مروری بر کتاب «دستورنامه رابرت»
اثربخشی تصمیمات جمعی
تجربه‌های ملی و جهانی نشان می‌دهد هرگاه تعداد افراد صاحب‌نظر و صاحب حق برابر که بخواهند مشورت کنند و به تصمیم واحد برسند، از تعداد انگشتان یک دست بیشتر شود، ضرورت در نظر گرفتن قواعدی برای اداره جلسه که مورد توافق تمام اعضای گروه باشد، احساس می‌شود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
جواد لگزیان: تجربه‌های ملی و جهانی نشان می‌دهد هرگاه تعداد افراد صاحب‌نظر و صاحب حق برابر که بخواهند مشورت کنند و به تصمیم واحد برسند، از تعداد انگشتان یک دست بیشتر شود، ضرورت در نظر گرفتن قواعدی برای اداره جلسه که مورد توافق تمام اعضای گروه باشد، احساس می‌شود.
البته روش‌های سنتی کدخدامنشانه و چانه‌زنی که به اختلاف‌ها خاتمه می‌دهد، برای جامعه‌های کوچک، بسته و سنتی روش‌های کارآمد و اثربخشی بودند و هستند. اما برای ساخت جامعه‌های بزرگ‌تر با کارکردهای پیچیده‌تر و با اعضای صاحب‌نظر و صاحبِ حق برابر به مجموعه قواعدی نیاز است که به‌‌طور کامل و جامع در «دستورنامه رابرت» گردآوری و تبیین شده است. کتاب «دستورنامه رابرت» نوشته هنری مارتین رابرت که نخستین ویرایش آن در سال ۱۸۷۶ در آمریکا منتشر شد و ترجمه ویرایش دوازدهم آن را اکنون مشاهده می‌کنیم، جامع‌ترین و کامل‌ترین مرجع پارلمانی است که مجموعه قواعد قانون عام پارلمان را گردآوری کرده و به‌صورت یک خودآموز در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است. علاوه‌‌بر‌این، گروه مؤلفان ویرایش‌های اخیر این کتاب، قواعد قانون عام پارلمان را از نظر فلسفی نیز تبیین کردهاند، به نحوی که این کتاب، در‌عین‌‌حال یک کتاب نظری حقوقی هم محسوب می‌شود.
بااینهمه، شهرت جهانی «دستورنامه رابرت» دلیل دیگری هم دارد: بازماندگان هنری مارتین رابرت، مؤلف اصلی و اولیه این کتاب، با تأسیس «انجمن رابرت رولز»، نسل بعد از نسل، با ارائه پاسخ به مسائل مستحدثه در عرصه حقوق پارلمانی، به بهترین شکل ممکن نسبت به روزآمدسازی این قواعد نیز اقدام کردهاند. کتاب در بیست فصل و یک پیوست سازمان یافته است: مجامع مشورتی: انواع و قواعد آن؛ انجام کار در مجمع مشورتی؛ توصیف انواع پیشنهادها در تمام دسته‌بندی‌ها؛ نشست و اجلاس؛ پیشنهاد اصلی؛ پیشنهادهای فرعی؛ پیشنهادهای فوریتی؛ پیشنهادهای ضمنی؛ پیشنهادهایی که مسئله‌ای را دوباره در برابر مجمع طرح می‌کنند؛ تجدید پیشنهادها؛ پیشنهادهای تأخیری و نامربوط؛ نصاب: دستور کار و مفاهیم مرتبط؛ تخصیص صحن: مذاکره؛ رأی‌گیری؛ معرفی و انتخاب نامزدها؛ مقامات، صورت‌جلسه و گزارش مقامات؛ نشست‌های توده‌ای: سازماندهی به یک انجمن دائمی؛ آیین‌نامه؛ کنوانسیون‌ها؛ رویه‌های انضباطی و پیوست نمونه قواعد برای نشست‌های الکترونیکی.
«دستورنامه رابرت» مجموعه کاملی از قواعد و رویه‌های تأسیس و اداره انواع جامعه‌ها و انجمن‌ها و مجامع تصمیم‌گیری گردآوری و تبیین شده است که اعضای آنها در تمام فرایند تصمیم‌گیری حقوق برابر دارند. سابقه برخی از رویه‌ها و قواعد ارائه‌شده در این کتاب به دوران طلایی تمدن یونان باستان می‌رسد که نخستین حکومت مبتنی بر قانون دموکراسی یکی از میراث‌های گران‌قدر آن است. بعدها که رومی‌ها بر یونان مسلط شدند، موج عظیمی از ترجمه متون یونانی به لاتین آغاز شد و آشنایی با زبان یونانی یکی از افتخارات لاتین‌زبانان رومی محسوب می‌شد. همین رومیان بودند که بعد از تسخیر جزیره بریتانیا و در طول چهار‌صد سالی که در آنجا حکومت کردند، ضمن انتقال جلوه‌هایی از تمدن روم باستان، برخی از رویه‌ها و سنت‌های اداره مجامع تصمیم‌گیری را نیز در بریتانیا رواج دادند. بااینهمه، بخش اصلی و درخور توجه این قواعد در طول هشتصد سال در پارلمان‌های انگلیس و به‌‌تدریج و در جریان عمل و از طریق آزمون و خطا ساخته و پرداخته شدند. به‌عنوان نمونه، برای نخستین بار از سال ۱۵۸۱ میلادی اصل زیر به‌صورت یک قاعده در پارلمان انگلستان شناخته و رعایت شده است: وقتی پیشنهادی مطرح شد، پیش از آنکه پیشنهاد دیگری مطرح شود، آن موضوع باید از طریق رأی‌گیری تعیین تکلیف شود، یا با اتفاق آرای مجلس کنار گذاشته شود.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
