پول عربی، صلح آمریکایی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: دونالد ترامپ برای تثبیت توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حماس و آغاز مذاکرات صلح، راهی خاورمیانه شده است. او نخست به اسرائیل می‌رود تا در کنست سخنرانی کند و سپس در شرم‌الشیخ مصر، در کنار عبدالفتاح السیسی، ریاست نشست بیش از 20 کشور را درباره آینده غزه و صلح منطقه  بر عهده خواهد داشت.

ترامپ بر این باور است که اکنون فرصت نادری برای بازسازی خاورمیانه فراهم شده است. او تأکید می‌کند که کشورهای ثروتمند عرب می‌توانند سهم اندکی از ثروت خود را صرف بازسازی غزه کنند و انگیزه انجام آن را نیز دارند.

مرحله نخست آتش‌بس شامل آزادی آخرین ۴۸ گروگان اسرائیلی (که حدود ۲۰ نفر از آنان زنده هستند)، آزادی صدها زندانی فلسطینی، ورود گسترده کمک‌های بشردوستانه به غزه و عقب‌نشینی جزئی نیروهای اسرائیلی از شهرهای اصلی است. ارتش اسرائیل در پایان هفته از برخی مناطق عقب‌نشینی کرده و شمارش معکوس ۷۲ساعته برای آزادی گروگان‌ها آغاز شده است.

ترامپ انتظار دارد این روند در روزهای دوشنبه یا سه‌شنبه، هم‌زمان با حضور او در اسرائیل، به نتیجه برسد. به گفته او، توافق جدید آغاز مسیری است که می‌تواند به صلح پایدار در منطقه منجر شود. با این حال، هیچ توافقی درباره سازوکار اداره غزه پس از جنگ و نحوه خلع سلاح حماس وجود ندارد. اسرائیل هشدار داده در صورت تحقق‌نیافتن خواسته‌هایش، عملیات نظامی از سر گرفته خواهد شد. هربرت مک‌مستر، مشاور امنیت ملی دولت نخست ترامپ، معتقد است احتمال خلع سلاح داوطلبانه حماس نزدیک به صفر است و در نهایت ارتش اسرائیل ناچار خواهد شد وارد عمل شود. هم‌زمان، اسرائیل با وجود گسترش شهرک‌های یهودی همچنان میلیون‌ها فلسطینی را بدون حقوق اولیه در کرانه باختری تحت کنترل دارد و احتمال تشکیل کشور مستقل فلسطین روزبه‌روز دورتر می‌شود. در این میان، حماس که از نظر نظامی تقریبا نابود شده، با آزادی گروگان‌ها تنها ابزار چانه‌زنی خود را از دست داده است. با این حال، ناظران هشدار می‌دهند اگر آتش‌بس طولانی شود، این گروه ممکن است دوباره بازسازی شود. نتانیاهو گفته است اسرائیل تا نابودی کامل حماس عملیات را متوقف نخواهد کرد و «شمشیر هنوز بر گردن آنهاست».

بخش‌های زیادی از غزه به ویرانه تبدیل شده و بازسازی آن سال‌ها زمان خواهد برد. دو میلیون ساکن غزه در شرایط دشوار انسانی زندگی می‌کنند و قحطی در برخی مناطق گزارش شده است. طبق توافق، اسرائیل پنج گذرگاه مرزی را بازگشایی کرده تا ورود غذا و کالا تسهیل شود.

ترامپ علاوه بر نظارت بر اجرای توافق، تأسیس مرکز هماهنگی 

غیرنظامی-نظامی در اسرائیل را اعلام کرده است. این مرکز با هدایت ایالات متحده وظیفه دارد ارسال کمک‌های انسانی، پشتیبانی لجستیکی و امنیتی به غزه را مدیریت کند. حدود ۲۰۰ نیروی آمریکایی برای نظارت بر آتش‌بس و پشتیبانی از عملیات اعزام خواهند شد. کاخ سفید می‌گوید هدف بعدی ترامپ بازگشت به مسیر «توافق‌های ابراهیم» است؛ ابتکاری که در دولت اول او روابط اسرائیل را با امارات، بحرین و مراکش عادی کرد. اکنون واشنگتن امیدوار است با برقراری ثبات در غزه بتواند مذاکرات مشابهی را با عربستان سعودی و حتی اندونزی آغاز کند. چنین توافقی اگر محقق شود، می‌تواند چهره ژئوپلیتیکی منطقه را دگرگون کند.

با این حال، تحقق آن دشوار است. عربستان به‌صراحت اعلام کرده تا زمان حل مسئله فلسطین، اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت. در همین حال، آتش‌بس شکننده برای سومین روز متوالی ادامه دارد و هم اسرائیلی‌ها و هم فلسطینی‌ها چشم‌انتظار تبادل زندانیان و گروگان‌ها هستند.

در غزه، هزاران نفر به سمت شمال و شهر غزه حرکت کرده‌اند؛ شهری که دو ماه هدف اصلی حملات بود. مردم بازگشت را با امید و اندوه در هم آمیخته تجربه می‌کنند. دولت اسرائیل در فهرستی که منتشر کرده، آزادی ۲۵۰ زندانی فلسطینی را اعلام کرده است. فهرست شامل «افراد محکوم به قتل و جرائم سنگین» است اما فرماندهان ارشد حماس و چهره‌های شاخص گروه‌های دیگر مانند مروان برغوثی یا احمد سعدات در این فهرست دیده نمی‌شوند. با این حال، انتظار نمی‌رود این موضوع روند توافق را مختل کند. اسرائیل همچنین متعهد شده هزارو ‌۷۰۰ زندانی بازداشت‌شده پس از اکتبر ۲۰۲۳ و ۲۲ نوجوان فلسطینی را آزاد و اجساد ۳۶۰ عضو حماس و دیگر گروه‌های مسلح را تحویل دهد.

وزیر دفاع یسرائیل، ایزرائل کاتس، گفته است ارتش پس از بازگشت گروگان‌ها نابودی کامل تونل‌های زیرزمینی حماس را آغاز می‌کند. او هشدار داده بازگشت فلسطینیان به شمال غزه می‌تواند خطرناک باشد، زیرا این مناطق پر از مواد منفجره عمل‌نکرده است. بازسازی غزه مأموریتی عظیم تلقی می‌شود. امدادگران می‌گویند برای اسکان موقت ۱.۵ میلیون آواره دست‌کم ۳۰۰ هزار چادر لازم است. در مسیر بازگشت، بسیاری از مردم بقایای اجساد را در خیابان‌ها دیده‌اند.

هم‌زمان، سه کارمند دیوان امیری قطر در سانحه رانندگی در نزدیکی شرم‌الشیخ کشته و دو نفر دیگر زخمی شدند. این حادثه فقط چند روز پس از شرکت مقام‌های قطری در مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل و حماس در همین شهر رخ داد. انتظار می‌رود اجساد و زخمی‌ها به دوحه بازگردانده شوند.

شهر شرم‌الشیخ اکنون در آستانه میزبانی اجلاس بین‌المللی است که قرار است با حضور سران کشورها، ازجمله ترامپ، برگزار شود. هدف این نشست نهایی‌سازی مرحله نخست توافق و بررسی چارچوب بازسازی غزه است. به گفته دیپلمات‌های آمریکایی، این نشست می‌تواند نخستین گام در مسیر بازتعریف نظم امنیتی خاورمیانه پس از جنگ باشد؛ نظمی که به رهبری واشنگتن شکل می‌گیرد و در آن نقش کشورهای عربی به‌جای مخالفت ایدئولوژیک، بر پایه منافع مشترک امنیتی تعریف می‌شود. در چنین شرایطی، سفر ترامپ نه‌تنها بازتاب پایان یک جنگ، بلکه آغاز مرحله‌ای تازه از سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا تلقی می‌شود؛ مرحله‌ای که با وعده بازسازی، پیوندهای اقتصادی و احتمالا عادی‌سازی گسترده‌تر روابط میان اسرائیل و جهان عرب همراه است. هرچند تحقق آن همچنان به میزان زیادی به دوام آتش‌بس و اعتماد شکننده میان دشمنان دیرین وابسته است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.