ارتش‌ها پشت میز دانشگاه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

متعاقب بالارفتن سن نوجوانان، والدین ایشان به مرحله تصمیم‌گیری برای تحصیلات عالی فرزندانشان نزدیک می‌شوند. کدام رشته و کدام دانشگاه، سؤالی است که مشتاق و محتاج دانستن پاسخ آن هستند. در حدود 80 سال پیش و با توجه به لزوم راهنمایی والدین، بعضی روزنامه‌های محلی و سپس روزنامه‌های پرتیراژ عمومی درصدد راهنمایی والدین و نوجوانان برآمدند و به این ترتیب موضوع رتبه‌بندی مؤسسات آموزشی شکل گرفت. در حال حاضر رتبه‌بندی منطقه‌ای و کشوری و جهانی از یک طرف و از طرف دیگر رتبه‌بندی «موضوعی» در اختیار همگان است. رقابت در جهت برتری‌جویی در رتبه‌بندی‌ها و مسابقه کسب جایگاه‌های بالاتر در میان مؤسسات آموزش عالی جهان، فشرده است و چشمگیر. علوم نظامی را در دو دسته دانشگاه می‌توان تحصیل کرد: دانشگاه‌های جامع که غالبا تمام رشته‌های علوم و فنون و هنرها را تدریس می‌کنند و دانشگاه‌هایی که اختصاص به آموزش و پژوهش در رشته‌های علوم نظامی دارند. در نوشته حاضر به معرفی دانشگاه‌های دسته دوم یعنی آنها که منحصرا به تدریس علوم نظامی اشتغال دارند، می‌پردازیم. در مقدمه به این نکته هم اشاره باید کرد که طبیعتا ورود به دانشگاه‌های جامع برای تحصیل در رشته‌های وابسته و مربوط به علوم نظامی، آسان‌تر از ورود به دانشگاه‌های اختصاصی (خصوصا برای دانشجویان خارجی) است. در ادامه مطلب به معرفی 10 دانشگاه برتر علوم نظامی جهان و نکاتی چند درباره هریک از این مؤسسات به ترتیب سال تأسیس خواهیم پرداخت.

1    دانشگاه وست‌پوینت در سال 1802 با فرمان پرزیدنت توماس جفرسون تأسیس شد. نام دیگر این مؤسسه «آکادمی علوم نظامی آمریکا» است. وست پوینت تاکنون 80 هزار فارغ‌التحصیل داشته که به‌جز امور نظامی، عده‌ای از آنها از نامداران رشته‌های تجارت و علوم و حکومت بوده‌اند. دو فارغ‌التحصیل وست‌پوینت به درجه ریاست‌جمهوری آمریکا رسیدند: ژنرال گرانت و ژنرال آیزنهاور. چند مشخصه وست‌پوینت قابل ذکر است: معدل نمرات امتحان ورودی داوطلبان باید 100 روی 100 باشد، دانشجویان ورودی باید مجرد باشند، تحصیل در این دانشگاه رایگان است و دانشجویان شهریه نمی‌پردازند، داوطلبان ورود به وست‌پوینت باید آمریکایی و والدین آنها هم آمریکایی بوده باشند.

2  مدرسه نظامی «سن‌سیر» فرانسه در سال 1803 به فرمان ناپلئون بناپارت تأسیس شد. شعار «سن‌سیر» این است: ما فاتح‌شدن را می‌آموزیم. محتوای دروس ترکیبی است از دروس آکادمیک و نظامی و مدیریتی و تربیت بدنی. دانشجویان «سن‌سیر» پس از اتمام دوره سه‌ساله و پیش از فراغت از تحصیل باید در یکی از رشته‌های زیر به‌مدت یک‌ سال دیگر ادامه تحصیل بدهند: مهندسی، تاریخ یا جغرافیا، حقوق، اقتصاد، علوم سیاسی و علوم رایانه. به‌دلیل روابط خاص سیاسی، تعداد قابل ملاحظه‌ای از افسران ارتش سابق ایران از درس‌خوانده‌ها و فارغ‌التحصیلان «سن‌سیر» بوده‌اند: سردار همایون (قاسم‌خان والی)، سپهبد حاجی‌علی رزم‌آرا، ارتشبد بهرام آریانا، ارتشبد فریدون جم، ارتشبد جعفر شفقت، سرلشکر احمد خسروانی و سرلشکر آقابزرگ خان مهنا.

3  آکادمی نظامی یونان (هلنیک) در سال 1828 توسط یوآنیس کاپودیستریاس، اولین حکمران یونان مدرن تأسیس شد. این آکادمی از شهرت درخور توجهی برخوردار بوده و فارغ‌التحصیلان آن علاوه بر علوم نظامی در رشته‌هایی از قبیل ریاضیات و علوم انسانی (خصوصا ادبیات) نام‌آور هستند. غالب نشریات و مجلات و مؤسسات معتبر رتبه‌بندی این آکادمی را در زمره یکی از 10 آکادمی برتر نظامی جهان معرفی می‌کنند. شعار آکادمی هلنیک این است: هنگامی‌که دقت می‌کنی چگونه بر تو حکومت می‌کنند، می‌آموزی چگونه حکومت کنی. آموزش در این آکادمی جامع است. در کنار علوم نظامی، رشته‌های مختلف علوم انسانی و شیمی و ریاضیات و تاریخ و مهندسی نیز تدریس می‌شود. آکادمی متعهد است که وظیفه حمل بار سنگین ادامه «زادگاه و قطب تمدن بودن» را به بهترین وجه ادامه دهد. به یاد داشته باشیم که لغت آکادمی برای اولین‌بار در یونان باستان به کار برده شد. آکادمی با اشتیاق و آغوش باز پذیرای داوطلبان ورود به این مؤسسه از کشورهای مختلف جهان است. در حال حاضر دانشجویانی از 20 کشور جهان فارغ از جنسیت و ملیت و باورهای شخصی در این دانشگاه تحصیل می‌کنند.

4  در دوران روسیه تزاری و به‌منظور جبران عقب‌ماندگی‌های نظامی آن دوران نسبت به ممالک پیشرفته اروپایی، اولین مدرسه نوین نظامی روسیه به‌نام «جنرال استاف آکادمی» به معنای «آکادمی ستاد کل» روسیه در شهر سنت پترزبورگ به سال 1838 تأسیس شد. فارغ‌التحصیلان این آکادمی، خصوصا در دوران اتحاد جماهیر شوروی، غالبا و در کنار تحصیلات نظامی، مشارکت نزدیک و عملی در فعالیت‌های حزبی هم داشتند. در رده‌بندی‌های جهانی، این آکادمی از مرتبه بالایی برخوردار بوده و شماری از فارغ‌التحصیلان آن دارای اعتبار خاصی در فهرست جهانی سرداران نظامی هستند. به‌عنوان نمونه می‌توان از فئودور رادتسکی و نیکولای استولتوف و گئورگی ژوکوف (فاتح برلین در جنگ جهانی دوم) نام برد. عبدالحسین تیمورتاش، از دولتمردان ‌بنام ایرانی است که فارغ‌التحصیل این آکادمی بوده است.

5  آکادمی نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا. در جریان جنگ جهانی اول این اعتقاد وجود داشت که کلید برتری نظامی در سطح جهان در داشتن نیروی دریایی قوی است. اما در پایان جنگ باور به اهمیت نیروی هوایی قوت گرفت و به‌دنبال آن کالج نیروی هوایی سلطنتی در سال 1919 تأسیس شد که نه فقط به آموزش و پرورش جوانان در رشته نیروی هوایی، بلکه تا حدی به آموزش در رشته‌های مربوط به نیروی زمینی و دریایی هم می‌پرداخت. بنای ساختمان جدید کالج نیروی هوایی سلطنتی در سال 1933 به اتمام رسید. ساختمانی شکوهمند با نمای بیرونی به عرض 240 متر و ساخته‌شده از آجرهای خاص قدیمی. طول دوره تحصیل در این مؤسسه دو سال بود که در سال 1950 به سه سال افزایش پیدا کرد. مبنای فعالیت‌های این مؤسسه به‌جز آموزش، پژوهش در امور نظامی بود که به اکتشافات مهمی منجر شد. گفته می‌شود که نسل اول کامپیوتر به‌دنبال همکاری دانشمندان این مؤسسه با صنایع مربوط ساخته شده است. این مؤسسه به روابط بین‌المللی توجهی خاص داشته و پذیرای عده کثیری دانشجو از ممالکی مانند عراق، بحرین، عمان، پاکستان، سریلانکا و پاراگوئه است. از فارغ‌التحصیلان این کالج افراد زیر را می‌توان نام برد: چارلز سوم پادشاه فعلی، پرنس ویلیام (ولیعهد)، پرنس بندر بن سلطان، پرنس عبدالعزیز آل سعود، پرنس فیصل بن الحسین و پرنس محمد بن سعود.

6  دانشگاه دفاع ملی ارتش آزاد خلق به سال 1927 به فرمان مائوتسه دونگ در پایتخت چین به‌نام بیجینگ (به زبان ماندارین) و پکن (به زبان چینی) که سابقا خان بالغ خوانده می‌شد، تأسیس شد و در سال 1947 ساختار نوین آن شکل گرفت. هدف تأسیس این دانشگاه مدرن‌کردن تشکیلات نظامی و ارتش چین بود. آموزش علوم سیاسی با تأکید بر موازین عقیدتی سهم قابل توجهی از فعالیت‌های این دانشگاه را به ‌خود اختصاص می‌دهد. «در خدمت خلق» شعار این دانشگاه است. پنج شاخه اصلی آموزشی این دانشگاه عبارت‌اند از: علوم مربوط به ارتش زمینی و هوایی و دریایی و موشکی و علوم هوا-فضا. با درنظرگرفتن گسترش همگانی تحصیلات ابتدایی و متوسطه، کشور چین با شمار کثیری فارغ‌التحصیل مواجه است که امکان پذیرش تعداد لازم دانشجویان نخبه را فراهم می‌آورند. قابل ذکر است که رهبران کشور و سیاست‌گذاران دانشگاه معتقدند آموزش و پژوهش در زمینه «دانش بهره‌وری بهینه از اطلاعات» کلید موفقیت‌های آتی دانشگاه و کشور است.

7   تحصیلات علوم نظامی در ژاپن قبل از جنگ جهانی دوم در دو دانشگاه «علوم نظامی» و «علوم دریایی» انجام می‌شد. ادغام این دو دانشگاه منجر به تشکیل «آکادمی دفاع ملی ژاپن» در سال 1952 شد. اطلاعات و تاریخچه مربوط به دو دانشگاه ژاپن در قبل از جنگ حکایتی است خواندنی و عبرت‌انگیز که تفصیل آن فرصتی دیگر می‌طلبد. دانشگاه فعلی تحت نظارت مشترک وزارت دفاع و وزارت علوم است. مدرسان این دانشگاه متجاوز از 300 استاد تمام‌وقت هستند. این دانشگاه از سال 1992 شروع به پذیرش دانشجویان دختر کرده است. دانشگاه دارای دوره‌های فوق‌لیسانس (کارشناسی ارشد) و دکترا در رشته‌های مختلف علوم نظامی است. محل دانشگاه شهر «یوکوسوکا» واقع در «کاتاگا وا» است. از فارغ‌التحصیلان دانشگاه می‌توان شماری از نظریه‌پردازان علوم نظامی دارای شهرت بین‌المللی و نیز «کیمیا یوئی» فضانورد معروف را نام برد. خانم کاندلیزا رایس به‌عنوان استاد مدعو در این دانشگاه تدریس کرده و در خاطراتش از سخت‌بودن دیسیپلین‌های این دانشگاه شکایت می‌کند.

8  آکادمی دفاع ملی هندوستان معتبرترین مدرسه نظامی این کشور است. کشور هندوستان پس از چند صد سال مستعمره انگلستان بودن، در سال 1947 به استقلال دست یافت. یکی از برنامه‌های رهبران کشور تأسیس مدرسه ملی علوم نظامی بود. کمیته‌ای خاص متشکل از خبرگان علوم نظامی و دانشگاهیان مأموریت یافتند که در مدت یک‌ سال طرح تأسیس مدرسه مورد نظر را تهیه کنند. کمیته به این نتیجه رسید که نسخه‌برداری از سیستم انگلستان مناسب نیست و در نهایت پیشنهاد کردند مؤسسه‌ای شبیه «وست‌پوینت» آمریکا تأسیس شود. سنگ بنای این مؤسسه در سال 1949 توسط جواهر لعل نهرو گذاشته شد و این است شعار آکادمی: «تقدم خدمت به دیگران قبل از خود». در اساسنامه دانشگاه ذکر شده که مؤسسه خود را «آکنوستیک» می‌داند. در ماه آگوست 2021 دادگاه عالی هندوستان حکم داد که دختران دانشجو می‌توانند در هر سه رشته تخصصی آکادمی تحصیل کنند. رقابت در ورود به این دانشگاه بیش از اندازه فشرده است. آکادمی در سال گذشته متجاوز از 400 هزار نفر داوطلب داشت که در یک امتحان سراسری شش هزار نفر برای مصاحبه انتخاب شدند که در نهایت 300 نفر از ایشان را برای ورود به آکادمی پذیرفتند. در امر آموزش، آکادمی بر دو حیطه اصرار می‌ورزد: استفاده و به‌کارگرفتن آخرین ابزار نوین آموزش و نیز آموختن یک زبان خارجی (غالبا انگلیسی). یک فیلم مستند از زندگی و تحصیل در این آکادمی تهیه شده که بسیار آموزنده و جالب است.

9  آکادمی نظامی پاکستان در 1947 تأسیس شد. تاریخچه تشکیل این آکادمی شباهت بسیاری با آکادمی دفاع ملی هندوستان دارد اما ساختار کلی آن مخلوطی از سن‌سیر فرانسه و وست‌پوینت آمریکا است. در این آکادمی علاوه بر دروس نظامی به آموزش مواد درسی دیگر از قبیل زبان انگلیسی و جغرافیا و روابط بین‌المللی و خصوصا مطالعات اسلامی اهمیت خاص داده می‌شود. نوشته‌ای که بر پرچم آکادمی حک شده این است: نصر من الله و فتحا قریب. آموزش عملی در چهار گردان به‌نام سرداران صدر اسلام صورت می‌گیرد. گردان‌های خالد و طارق و قاسم و صلاح‌الدین. ارتقای توانایی‌های جسمانی دارای اهمیت ویژه است. در پایان ترم اول، دانشجویان باید بتوانند مسیر 6/1 کیلومتری (یک مایل) را در کمتر از شش دقیقه و 30 ثانیه بدوند. این زمان برای دانشجویان ترم دوم به شش دقیقه و 15 ثانیه و در ترم سوم به شش دقیقه کاهش می‌یابد. ژنرال پرویز مشرف، رئیس‌جمهور سابق پاکستان و ژنرال ضیاء الرحمان رئیس‌جمهور بنگلادش از فارغ‌التحصیلان این آکادمی بوده‌اند.

10   آکادمی نظامی آفریقای جنوبی. این آکادمی در سال 1950 و در شمال شهر کیپ‌تاون با تقلید از وست‌پوینت تأسیس شد و از معدود آکادمی‌های معتبر نظامی دنیاست که فارغ‌التحصیل‌های آن کمتر به سمت‌های نظامی پرداخته و بیشتر به اشتغال در امور غیرنظامی می‌پردازند. این است شعار آکادمی: خود را به دانش مسلح کن. تعداد دانشجویان این آکادمی کمی بیشتر از 300 دانشجوی پسر و دختر است. به‌دنبال تغییرات نظام سیاسی آفریقای جنوبی، هر سال به شمار دانشجویان رنگین‌پوست این دانشگاه افزوده شده است.

اگر نگاهی جامع به 10 دانشگاهی که معرفی شد داشته باشیم نکاتی چند جلب توجه می‌کند. رهبری و اداره تعدادی از این دانشگاه‌ها شدیدا سیاسی است (چین و روسیه) و عده‌ای دیگر عملا مستقل از سیاست روز هستند: فرانسه و انگلستان و آمریکا. در امر پذیرش دانشجو عده‌ای منحصرا دانشجوی داخلی می‌پذیرند (وست‌پوینت) و عده‌ای در پذیرش دانشجوی بین‌المللی گشاده‌دست هستند (انگلستان). در تمام این 10 دانشگاه نظامی اهتمام و مجاهدت در پژوهش‌های نظامی و سرمایه‌گذاری بی‌دریغ در این امر محسوس است. همین‌طور غالب این مؤسسات در امر پژوهش همکاری نزدیک و صمیمانه‌ای با دانشگاه‌ها و صنایع نظامی مستقل دارند و بالاخره اینکه تمام این مؤسسات معتقد به همکاری‌های بین‌المللی با دیگر دانشگاه‌های نظامی جهان و سایر مؤسسات مربوطه هستند.