کسی از خشم «شی» در امان نیست

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

از سال ۲۰۱۲ که شی‌ جین‌پینگ به‌عنوان پسر یک عنصر نامطلوب در عصر مائو در چین به قدرت رسید، او به صورت مداوم و سازمان‌یافته دست به پاکسازی نظامیان، اقتصاددانان، دیپلمات‌ها و چهره‌های امنیتی زده است.

رئیس‌جمهور چین کار خود را با ایجاد کمپینی ضد فساد در پکن آغاز کرد. این همان الگویی بود که مائو، رهبر پیشین این کشور با استفاده از آن و به بهانه مقابله با فساد میلیون‌ها نفر را به کام مرگ فرستاد. شی با استفاده از این کمپین در نخستین‌ سال‌های حضور در قدرت، نه تنها به فساد در کشور سروسامان داد بلکه اقدام به برکناری بسیاری از چهره‌های شناخته‌شده سیاسی، نظامی و اقتصادی کرد. برای او مبارزه با فساد اسم رمزی برای پاکسازی‌های گسترده بود. این پاکسازی‌ها حتی وقتی او در سال ۲۰۲۳ برای بار دیگر به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد و عملا قدرت را به صورت مادام‌العمر به خود اختصاص داد هم ادامه داشت. در چین وفاداری ورای هر عنصر دیگری دارای اهمیت است. شهروندان نه به‌عنوان اشخاصی دارای حقوق برابر بلکه به‌عنوان عناصری شناخته می‌شوند که باید مطیع دستورات حزب کمونیست و در رأس آن شی جین‌پینگ باشند. رئیس‌جمهور چین که خود زمانی عنصری نامطلوب به حساب می‌آمد، حالا ابایی از آن ندارد که شهروندان را به دو دسته مطلوب و نامطلوب، وفادار و بی‌وفا تقسیم کند.

شی همیشه فردی مضطرب بوده است

شی جین‌پینگ دهه‌ها برای نشان‌دادن چهره‌ای وفادار به حزب کمونیست تلاش کرد. او فرزند شی جونگ‌شون یکی از مبارزان اولیه حزب کمونیست چین بود که بر اثر انقلاب فرهنگی مائو از عرش به فرش رسید. از سال ۱۹۶۶ وقتی شی تنها ۱۳ سال داشت تا زمانی که در سال ۱۹۷۴ به حزب کمونیست پیوست، تلاش می‌کرد چهره‌ای مطلوب برای حزب باقی بماند و دست از پا خطا نکند. برای فردی با پیشینه او بالارفتن از پله‌های ترقی به سختی اتفاق افتاد و نیازمند آن بود تا بیش از دیگران برای اثبات وفاداری به حزب تلاش کند.

شی برای اینکه مطمئن باشد تنها وفاداران در کنارش باقی می‌مانند، طی سال‌ها تلاش بسیاری کرده است. کمپین مبارزه با فساد او بلافاصله بعد از رسیدن به قدرت که هم‌زمان با آن بسیاری از مدیران و سیاست‌مداران ریز و درشت را از کار برکنار و در مواردی ناپدید کرد، نشان می‌داد که تحمل بی‌وفایی را ندارد و حتی به صورت مداوم احساس خطر می‌کند.

شی اعتقادی به پاک‌سازی‌های خونین ندارد

هرچند سلف شی جین‌پینگ یعنی مائو به عنوان رهبر چین دلبسته پاکسازی‌های خونین و مرگ‌بار بود و حتی ژوزف استالین هم که از او به عنوان یکی از الگوهای رئیس‌جمهور چین یاد می‌شود، علاقه زیادی به حذف و اعدام گروهی و... داشت اما خود او رویکرد متفاوتی دارد.

شی نماد قدرت بلامنازع در چین است. هیچ‌کس جز او نمی‌تواند برای ماندن و نماندن دیگری در قدرت تصمیم بگیرد. اما روش‌های شی با نمونه‌های قرن بیستمی تفاوت‌هایی دارد.

اگر فردی در چین فاسد یا خائن خانواده شود، عاقبت خوبی ندارد. از اغلب این افراد بعد از آنکه مجبور به کناره‌گیری شده یا حذف می‌شوند، خبر دیگری به دست نمی‌آید. یعنی جمعیت میلیاردی چین در مورد سرنوشت آنها چندان کنجکاوی به‌ خرج نمی‌دهد و در مقابل رسانه‌ها هم مایل نیستند که بیش از اندازه در چنین موضوعاتی دقیق شوند. برای آنها امن‌تر است تا روایت‌های دولتی را بپذیرند.

کارزارهای شی هرگز به پایان نمی‌رسند

کارزار مقابله با فساد شی جین‌پینگ طی ۱۳ سال اخیر هرگز متوقف نشده است. تنها چند ماه بعد از آنکه او در سال ۲۰۱۲ کارش را آغاز کرد، ژو یونگ‌کانگ ناپدید شد. ژو قبل از آنکه غیب شود، یکی از قدرتمندترین مردان چین محسوب می‌شد.

ژو از خانواده‌ای ماهیگیر به ریاست بزرگ‌ترین شرکت نفتی چین رسیده و بعدها در رأس نهادهای امنیتی این کشور قرار گرفت. او پیش از آنکه ناپدید شود، یکی از مخوف‌ترین چهره‌های پکن بود. وقتی شی جین‌پینگ به رهبری حزب کمونیست رسید، اعلام کرد برای مقابله با فساد به جنگ ببرها هم خواهد رفت و ژو یکی از آنها بود. کمی بعد تصویری از این مرد مخوف با موهای یکدست سفید که برخلاف موهای مشکی پیشینش بود، جلوی دوربین دیده شد و حکم حبس ابد را به دلیل فساد مالی گسترده دریافت کرد. طرفداران شی جین‌پینگ در آن زمان توجیه می‌کردند که او برای استقرار قدرت و مقابله با تباهی که چین سال‌ها با آن دست و پنجه نرم کرده، نیاز به قدرت سخت دارد. آنها تصور می‌کردند که این مقابله روزی به پایان برسد و حکومت شی راه عادی را پیش می‌گیرد. حتی برخی از آنها به شدت خوشحال بودند که بالاخره زمانه تغییر از راه رسیده و اصلاحات مؤثر در راه است. در زمینه اقتصادی ایده آنها تا حدی درست بود؛ اما آزادی‌های فردی و امنیت افرادی که با نهادهای امنیتی و نظامی و... کار می‌کردند هم به شدت به خطر افتاد.

کلمات سرنوشت شما را عوض می‌کنند

افراد شناخته‌شده در چین بیش از شهروندان عادی در خطر پاکسازی قرار دارند. در سال ۲۰۲۴ یک اقتصاددان مطرح بعد از اینکه در چتی خصوصی به شی انتقاداتی وارد کرد، ناپدید شد. ژو هنگ‌پنگ ۵۵ساله پس از انتقاد از وضعیت اقتصادی کشور در وی‌چت، بازداشت شد و مورد بازجویی قرار گرفت و بعد دیگر در مقابل چشم‌ها ظاهر نشد. کسی در آکادمی علوم اجتماعی که هنگ‌پنگ از مدیران آن بود، حاضر نشد تا در مورد سرنوشت این مرد اطلاعاتی به خبرنگاران خارجی بدهد. این آکادمی از اهمیت زیادی برخوردار است و مستقیما به حزب کمونیست مشورت می‌دهد. دولت چین در رسانه‌ها از دستگیری افراد به‌عنوان تنبیه یاد می‌کند. همین یک کلمه نشان می‌دهد که موضوع بیش از آنکه قانونی طی شود، راه دیگری را در پیش می‌گیرد. برای افراد رده‌بالا در چین همیشه این امکان وجود دارد که از سوی حزب کمونیست تنبیه شوند. ناپدیدشدن افراد یک امر عادی به‌نظر می‌رسد و کسانی که به این سرنوشت مبتلا می‌شوند، اغلب حق استفاده از وکیل یا دسترسی به جهان خارج را ندارند. در برخی از موارد حتی پس از سال‌ها کسی از سرنوشت آنها خبری پیدا نمی‌کند.

عواقب سخت باعث شده تا بسیاری از اعضای حزب کمونیست عملا کارنکردن را بر کارکردن ترجیح دهند. اصطلاح درازکشیدن در مورد افرادی ساخته شده که حاضر نیستند بلندپروازی کنند و کمترین میزان کار را انجام می‌دهند تا تنها شغلشان را حفظ کنند. آنها می‌دانند که اگر بخواهند پا را از گلیمشان درازتر کنند، ممکن است در کمپین ضد فساد حذف شوند.

چینی‌ها به شی بدبین شده‌اند

بیش از یک دهه سیاست‌های تنبیهی سخت و ناپدیدشدن نظامی‌ها و سیاست‌مداران به چینی‌ها یاد داده تا محتاط باشند و فکر اعتراض را از سر بیرون کنند. در ارتش پاکسازی‌های گسترده که کماکان هم ادامه دارد با هدف هماهنگ‌شدن این نهاد با خواسته‌های شی جین‌پینگ انجام می‌شود. نظامیان عالی‌رتبه این کشور مدام در خطر حذف قرار دارند؛ چراکه طبق سیاست‌های شی پس از سال ۲۰۲۳، او می‌خواهد که نهاد نظامی نه تنها برای جنگ در خارج از مرزها بلکه برای حمایت از حاکمیت و حزب کمونیست تربیت شود. ارتش این کشور پیش از این با رویکرد متفاوتی کار می‌کرد. برخی معتقدند شی از احتمال نارضایتی در میان نظامیان باخبر شده و پاکسازی‌ها را با هدف حذف افراد مشکل‌ساز شروع کرده است. با این‌ حال برخی دیگر به‌جد معتقدند هدف شی تنها جلوگیری از سرکشی نظامیان نیست. او دنبال نیروی وفاداری است که بتواند با هرگونه اعتراض مقابله کند. پس از اعتراضات جسته و گریخته در دوران کرونا برای رئیس‌جمهور چین مسجل شد که در این کشور گروه‌هایی هم وجود دارند که عمیقا با سیاست‌های سخت‌گیرانه‌اش مخالف‌اند.

نیروهای امنیتی هم در امان نیستند

در سال ۲۰۲۰ چین شاهد پاکسازی گسترده در نهادهای امنیتی این کشور بود. یعنی همان کسانی که سال‌ها برای دیگران دردسر ایجاد کرده و سیستمی مبتنی بر ترس را هدایت می‌کردند، خود مورد غضب شی جین‌پینگ قرار گرفتند. روز ۲۷ فوریه آن سال دولت رسما خبر از پاکسازی در نهادهای امنیتی با جمعیت سه میلیون نفری داد. هدف اصلی این اقدام آن بود که تنها نیروهای خالص، وفادار و قابل اتکا باقی بمانند. اقدامات علیه رئیس پلیس شانگهای و بسیاری دیگر از افراد رده‌بالا، باعث شد تا چینی‌ها بیش از همیشه حساب کار خود را بکنند.

مسئله در ارتش هم همین پیچیدگی را دارد. بعد از اینکه امسال قرعه به نام نظامی‌ها افتاد، چینی‌ها متوجه شدند که حتی بودن در دایره نزدیکان شی هم در موقع خطر به دادشان نخواهد رسید. ژنرال هه ویدونگ از نزدیکان رئیس‌جمهور چین و از نظامیان بلندمرتبه این کشور بود که از تاریخ ۱۱ مارس تا امروز خبری از او در انظار عمومی نیست. هه در پی پاکسازی‌های گسترده افراد بلندمرتبه ناپدید شد. قبل از ویدونگ، وزیر خارجه سابق این کشور با نام چین گانگ بعد از برکناری، از مقابل چشم‌ها کنار رفته بود و حالا دو سال است که ناپدید شده است. در همان تابستان لی‌ شانگ‌فو وزیر سابق دفاع هم بعد از برکناری دیگر مقابل چشم‌ها ظاهر نشد. سقوط این سه نفر به چینی‌ها هشدار داد که در هیچ شرایطی در امان نیستند و در هر لحظه و با هر مقامی که دارند، در حال حرکت روی لبه باریکی هستند که آن سویش ناپدیدشدن یا حبس ابد است.

مقامات ارشد حزب کمونیست در خطر هستند

در سال ۲۰۲۴ حداقل ۵۸ درصد از اعضای حزب کمونیست موقعیت خود را از دست دادند. اغلب این افراد از سوی خود شی جین‌پینگ به دلیل وفاداری انتخاب شده بودند اما ستاره بخت آنها تا ابد درخشان باقی نماند. در حقیقت دور اخیر ریاست‌جمهوری شی که حالا به خوبی می‌دانیم قرار است مادام‌العمر باشد، برای اغلب افراد و نزدیکان به حزب و دولت و ارتش دور سختی بوده است. رویکرد جدید شی جین‌پینگ نشان می‌دهد که او بیش از پیش نسبت به نزدیکان خود دچار سوءظن شده. این همان اتفاقی است که باعث شده بسیاری از غربی‌ها شی را با استالین مقایسه کنند. استالین در قرن بیستم دست به پاکسازی خونین میلیون‌ها نفر از اهالی شوروی زد. بخش بزرگی از این افراد از نزدیکان خود او بودند. حالا شی هرچند در برخورد با مخالفان شقاوت استالین را ندارد؛ اما به اعتقاد برخی از ناظران همان بدبینی را نسبت به اطرافیان از خود بروز می‌دهد. این مسئله هرچند تا امروز گروهی نسبتا کوچک را شامل شده ولی می‌تواند به سرعت دامن افراد بیشتری را بگیرد. شی یک شباهت دیگر هم با استالین دارد. رهبر شوروی تا یک دهه بعد از آنکه وارد کرملین شود، هنوز سیاست‌مداری خطرناک به حساب نمی‌آمد. اما درست پس از 10سالگی حضور او در قدرت، استالین ناگهان تبدیل به فرد دیگری شد و در سال ۱۹۳۶ چنان پاکسازی‌ای را به راه انداخت که کمتر خانواده‌ای در شوروی از آن جان سالم به در برد. بسیاری معتقدند برای شی دیگر مقابله با مخالفان سیاسی کافی نیست. او سیستم را طوری طراحی کرده که مخالفتی را برنمی‌تابد و به همین دلیل به ندرت اعتراضی در میان جمعیت میلیاردی چین دیده می‌شود. با این حال رئیس‌جمهور به همین راضی نیست. او حالا نسبت به همه نزدیکانش دچار سوءظن است و برای ماندن در قدرت تا آخر عمر با کسی تعارف ندارد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.