چرخش به راست بولیوی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: بر فراز لاپاز، پایتخت مرتفع و نفس‌گیر بولیوی، برجی ۲۹‌طبقه با نمایی شیشه‌ای و درخشان می‌درخشد؛ کاخ ریاست‌جمهوری‌ای که در سال ۲۰۱۸ به دستور اوو مورالس و با هزینه‌ای معادل ۲۵ میلیون پوند ساخته شد. مورالس آن را «خانه بزرگ مردم» نامید، اما اکنون این برج با سالن ورزشی لوکس، اسپا و آسانسور اختصاصی، نمادی است از فاصله میان شعارهای عدالت‌طلبانه و واقعیت فقر و فروپاشی اقتصادی. یک راهنمای محلی، فارغ‌التحصیل بیکار بیوشیمی، در بازدیدی از بنا گفت: «مورالس می‌گفت این سمبل بولیوی نو است. اما نگاه کنید... این چهره واقعی سوسیالیسم است، نه؟». بولیوی، همچون همسایگانش آرژانتین و اکوادور، از موج موسوم به «موج صورتی» فاصله گرفته است؛ جنبش چپ‌گرایی‌ که دو دهه پیش سراسر آمریکای لاتین را فرا گرفت و با وعده برابری اجتماعی و استقلال اقتصادی آغاز شد، اما با تورم، فساد و سوءمدیریت به پایان رسید. تورم، بحران سوخت، اختلافات حزبی و فرسایش اعتماد عمومی، مردم را خسته کرده است. آنها می‌گویند: «به سوسیالیسم رأی دادیم، اما سوسیالیسم شکست خورد». برای درک این تغییر باید به سال ۲۰۰۵ بازگشت؛ زمانی که اوو مورالس، رهبر اتحادیه کشاورزان و چهره‌ای بومی از قوم آیمارا، قدرت را به دست گرفت. او با شعار دفاع از بومیان و مقابله با امپریالیسم غربی محبوب شد و در انتخابات ۲۰۰۹ و ۲۰۱۴ با بیش از 60 درصد آرا پیروز شد، اما در سال ۲۰۱۹، پس از اتهامات گسترده تقلب، مجبور به استعفا و فرار شد. کشور به آشوب کشیده شد، ژانین آنیِز، رهبر مخالفان، ریاست موقت را بر عهده گرفت و یک‌ سال بعد حزب مورالس با لوئیس آرسه بازگشت. اتحاد آرسه و مورالس اما به‌سرعت فروپاشید. کودتای نافرجام ژوئن گذشته، به گفته مخالفان، نمایش سیاسی آرسه برای جلب حمایت عمومی بود. مورالس آن را «توطئه‌ای ساختگی» خواند و آرسه را به «خیانت به آرمان انقلاب» متهم کرد. چند ماه بعد، خود مورالس با اتهامات تجاوز و قاچاق انسان مواجه شد. دادستانی گفت او با دختری 15ساله صاحب فرزند شده است. مورالس همه را رد کرد و گفت قربانی «جنگ قضائی بی‌رحمانه» است. اکنون در پناهگاهی جنگلی در شرق کشور، تحت حفاظت کشاورزان کوکا، زندگی پنهانی دارد.

فروپاشی اقتصادی و خشم اجتماعی

در همین زمان، اقتصاد بولیوی سقوط آزاد را تجربه کرد. نرخ تورم در ماه ژوئن از پنج درصد فراتر رفت و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به ۲۴ درصد برسد؛ بالاترین رقم در سه دهه اخیر. تولید گاز طبیعی -منبع اصلی درآمد کشور- کاهش یافت و ذخایر ارزی به‌سرعت ته کشید. بحران سوخت چنان عمیق شد که رانندگان برای پرکردن باک خود دو روز در صف ماندند. صف‌های طولانی، قیمت بالای مواد غذایی و بیکاری گسترده، زندگی روزمره را فلج کرده است. دوران رونق صادرات گاز در دهه ۲۰۰۰ میلیاردها دلار وارد بولیوی کرد، اما دولت مورالس با هزینه‌های سنگین یارانه‌ای و سوءمدیریت، این ثروت را بر باد داد. امروز بانک مرکزی عملا از دلار تهی است و قیمت کالاهای اساسی در حال انفجار. در بازارهای لاپاز، نان و برنج دو برابر شده و مردم با اسکناس‌های بی‌ارزش به صف‌های طولانی پمپ‌بنزین می‌روند.

پایان میراث مورالس

در چنین فضایی، انتخابات ۱۷ آگوست برای مردم فرصتی بود تا «نه» بزرگی به گذشته بگویند. هیچ نامزدی در دور نخست اکثریت مطلق نداشت. رودریگو پاز با 

۳۲ درصد و خورخه «توتو» کیروگا با ۲۷ درصد به دور دوم رفتند. نامزد حزب مورالس فقط سه درصد رأی آورد؛ شکستی تحقیرآمیز برای حزبی که روزی نماد انقلاب بود. پاز در دور دوم با ۵۴.۵ درصد آرا پیروز شد. او نخستین رئیس‌جمهور محافظه‌کار بولیوی در 20 سال اخیر است. پاز، سیاست‌مدار ۵۸ساله، در کشورهای مختلف زندگی کرده و دیدگاهی جهانی دارد. شعار کمپین او «سرمایه‌داری برای همه» بود. او وعده داد بدون وام از صندوق بین‌المللی پول، با کاهش مالیات‌ها، جذب سرمایه و تقویت بخش خصوصی اقتصاد را احیا کند. در مقابل، کیروگا از نسخه سخت‌گیرانه صندوق بین‌المللی پول حمایت می‌کرد که در حافظه جمعی بولیوی یادآور دوران ریاضت و بیکاری بود. همین تفاوت، پیروزی را برای پاز رقم زد.

چرخش به غرب و بازسازی روابط

پاز روز بعد از پیروزی گفت: «این گامی بزرگ است؛ بولیوی راه خود را از سوسیالیسم جدا کرد». او وعده داد روابط با آمریکا را بازسازی و سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند. پس از سال‌ها خصومت چپ‌گرایان با واشنگتن، این موضع تغییری چشمگیر بود. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه‌ای گفت پیروزی پاز «فرصتی دگرگون‌کننده برای هر دو ملت» است تا در زمینه سرمایه‌گذاری، مهاجرت و امنیت همکاری کنند. پاز در نشست خبری افزود: «پیام از سوی دولت ترامپ روشن و مثبت است. ما رابطه‌ای روان و مبتنی بر همکاری خواهیم داشت». او همچنین با ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا و برنده جایزه صلح نوبل، تماس ویدئویی برقرار کرد و گفت: «بولیوی به نبرد برای آزادی ونزوئلا و دموکراسی‌های آمریکای لاتین می‌پیوندد». این گفت‌وگو نمادی از تغییر ژئوپلیتیک منطقه و فاصله‌گیری بولیوی از نیکلاس مادورو بود. پاز همچنین تأیید کرد در حال مذاکره با آمریکا و «دیگر کشورهای دوست» است تا واردات بنزین و گازوئیل از سر گرفته شود. او گفت: «فرایند آغاز شده است. ما هماهنگی می‌کنیم تا سوخت برسد

و آرامش به مردم بازگردد».

آزمون دولت تازه

پاز دولتی را تحویل می‌گیرد که خزانه خالی، بدهی بالا و نهادهای فرسوده دارد. کارشناسان می‌گویند اگر بتواند ثبات مالی را بازگرداند، بولیوی می‌تواند به یکی از متحدان کلیدی واشنگتن بدل شود. بولیوی با هم‌پیمانی احتمالی با دولت‌های راست‌گرای آرژانتین و اکوادور، در آستانه شکل‌دهی به محور جدیدی از محافظه‌کاران است. این «موج آبی» در حال جایگزینی «موج صورتی» چپ‌گرایان است که سال‌ها نماد قدرت در آمریکای لاتین بود. پاز روز بعد از پیروزی فاش کرد که در حال گفت‌وگو با دولت آمریکا و «چند کشور دوست دیگر» است تا واردات سوخت از سر گرفته شود. «فرایند آغاز شده است. ما هماهنگی می‌کنیم تا بنزین و گازوئیل برسد و آرامش به مردم بازگردد». او گفت برنامه‌ای برای کاهش تدریجی یارانه‌ها دارد تا دولت را از کسری بودجه نجات دهد و بخش خصوصی را دوباره فعال کند. تحلیلگران منطقه‌ای پیروزی پاز را بخشی از تغییر گسترده‌تر در نقشه سیاسی آمریکای لاتین می‌دانند. به گفته لئوناردو کوتینیو، کارشناس آمریکای لاتین، «بولیوی با منابع غنی لیتیوم، گاز و نقره در مرکز رقابت شرق و غرب است. پیوند با واشنگتن می‌تواند جایگاه جدیدی برای این کشور ایجاد کند». با پیوستن احتمالی بولیوی به محور راست‌گرای آرژانتین و اکوادور، موج تازه‌ای از محافظه‌کاران در حال شکل‌گیری است. در بولیوی اما مردم هنوز زخم‌خورده‌اند؛ فقر، بیکاری و تورم زندگی را دشوار کرده است. یک راننده در لاپاز می‌گوید: «ما عدالت نمی‌خواهیم اگر معنایش صف بنزین باشد. فقط می‌خواهیم زندگی کنیم». خیابان‌ها آرام‌ترند اما انتظار از دولت جدید بالاست. بولیوی از دوران شعار و انقلاب عبور کرده و به دنبال ثبات و قانون است.

خستگی از شعار، میل به ثبات

در بولیوی امروز، نشانه‌های تغییر عمیق اجتماعی آشکار است. مردم از شعارهای انقلابی خسته‌اند. خیابان‌های شهر دیگر پر از پرچم‌های قرمز حزب مورالس نیست؛ رنگ آبی محافظه‌کاران جای آن را گرفته است. ناظران بین‌المللی می‌گویند مسیر بازسازی طولانی خواهد بود، اما جهت حرکت روشن است؛ نظم، ثبات، قانون و بازگشت اعتماد. بولیوی پس از دو دهه سوسیالیسم، آماده بازسازی خویش است؛ نه با شعار، بلکه با واقع‌گرایی.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.