تدبیر در بیروت

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

بازگشت علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، از سفری چندوجهی به عراق و لبنان، آغازگر موجی از تفسیرها درباره نقش تازه ایران در ترتیبات امنیتی منطقه‌ای است. سفر او، با وجود برخی حواشی رسانه‌ای، واجد پیام‌هایی راهبردی بود که از سطح مناسبات دوجانبه فراتر رفت و نمایانگر سیاستی متوازن و چندلایه در دل منطقه‌ای پرتلاطم بود.

دیپلماسی فعال در برابر فضاسازی‌ها

بیش از دیدار‌های رسمی، نشست خبری علی لاریجانی بازتابی چند‌وجهی یافت و از یک سو مدیریت او در کنترل فضای تند خبرنگاران مخالف حضور یک مقام ایرانی در لبنان بسیار بازنشر شد و از سویی پاسخ‌های او به‌مثابه هشدار جدی و نه تحمیل سیاست کشور ثالث بر لبنان در فضای دیپلماتیک منطقه بود.

لاریجانی، دلیل عدم دیدار با وزیر امور خارجه لبنان را فشردگی برنامه‌های خود عنوان کرد که این پاسخ فضای رسانه‌ای را به نفع ابتکار عمل لاریجانی چید. واکنش متقابل و تند وزیر خارجه لبنان -که گفت حتی اگر وقت داشت نیز با لاریجانی دیدار نمی‌کرد– در این چارچوب، بیشتر یک پاسخ احساسی و تلافی‌جویانه ارزیابی شد؛ آن هم در فضای دو‌قطبی سیاسی خاص لبنان. به‌هرحال پرواضح بود که پاسخ لاریجانی به سؤال دلیل دیدارنکردن با وزیر خارجه لبنان نشانه‌ای بود از تمایل‌نداشتن دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران برای گفت‌وگو با این چهره تندرو.

به‌هرحال همه آنچه در نشست خبری لاریجانی در بیروت بیان شد، زبانی صریح و دیپلماسی حساب‌شده بود؛ لاریجانی در میان فضای تنش‌آلود خبری گفت: «من به عنوان مسئول امنیت ملی کشور به‌صراحت می‌گویم ایران هیچ قصدی برای دخالت در امور کشورها از جمله لبنان ندارد. اگر دولت لبنان با طوایف مختلف صحبت کند و به نتیجه برسد، ما از آن حمایت می‌کنیم». او خاطرنشان کرد: «کسی در امور لبنان دخالت می‌کند که به شما از هزاران کیلومتر آن طرف‌تر طرح می‌دهد و برای اجرای آن زمان‌بندی تعیین می‌کند».

این موضع‌گیری صریح، درواقع پاسخی مستقیم به تلاش‌های آمریکا و برخی بازیگران غربی در پرونده خلع سلاح حزب‌الله بود. از نگاه ناظران، لاریجانی به بیروت نرفت تا سیاستی را تحمیل کند، بلکه آمد تا ضمن دفاع از سیاست اصولی جمهوری اسلامی، مرزها را شفاف سازد و خطوط قرمز را گوشزد کند.

تغییر مسیر پروازی؛ سیاست احتیاط در شرایط امنیتی متغیر

تغییر مسیر پرواز هیئت ایرانی که به‌جای عبور از حریم هوایی سوریه از آسمان ترکیه انجام شد، موضوع گمانه‌زنی‌های فراوانی در رسانه‌ها بود. اما برخلاف فضاسازی‌ها، این اقدام بر پایه ملاحظات لجستیکی و احتیاط امنیتی تحلیل شده است. در منطقه‌ای که هرگونه تحرک می‌تواند دارای بار دیپلماتیک تلقی شود، اتخاذ مسیر کم‌ریسک‌تر، نشانه‌ای از دیپلماسی هوشمندانه و اولویت‌دادن به هدف اصلی سفر بود.

دیدارهایی در سطح راهبردی

دیدارهای علی لاریجانی با جوزف عون، رئیس‌جمهور، نواف سلام، نخست‌وزیر، نبیه بری، رئیس پارلمان و همچنین چهره‌هایی از طیف مقاومت، از جمله شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، بخش محوری این سفر بود. در شرایطی که فضای سیاسی لبنان با فشارهای بین‌المللی برای تغییر توازن دفاعی روبه‌روست، سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران پیامی روشن به‌همراه داشت؛ ایران همچنان حامی لبنانِ باثبات و مقاومت مشروع است.

لبنان به همکاری با ایران علاقه‌مند است

در دیدار رئیس‌جمهور لبنان هم بر این موضع ایران بار دیگر تأکید شد و لاریجانی در این دیدار ضمن ابلاغ سلام «مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، به همتای لبنانی او، بار دیگر از عون برای سفر به تهران دعوت کرده و از تمایل تهران برای کمک به بازسازی لبنان گفت. دبیر شورای عالی امنیت ملی با اشاره به اینکه «ایران علاقه‌مند به تقویت روابط خود با دولت و مردم لبنان در تمامی سطوح است»، از نقشی که عون در تقویت وحدت ملی و اتحاد میان تمامی گروه‌های لبنانی و تمامی اقشار مردم آن ایفا کرد، تقدیر کرد و گفت: ایران در امور داخلی لبنان دخالت نمی‌کند و آنچه من در بدو ورود به بیروت بیان کردم، منعکس‌کننده دیدگاه رسمی جمهوری اسلامی ایران است. او در ادامه نیز تأکید کرد: ایران تمایل ندارد هیچ خللی در دوستی یا روابطش با دولت و مردم لبنان وارد شود و در صورت تمایل دولت لبنان، آماده کمک به این کشور است.

عون هم اعلام کرد: «لبنان به همکاری با ایران در چارچوب حاکمیت ملی و دوستی مبتنی بر احترام متقابل علاقه‌مند است».‌ او در ادامه این دیدار گفت: لحنی که اخیرا از برخی از مسئولان ایرانی شنیدیم، کمک‌کننده نیست و دوستی‌ای که ما می‌خواهیم لبنان و ایران را به یکدیگر نزدیک کند، نباید با یک گروه یا تشکل لبنانی محقق شود، بلکه باید با تمام لبنانی‌ها باشد. او در ادامه گفت: لبنان در نهایت میهن تمامی شهروندانش چه مسیحی و چه مسلمان بوده و دولت لبنان وظیفه دارد با نهادهای قانون اساسی و امنیتی خود از تمامی گروه‌های لبنانی حمایت کند.

عون همچنین گفت: ما مخالف هرگونه مداخله در امور داخلی خود از سوی هر طرفی هستیم و می‌خواهیم لبنان امن و پایدار بماند تا منافع تمامی لبنانی‌ها بدون هیچ تبعیضی محقق شود. لبنان که هرگز در امور هیچ کشور دیگری از جمله ایران دخالت نکرده و به حریم خصوصی آن احترام می‌گذارد، دخالت هیچ‌کسی در امور داخلی خود را نمی‌پذیرد. عون تأکید کرد: همه به دلیل درخواست حمایت خارجی علیه دیگر لبنانی‌ها در این کشور بهای سنگینی را متحمل شدند و درسی که لبنانی‌ها از آن گرفتند، این است که به هیچ طرفی بدون استثنا اجازه حمل سلاح و درخواست حمایت خارجی را ندهند. رئیس‌جمهور لبنان در ادامه گفت: دولت و نیروهای مسلح لبنان مسئول امنیت تمامی مردم این کشور بدون هرگونه استثنائی هستند و هر چالشی از سوی دشمن اسرائیلی یا غیر از آن در واقع چالش برای تمامی مردم لبنان و نه‌فقط یک گروه از آنهاست و مهم‌ترین اسلحه برای مقابله با آن، اتحاد لبنانی‌هاست.

مجتبی امانی، سفیر ایران در بیروت نیز این دیدارها را «شفاف، صمیمی و سازنده» توصیف کرد و گفت: «سفر لاریجانی به رفع سوءتفاهم‌ها و تحکیم ارتباطات میان دو کشور کمک کرد».

حمایت صریح مقاومت؛ سلاح حزب‌الله باقی خواهد ماند

حزب‌الله لبنان با صدور بیانیه‌ای، از این سفر به‌ عنوان نشانه‌ای از استمرار حمایت ایران قدردانی کرد. دبیر کل حزب‌الله، شیخ نعیم قاسم، تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران اصلی‌ترین حامی مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی است».

علی المقداد، نماینده پارلمان و از اعضای فراکسیون وفاداری به مقاومت نیز تصریح کرد: «سلاح حزب‌الله، موضوعی داخلی است و تا پایان اشغالگری و بازسازی کشور، این توان دفاعی باقی خواهد ماند».

این مواضع، در کنار حمایت مردمی و صحنه‌های استقبال در فرودگاه و مناطق دیدار، نشان داد‌ حمایت تهران از جریان مقاومت همچنان برخوردار از مشروعیت اجتماعی در بخش مهمی از جامعه لبنان است.

واکنش‌های دوگانه، نشانه چندلایگی سیاست لبنان

درحالی‌که برخی چهره‌های دولتی و رسانه‌ای در بیروت مواضعی سرد اتخاذ کردند، جریان‌های سیاسی همسو با مقاومت، این سفر را موفقیت‌آمیز خواندند. حتی نخست‌وزیر لبنان، نواف سلام، در دیدار با لاریجانی ضمن تأکید بر اصول استقلال سیاسی لبنان، از گفت‌وگو استقبال کرد. در منطقه‌ای که سیاست، اغلب با تقابل‌های نمادین عجین است، گفت‌وگو یک دستاورد محسوب می‌شود.

دیپلماسی پشت درهای بسته

برخلاف برخی سفرهای رسمی، این سفر از منظر رسانه‌ای فاقد جلوه‌های بصری و تبلیغاتی بود. با این حال، آنچه اهمیت دارد، محتوای جلسات و عمق پیام‌هاست.

یکی از نقاط برجسته سفر، حضور لاریجانی بر مزار شهید سید‌حسن نصرالله بود؛ جایی که لاریجانی با نگاهی انسانی، دینی و سیاسی، به ابعاد شخصیت شهید سید‌حسن نصرالله پرداخت و از او به‌ عنوان «یک سرمایه بزرگ برای عالم اسلام» یاد کرد و گفت: «شهید نصرالله انسانی خودساخته بود؛ مجاهدت، تفکر اصیل اسلامی و گرایش عرفانی، از او شخصیتی چندبعدی ساخته بود. دیداری که سال‌ها پیش در مرز لبنان و سوریه با او داشتم، نشان داد که با مردی مواجه‌ام که در راه خدا سوخته است».

او خطاب به اعضای حزب‌الله گفت: «اگر این همه دشمنی و کینه‌ورزی علیه شماست، به‌خاطر تأثیرگذاری‌تان است. راه شما راه عزت است و ما همیشه کنار شما هستیم».

استمرار در مسیر عقلانیت و مقاومت

در شرایطی که لبنان با بحران‌های اقتصادی، فشارهای خارجی و چندپارگی سیاسی روبه‌روست، سفر علی لاریجانی حامل پیام تداوم سیاست اصولی ایران بود: حمایت از ساختار رسمی کشورها، احترام به استقلال آنها و پشتیبانی از مقاومت مشروع در برابر اشغالگران. با درنظرگرفتن پیچیدگی‌های محیطی، سفر لاریجانی را باید موفقیت‌آمیز، پیام‌محور و سنجیده ارزیابی کرد؛ نه صرفا به‌خاطر فهرست دیدارها، بلکه به دلیل نحوه تنظیم روایت، پاسخ به حواشی و انتقال هوشمندانه پیام‌های کلیدی در زمانه‌ای که لبنان، بیش از همیشه، نیازمند توازن و گفت‌وگوست.