای منتقدان عرب، نشانه‌ای است که این «مسیر معتبر» ممکن است سال‌ها روی کاغذ بماند، بدون آنکه چیزی در زمین تغییر کند. با وجود این تردیدها، اسرائیل پرونده عادی‌سازی با عربستان را به یکی از نزدیک‌ترین چهره‌های مورد اعتماد نتانیاهو سپرده است. رون درمر، که به‌تازگی از مقام وزارتی خود استعفا داده، به‌عنوان فرستاده ویژه در این پرونده باقی می‌ماند و مستقیما با حلقه ترامپ در تماس است. در سفر اخیرش به واشنگتن، درمر به معاون رئیس‌جمهور، جی دی ونس و وزیر خارجه، مارکو روبیو، گفته همچنان روی توافق‌های بالقوه با سوریه و عربستان کار خواهد کرد. برای اسرائیل، بازکردن هم‌زمان دو جبهه عادی‌سازی با ریاض و دمشق، اگر ممکن شود، نظم امنیتی منطقه را به نفع تل‌آویو تغییر می‌دهد؛ هرچند تحقق آن به مجموعه‌ای از شرط‌های متناقض در میدان و دیپلماسی گره خورده است. در لایه دیگر، هر گامی که به سوی به رسمیت شناختن دولت فلسطینی نزدیک شود، می‌تواند شکاف‌های داخلی در سیاست اسرائیل را تشدید کند؛ شکافی که نتانیاهو تا امروز با تکیه بر ائتلاف راست‌گرا و مذهبی، آن را مدیریت کرده و حاضر نیست برای یک عکس تاریخی با محمد بن‌سلمان، ریسک فروپاشی آن را به‌راحتی بپذیرد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.