تحمیل ناگهانی بدهی به دانشجو

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

حمیدرضا عظیمی‌نیا-دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه شریف:‌ در روزهای پس از جنگ، برخی دانشجویان دکتری با دریافت پیامکی از سوی صندوق رفاه دانشجویان غافلگیر شدند. متن پیامک چنین بود: «دانش‌آموخته گرامی، پیرو پیگیری‌های متعدد صندوق رفاه دانشجویان مبنی بر تعیین‌تکلیف بدهی و پرداخت دیون خود به دولت، به آگاهی می‌رسد که با توجه به عدم پیگیری موضوع در مهلت مقرر، مطابق مقررات ذی‌ربط، بدهی شما به دین حال تبدیل و دفترچه تک‌قسطی برای شما صادر شده است. لذا مقتضی است ظرف پنج روز کاری آینده از طریق آدرس refah.swf.ir نسبت به تسویه بدهی اقدام فرمایید. بدیهی است تبعات ناشی از عدم انجام اقدامات فوق‌الذکر بر عهده شما خواهد بود». این پیامک، بدون هیچ اطلاع‌رسانی قبلی، از دریافت‌کننده می‌خواست ظرف فقط پنج روز کاری مبلغی حدود ۵۰ میلیون تومان پرداخت کند؛ مبلغی که حتی برای افراد شاغل نیز پرداخت آن در چنین زمانی دشوار است، چه برسد به دانشجوی دکتری بدون شغل دائم. این اقدام صندوق رفاه صرفا یک مسئله اداری یا فنی نیست. تحمیل ناگهانی بدهی سنگین به دانشجویانی که در حال نگارش پایان‌نامه یا گذراندن خدمت وظیفه هستند، می‌تواند اثرات روانی، اقتصادی و حتی تحصیلی جدی همراه داشته باشد. از منظر حقوقی نیز‌ اصل شفافیت و اطلاع‌رسانی پیش‌دستانه، شرط لازم برای اجرای تعهدات مالی است. بی‌توجهی به این اصول، علاوه بر بی‌اعتمادی عمومی، می‌تواند منجر به اعتراضات جمعی یا بار حقوقی برای صندوق شود. طبق رویه معمول، پس از پایان سنوات مجاز تحصیلی، دانشجو موظف است ۱۰ درصد از بدهی خود را به صندوق رفاه پرداخت کند. پس از آن، برای باقی‌مانده بدهی، دفترچه‌ای با اقساط ۶۰ماهه صادر می‌شود. لازمه این فرایند، اطلاع‌رسانی رسمی صندوق به دانشجو درباره لزوم آغاز روند قسط‌بندی است. اگر با وجود این اطلاع‌رسانی، دانشجو اقدامی نکند، صندوق می‌تواند اقدامات بعدی مانند مراجعه به ضامن را پیگیری کند. اما در سال ۱۴۰۴، به‌گونه‌ای بی‌سابقه، صندوق رفاه بدون اطلاع قبلی، مستقیما دفترچه تک‌قسطی صادر کرده و دانشجویان را تهدید به رجوع به ضامن کرده است.

معاون امور دانشجویان صندوق رفاه مدعی است‌ این پیامک بدون پیش‌زمینه نبوده است. او در مصاحبه با فرهیختگان‌ آنلاین عنوان کرده که دانشگاه‌ها موظف به اطلاع‌رسانی قبلی بوده‌اند و صندوق نیز پیامک‌هایی درباره ایجاد دفترچه قسط برای دانشجویان ارسال کرده است؛ اما بسیاری از دانشجویان می‌گویند نه از سوی دانشگاه اطلاعی دریافت کرده‌اند و نه از صندوق رفاه. به‌ عبارت دیگر، اصلِ اطلاع‌رسانی قبلی از سوی هر دو نهاد محل تردید است. به‌ نظر می‌رسد صندوق تصور می‌کرده پیامک‌ها ارسال شده‌اند، اما در عمل بسیاری از دانشجویان هیچ پیامکی درباره صدور دفترچه قسط دریافت نکرده‌اند. با‌این‌‌حال، صندوق رفاه تاکنون به‌‌طور رسمی این اختلال را نپذیرفته و معاون امور دانشجویان صندوق تأکید کرده که اطلاع‌رسانی انجام شده است. این بحران کوچک اما پرهزینه، در تقابل با ادعای دولت مبنی بر حمایت از جامعه دانشگاهی قرار دارد. بروز چنین بی‌نظمی‌هایی، به‌ویژه در میان جامعه‌ای جوان، تحصیل‌کرده و آگاه، می‌تواند اعتماد عمومی به وعده‌های حمایتی دولت را کاهش دهد و حتی حامیان بالقوه را نسبت به عملکرد اجرائی آن دلسرد کند. برای عبور از این بحران خودساخته، صندوق رفاه گزینه بازتقسیط از طریق دانشگاه‌ها را به دانشجویان پیشنهاد داده؛ زیرا امکان ابطال دفترچه‌های تک‌قسطی صادرشده وجود ندارد. این راه‌حل، نه‌تنها بار اداری و مالی سنگینی بر دوش دانشگاه‌ها و دانشجویان می‌گذارد، بلکه هزاران درخواست جدید برای بازتقسیط به صندوق سرازیر خواهد کرد. عقلانی‌تر آن است که صندوق رفاه با پذیرش خطای احتمالی در اطلاع‌رسانی، دفترچه‌های تک‌قسطی با سررسید پنج‌روزه و جریمه‌های آن را لغو کرده و مسیر صدور دفترچه‌های اقساط ۶۰ماهه را برای دانشجویان باز کند. همچنین‌ ضروری است رسیدگی جدی به عملکرد سامانه پیامکی صندوق در دستور کار قرار گیرد.