گرافیتی در سرزمین‌های اشغالی همچنان زنده است
هنر گرافیتی در فلسطین همواره ماهیتی «اعتراضی، سیاسی و ضد‌استعماری» داشته است و به‌مثابه زبان بصری مقاومت و به‌عنوان یک سلاح بصری برای وجدان جهانی عمل می‌کند. هنرمندان فلسطینی در این سال‌ها به «واژگان تصویری» خاص خود دست یافته‌اند و از نمادهایی روی دیوارهایشان استفاده می‌کنند که تکرار و بازآفرینی آنها در طول دهه‌ها، پیامی مشخص دارد:
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
سما بابایی: هنر گرافیتی در فلسطین همواره ماهیتی «اعتراضی، سیاسی و ضد‌استعماری» داشته است و به‌مثابه زبان بصری مقاومت و به‌عنوان یک سلاح بصری برای وجدان جهانی عمل می‌کند. هنرمندان فلسطینی در این سال‌ها به «واژگان تصویری» خاص خود دست یافته‌اند و از نمادهایی روی دیوارهایشان استفاده می‌کنند که تکرار و بازآفرینی آنها در طول دهه‌ها، پیامی مشخص دارد: مقاومت. سال‌ها پس از اشغال وحشیانه رژیم صهیونیستی، این هنر بدل به یک زبان مشترک میان نسل‌های مختلف فلسطینی شده است که نقشی مهم در حفظ روحیه جمعی فسلطینیان ایفا می‌کند و هم‌اکنون به لطف شبکه‌های اجتماعی، وجدان میلیون‌ها انسان در نقاط مختلف جهان را نیز از آنِ خود کرده است. در این گزارش نگاهی گذرا به این هنر از آغاز انتفاضه تاکنون داشته‌ایم.
انتفاضه اول (۱۹۸۷-۱۹۹۳)
در جریان انتفاضه اول، گرافیتی به ابزاری محوری برای مقاومت غیرمسلحانه بدل شد. فعالان و هنرمندان، مخفیانه شعارهای ضد اشغالگری شامل پیام‌های انقلابی، اعلامیه‌های گروه‌های مقاومت، یادبود شهدا و دعوت به اعتراض‌های مردمی را روی دیوارها می‌کشیدند. خطر بازداشت، شکنجه یا حتی تیراندازی مستقیم از سوی نیروهای اسرائیلی برای هنرمندان وجود داشت، اما آنان هیچ‌گاه دست از فعالیت برنداشتند.
پس از توافق اسلو (دهه ۱۹۹۰)
با امضای توافق اسلو (۱۹۹۳)، فضای انقلابی دهه قبل کم‌رنگ‌تر و از شدت گرافیتی‌ها کاسته شد، اما در عوض، نسل تازه‌ای از هنرمندان شروع به تجربه‌های تصویری و نمادین‌تر کردند. استفاده از نقوش سنتی فلسطینی، پرچم، نماد کلید (نشانه بازگشت آوارگان) و ترکیب آن با تکنیک‌های نوین، پایه‌گذار مرحله تازه‌ای در هنر خیابانی فلسطین شد.
انتفاضه دوم (۲۰۰۰-۲۰۰۵)
با آغاز انتفاضه دوم، هنر گرافیتی بار دیگر شکوفا شد و گرافیتی‌کاران، از هنرمند محلی تا دانشجویان هنر، وارد میدان شدند. این بار، تصاویر پرتره شهدا، چهره اسیران سیاسی، قلاب‌سنگ به دست جوانان و ارجاعات مذهبی و ملی‌گرایانه، با مهارت و کیفیت فنی بالاتری روی دیوارها نقش بست.
دیوار حائل (۲۰۰۲ به بعد)
ساخت دیوار حائل به طول بیش از ۷۰۰ کیلومتر که اسرائیل آن را «دیوار امنیتی» می‌نامد و فلسطینی‌ها «دیوار آپارتاید»، عملا یک بوم غول‌پیکر برای مقاومت بصری ایجاد کرد. هنرمندان فلسطینی و بین‌المللی، از‌جمله بنکسی (Banksy)، روی این دیوار آثاری خلق کردند که در رسانه‌های جهان بازتاب گسترده یافت. آثار این دوره طیفی از طرح‌های واقع‌گرایانه (چهره کودکان قربانی جنگ) تا نمادهای جهانی صلح (کبوتر با جلیقه ضدگلوله) را در بر می‌گیرد.
2 دهه گذشته
با ظهور شبکه‌های اجتماعی، گرافیتی فلسطینی مرزهای جغرافیایی را شکست. عکس‌ها و ویدئوهای آثار، از کوچه‌های بیت‌لحم و اردوگاه جبالیا تا دیوارهای نابلس و غزه، در صفحات اینستاگرام و فیدهای خبری جهان دست‌به‌دست شد. این بار، هنرمندان زن، گروه‌های ناشناس و جوانان نیز به این کارزار پیوستند و همگی با اسپری و قلم‌مو به روایتگرهای خیابانی تاریخ معاصر فلسطین بدل شدند. موضوعات آثار این دوره شامل نقد اشغالگری، یادآوری نکبت ۱۹۴۸، حمایت از مقاومت مسلحانه و غیرمسلحانه و تأکید بر هویت فرهنگی فلسطین است. برخی هنرمندان حتی از تکنیک‌های سه‌بعدی و استنسیل برای ایجاد تأثیر بصری قوی‌تر استفاده می‌کنند.
نمادهای هنر گرافیتی در سرزمین‌های اشغالی
هنرمندان گرافیتی‌کار معمولا از نمادهای خاص خود بهره می‌گیرند. یکی از مشهورترین نمادهایی که هنرمندان فلسطینی و بین‌المللی (به‌ویژه بنکسی) استفاده کرده‌اند، کبوتر سفید است که معمولا با شاخه زیتون در دهان، اما با جلیقه ضدگلوله یا هدف لیزری روی سینه ترسیم می‌شود.
علاوه بر آن، نقش «کلید» را بارها در این آثار گرافیکی مشاهده می‌کنیم. کلید در فرهنگ فلسطینی نماد حق بازگشت آوارگان به خانه‌هایشان پس از نکبت ۱۹۴۸ است. بسیاری از خانواده‌ها هنوز کلیدهای زنگ‌زده خانه‌های ازدست‌رفته را نگه می‌دارند. هنرمندان، این کلید را گاه به‌صورت بزرگ و نمادین روی دیوارها می‌کشند و گاه در دست کودکی که به افق نگاه می‌کند.
طرح نقشه کامل فلسطین، بدون خطوط مرزی کنونی نیز بارها در دیوارها نقش بسته است. هنرمندان با ترسیم این نقشه، بر مالکیت تاریخی و نفی تقسیم تحمیلی سرزمین تأکید دارند. اما از انتفاضه اول تاکنون، تصویر کودکانی که با قلاب‌سنگ به سوی نیروهای اسرائیلی سنگ پرتاب می‌کنند، از قوی‌ترین نمادهای مقاومت مردمی بوده است. در گرافیتی، این صحنه معمولا در مقیاس بزرگ و با پس‌زمینه‌ای از دود و خرابی ترسیم می‌شود تا یادآور مظلومیت مردم بی‌دفاع در برابر ارتشی مسلح باشد.
بالاخره اینکه چهره‌های مردان، زنان و نوجوانانی که در راه مقاومت کشته یا زندانی شده‌اند، بارها در گرافیتی فلسطین بازآفرینی شده‌اند.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
